­Հայ գրա­կա­նու­թեան հսկա­նե­րուն՝ ­Դա­նիէլ ­Վա­րու­ժան­նե­րու, ­Սիա­ման­թո­նե­րու, ­Ռու­բէն ­Զար­դա­րեան­նե­րու կող­քին, իր ա­ռանձ­նաշ­նոր­հեալ տե­ղը գրա­ւած մտքի մշա­կի, խի­զախ եւ ան­վե­հեր կե­ցո­ւած­քով, պող­պա­տեայ նկա­րա­գի­րով կազ­մո­ւած, հա­մա­մարդ­կա­յին տա­րած­քի վրայ ու­նե­ցած ազ­գա­յին ե­զա­կի ջի­ղով շա­ղա­խո­ւած եւ գա­ղա­փա­րա­պաշ­տու­թեան վեհ հա­մո­զում­նե­րով տո­գո­րո­ւած, ա­մե­նա­սեւ օ­րե­րուն իր ժո­ղո­վուր­դի ցա­ւե­րու եւ յոյ­սե­րու ար­տա­յայ­տի­չը դար­ձած, ինք­նա­կամ եւ գի­տակ­ցո­

ւած նա­հա­տա­կու­թիւ­նը ընտ­րած հե­րո­սի, լիա­կա­տար ար­ժա­նիք­նե­րով օժ­տո­ւած բա­նաս­տեղծ-գրա­գէտ բժիշկ ­Ռու­բէն ­Սե­ւա­կի աղջ­կան՝ ­Շա­մի­րամ ­Սե­ւա­կի մա­հը խոր ցաւ յա­ռա­ջա­ցուց մեր բո­լո­րին սրտե­րուն մէջ։

­Յու­ղար­կա­ւո­րու­թիւ­նը տե­ղի ու­նե­ցաւ ­Հինգ­շաբ­թի՝ ­Հոկ­տեմ­բեր 20ի յետ-մի­ջօ­րէին ­Նի­սի Ս. ­Ֆի­լիփ ե­կե­ղեց­ւոյ կա­մար­նե­րուն ներ­քեւ։ Այ­նու­հե­տեւ ա­ճիւն­նե­րը ամ­փո­փո­ւե­ցան նոյն քա­ղա­քի ­Գո­գատ գե­րեզ­մա­նա­տան մէջ, իր տա­ռա­պեալ մօր՝ Եա­նի ­Սե­ւա­կի կող­քին։
­Ներ­կայ գտնո­ւե­ցան ող­բա­ցեա­լի բո­լոր հա­րա­զատ­նե­րը, ­Մար­սէյ­լի մօտ ­Հա­յաս­տա­նի ա­ւագ հիւ­պա­տոս ­Վար­դան ­Սըր­մա­քէշ, ­Սե­ւա­կի եղ­բօ­րոր­դին՝ ­Յով­հան­նէս ­Չի­լին­կի­րեան, որ մե­ղո­ւի մը ժրա­ջա­նու­թեամբ աշ­խա­տե­լով, իր ամ­բողջ կեան­քը տո­ւաւ ­Ռու­բէն ­Սե­ւա­կի գոր­ծին ծա­նօ­թաց­ման եւ տա­րած­ման հա­մար։

Ա­րա­րո­ղու­թեան նա­խա­գա­հեց ող­բա­ցեա­լի հա­րա­զատ բա­րե­կամ եւ Ռ. ­Սե­ւա­կի յի­շա­տա­կը միշտ թարմ պա­հե­լու աշ­խա­տան­քին, տա­րի­նե­րով, իր գոր­ծօն մաս­նակ­ցու­թիւ­նը բե­րած ­Տա­րօն Ե­պիս­կո­պոս ­Ճէ­րէ­ճեան, որ իր խօս­քին մէջ ծան­րա­ցաւ հան­գու­ցեա­լի կեան­քին կա­րե­ւոր ան­ցու­դարձ­նե­րուն վրայ։ ­Հոս կ­՚ար­ժէ յի­շա­տա­կել, թէ ­Շա­մի­րա­մի մայ­րը՝ տի­կին ­Սե­ւակ ի՜նչ տա­ռա­պա­լից եւ հո­գե­պէս ընկ­ճո­ւած օ­րեր ապ­րե­ցաւ, երբ ­Սե­ւակ 24 Ապ­րիլ 1915ի յա­ջոր­դող շա­բաթ­նե­րուն ­Չան­կը­րը աք­սո­րո­ւե­ցաւ, ­Կո­մի­տաս ­Վար­դա­պե­տի, ­Դա­նիէլ ­Վա­րու­ժա­նի, ­Բիւ­զանդ ­Քէ­չեա­նի, ­Տի­րան ­Գէ­լէ­կեա­նի եւ բո­լոր ա­նոնց հետ, ո­րոնք հայ ազ­գին հա­ւա­տա­ւոր ա­ռաջ­նորդ­ներն էին։

­Ռու­բէն ­Սե­ւակ 1905էն մին­չեւ 1914 ­Զո­ւի­ցե­րիա ապ­րե­լէ, հոն որ­պէս բժիշկ աշ­խա­տե­լէ, բազ­մա­թիւ քեր­թո­ւած­ներ գրե­լէ ետք, Ա­ռա­ջին ­Հա­մաշ­խար­հա­յին ­Պա­տե­րազ­մի հռչա­կու­մէն հա­զիւ եր­կու ա­միս ա­ռաջ, ­Պո­լիս կը վե­րա­դառ­նայ ըն­տա­նի­քին հետ։ ­Տի­կին Եա­նի ­Պոլ­սոյ մէջ հան­գիստ չի գտներ։ ­Նա­խազ­գա­ցու­մը կ­՚ու­նե­նայ գա­լիք սեւ եւ ճա­կա­տագ­րա­կան օ­րե­րուն։ Կ­՚ա­ռա­ջար­կէ իր ա­մուս­նոյն ետ վե­րա­դառ­նալ։

Կը մեր­ժո­ւի։ 1915ի ­Յու­նիս 22ին Ռ. ­Սե­ւակ կը ձեր­բա­կա­լո­ւի եւ կ­՚աք­սո­րո­ւի ­Չան­կը­րը։ ­Տի­կին ­Սե­ւակ, քա­ղա­քա­ցիու­թեամբ գեր­մա­նու­հի, բա­զում ան­գամ­ներ կը փա­փա­քի ժա­մադ­րո­ւիլ գեր­ման դես­պան ­Վան­կէն­հայ­մի հետ՝ ա­նոր մի­ջամ­տու­թիւ­նը խնդրե­լու, որ­պէս­զի իր ա­մու­սի­նը ա­զատ ար­ձա­կուի։ ­Կը մեր­ժո­ւի՝ զա­նա­զան պատ­րո­ւակ­նե­րով։ ­Վեր­ջա­պէս Օ­գոս­տոս ամ­սուն ­Վան­կէն­հայմ կ­՚ըն­դու­նի Ե. ­Սե­ւա­կը եւ ա­նոր կու տայ իր տխրահռ­չակ պա­տաս­խա­նը. «­Դո՜ւն թշո­ւա­ռա­կան ­Գեր­մա­նա­ցի, լքե­ցիր ազգդ, ա­մուս­նա­ցար այս հա­յուն հետ եւ հի­մա կու գաս խնդրե­լու, որ ա­զա­տեմ զին­քը։ Ան ետ պի­տի չգայ ան­գամ մըն ալ։ Ա­նոնք մեռ­նե­լու գա­ցին»։
26 Օ­գոս­տոս 1915ին ­Ռու­բէն ­Սե­ւակ կը նա­հա­տա­կո­ւի։ ­Տի­կին ­Սե­ւակ այս ցա­ւա­լի լու­րը ստա­նա­լէ ետք, ­Սեպ­տեմ­բեր 17ին, որ­բա­ցած իր եր­կու ե­րե­խա­նե­րուն՝ ­Լե­ւո­նի եւ ­Շա­մի­րա­մի հետ ­Պո­լի­սէն կը մեկ­նի ­Լօ­զան։

Իր շատ սի­րե­ցեալ ա­մուս­նոյն նա­հա­տա­կու­թիւ­նը խոր կսկի­ծով կը լեց­նէ տի­կին ­Սե­ւա­կի սիր­տը։ ­Կը հրա­ժա­րի գեր­մա­նա­կան հպա­տա­կու­թե­նէն 28 ­Մարտ 1919ին, ­Լօ­զա­նի մօտ ­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տու­թեան ներ­կա­յա­ցուց­չու­թեան դի­մե­լով՝ կը ստա­նայ Հ.Հ. քա­ղա­քա­ցիու­թեան վկա­յա­գիր։ ­Պա­տե­րազ­մէն ետք վերջ­նա­պէս կը հաս­տա­տո­ւի Ֆ­րան­սա, ուր ­Փի­րէ­նեան­նե­րու շրջա­նը գտնո­ւող եւ զի­նո­ւո­րա­կան հա­մազ­գեստ­ներ կա­րող գոր­ծա­տուն­նե­րու մէջ կ­՚աշ­խա­տի իր զա­ւակ­նե­րուն՝ ­Լե­ւո­նին եւ ­Շա­մի­րա­մին լա­ւա­գոյն կրթու­թիւն տա­լու հա­մար։ Ա­ւե­լի ուշ բնա­կու­թիւն կը հաս­տա­տէ ­Նիս, ուր կը մնայ մին­չեւ իր մա­հը։ ­Յու­ղար­կա­ւո­րու­թիւ­նը տե­ղի կ­՚ու­նե­նայ 30 ­Դեկ­տեմ­բեր 1967ին, ­Հա­յաս­տա­նեայց Ա­ռա­քե­լա­կան ­Սուրբ Աս­տո­ւա­ծա­ծին ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ։

***
­Շա­մի­րամ ­Սե­ւա­կի յու­ղար­կա­ւո­րու­թեան ներ­կայ գտնո­ւե­ցաւ նաեւ ­Նի­սի եւ շրջա­նի հո­գե­ւոր հո­վիւ Գ­րի­գոր Ա­բե­ղայ ­Խա­չատ­րեան, որ կար­դաց Հ.Հ. սփիւռ­քի նա­խա­րար տի­կին Հ­րա­նոյշ ­Յա­կո­բեա­նի ու Ե­րե­ւա­նի ­Ռու­բէն ­Սե­ւակ վար­ժա­րա­նի տնօ­րէ­նու­հիին եւ ու­սուց­չաց կազ­մին ցա­ւակ­ցու­թեան գի­րե­րը. ան իր խօս­քին մէջ նե­րո­ղու­թիւն խնդրեց հան­գու­ցեալ ­Շա­մի­րա­մէն, քա­նի որ պա­րա­գա­նե­րու բեր­մամբ իր վեր­ջին փա­փա­քը չկրցան ի­րա­կա­նաց­նել եւ յու­ղար­կա­ւո­րու­թիւ­նը կա­տա­րել ­Հա­յաս­տա­նեայց Ե­կե­ղեց­ւոյ կա­մար­նե­րուն ներ­քեւ…։

­Տա­րօն Սր­բա­զանն ալ ըն­թեր­ցեց Ա­մե­նայն ­Հա­յոց ­Կա­թո­ղի­կոս ­Գա­րե­գին Բ.ի ցա­ւակ­ցա­գի­րը, ուր ­Վե­հա­փա­ռը՝ յա­նուն ­Գե­րա­գոյն ­Խոր­հուր­դի եւ ­Մայր Ա­թոռ ­Սուրբ Էջ­միած­նի միա­բա­նու­թեան՝ իր վշտակ­ցու­թիւ­նը ­Չի­լին­կի­րեան սգա­կիր ըն­տա­նի­քի յայտ­նե­լէ ետք, ի մի­ջի այ­լոց կը գրէ.- «­Բա­րե­յի­շա­տակ ­Շա­մի­րամ ­Սե­ւա­կի ան­ցած երկ­րա­ւոր ու­ղին ներ­կա­յաց­նում է ցե­ղաս­պա­նու­թեան պատ­ճա­ռով որ­բա­ցեալ հայ մա­նուկ­նե­րի դժուա­րին ու տա­ռա­պա­լի ճա­կա­տա­գի­րը, բայց եւ ա­մուր կամքն ու վճռա­կա­նու­թիւ­նը՝ նե­ղու­թիւն­նե­րը յաղ­թա­հա­րե­լու, վեր յառ­նե­լու, ապ­րե­լու ու բա­րի գոր­ծեր ա­րա­րե­լու։ ­Հո­գե­լոյս ­Շա­մի­րա­մը դեռ փոքր ե­րե­խայ էր, երբ Ե­ղեռ­նի ար­հա­ւիրք­նե­րի մէջ հայ­րը բան­տար­կո­ւեց ու սպան­նո­ւեց, եւ նա չկա­րո­ղա­ցաւ ճա­նա­չել իր սի­րա­սուն ծնո­ղին։ ­Բայց ­Ռու­բէն ­Սե­ւա­կի հետ հա­ղոր­դա­կից դար­ձաւ նրա ար­ժէ­քա­ւոր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րի մի­ջո­ցով։

­Մե­ծա­նուն հօ­րից ժա­ռան­գած հայ­րե­նա­նո­ւի­րու­մի ու ազ­գա­սի­րու­թեան ո­գով լու­սա­հո­գի ­Ռու­բէն ­Սե­ւա­կի մե­ծազ­նիւ դուստ­րը աս­տո­ւա­ծաշ­նորհ իր կեանքն ապ­րեց ազ­գիս մե­ծա­նուն գրո­ղի ժա­ռան­գու­թիւ­նը տա­րա­ծե­լով։ Ն­րա հա­մար մեծ մխի­թա­րու­թիւն են ե­ղել ­Մայր ­Հայ­րե­նիք այ­ցե­լու­թիւն­նե­րը եւ այս­տեղ ­Ռու­բէն ­Սե­ւա­կին նո­ւի­րո­ւած մի­ջո­ցա­ռում­նե­րին մաս­նակ­ցու­թիւ­նը։ ­Ջեր­մու­թեամբ ենք յի­շում, որ ե­րեք տա­րի ա­ռաջ ­Մայր Ա­թո­ռում ­Ռու­բէն ­Սե­ւա­կի եղ­բօ­րոր­դու՝ ­Յով­հան­նէս ­Չի­լին­կի­րեա­նի բա­րե­րա­րու­թեամբ, նրա կող­մից ար­ժէ­քա­ւոր կտաւ­նե­րի, ­Ռու­բէն ­Սե­ւա­կի հե­ղի­նա­կած նկար­նե­րի, անձ­նա­կան ի­րե­րի ու փաս­տաթղ­թե­րի, ցու­ցան­մոյշ­նե­րի ըն­ծա­յա­բեր­մամբ տե­ղի ու­նե­ցաւ ­Ռու­բէն ­Սե­ւա­կի թան­գա­րա­նի բա­ցու­մը, ո­րը մեծ խան­դա­վա­ռու­թեամբ եւ ու­րա­խու­թեամբ էր հա­մա­կել ­Շա­մի­րամ ­Սե­ւա­կին…»։

­Շա­մի­րամ ­Սե­ւա­կի
կեան­քի ու­ղին

­Շա­մի­րամ ­Չի­լին­կի­րեան-­Սե­ւակ ծնած է 10 ­Յու­լիս 1914ին ­Պոլ­սոյ ­Բան­կալ­թը թա­ղա­մա­սին մէջ։ Ա­ւագ եղ­բայ­րը՝ ­Լե­ւոն կը ծնի 1912ին ­Զո­ւի­ցե­րիոյ ­Լօ­զան քա­ղա­քը։ Ա­նոնք կը մկրտո­ւին 19 ­Յու­նիս 1915ին, ­Պոլ­սոյ Ս. Գ­րի­գոր ­Լու­սա­ւո­րիչ ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ, ի ներ­կա­յու­թեան ­Հայ ե­րաժշտու­թեան ա­ռա­քեա­լին՝ ­Կո­մի­տաս ­Վար­դա­պե­տի եւ կնքա­հայ­րու­թեամբ՝ թղթա­տա­րու­թեան նա­խա­րար Ոս­կան ­Մար­տի­կեա­նի։ Մկր­տու­թե­նէն ե­րեք օ­րեր յե­տոյ կը ձեր­բա­կա­լո­ւի ի­րենց հայ­րը՝ ­Սե­ւակ եւ, ինչ­պէս նշո­ւե­ցաւ, 26 Օ­գոս­տոս 1915ին կը նա­հա­տա­կո­ւի։ Որ­բա­ցած եր­կու ե­րե­խա­նե­րը ի­րենց մօր հետ կը մեկ­նին նախ ­Լօ­զան եւ ա­պա Ֆ­րան­սա, մշտա­կան բնա­կու­թիւն հաս­տա­տե­լու հա­մար։ ­Չի­լին­կի­րեան-­Սե­ւակ ըն­տա­նի­քը 1945ին, պա­տե­րազ­մէն յե­տոյ իր կեան­քը կը շա­րու­նա­կէ ­Նիս քա­ղա­քին մէջ, բազ­մա­թիւ դժո­ւա­րու­թիւն­նե­րով։

­Շա­մի­րամ ­Չի­լին­կի­րեան-­Սե­ւակ կ­՚ա­մուս­նա­նայ 1962ին ­Ժո­զէֆ ­Ֆալ­քո­յի հետ։ Չք­նաղ ­Շա­մի­րա­մը իր հօր­մէ ստա­ցած պա­տո­ւի­րան­նե­րու ընդ­մէ­ջէն, ամ­բողջ կեան­քի ըն­թաց­քին, մօ­տէն կը հե­տաքրք­րո­ւի իր ըն­տա­նի­քի պատ­մու­թեամբ, հայ ազ­գի ող­բեր­գու­թեամբ եւ յատ­կա­պէս ­Հա­յոց ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման եւ դա­տա­պարտ­ման նո­ւի­րա­կան աշ­խա­տու­թեամբ։

­Շա­մի­րամ իր հօր­մէ ժա­ռան­գած գրա­սի­րու­թեամբ կը գրէ բա­նաս­տեղ­ծու­թիւն­ներ, ֆրան­սե­րէ­նով, ո­րոնք կը հրա­տա­րա­կո­ւին 1990ին, փոքր գրքոյ­կի մը մէջ։ Ա­նոնց­մէ յի­շենք միայն՝ «­Տե­ղա­հա­նո­ւած­նե­րը», «Իմ հո­ղը», «­Պատ­մու­թիւ­նը հո­ղին մէջ է», «Ար­տա­սո­ւա­լից կեանք», ե­ւայլն։ ­Նոյն գրքոյ­կին մէջ կը գտնենք նաեւ իր հօ­րը ուղ­ղած զգա­յա­ցունց նա­մա­կը, ուր ի մի­ջի այ­լոց կը գրէ.-
«… ­Դուն այս նա­մա­կը կը սպա­սես վա­ղուց ի վեր, 70 տա­րիէ ի վեր կը փոր­ձեմ զայն գրել, սա­կայն բա­ռե­րը չեն գար, չնա­յած գլխուս մէջ ե­ռա­ցող մտքե­րուն։ ­Հայ­րիկ, յու­շէ՛ ին­ծի այն ճիշդ բա­ռե­րը այս լռու­թե­նէն դուրս գա­լու հա­մար, որ ժա­մա­նա­կը ո­չինչ ջնջած է, իմ հեր­թին քե­զի վստա­հեց­նե­լու, թէ հա­յե­րը քեզ չեն մոռ­ցած, հոս են ա­նոնք, ցե­ղաս­պա­նու­թեան այն վկա­նե­րը, ո­րոնք կը լսեն այ­սօր ար­դէն ա­ւե­լի հասկ­նա­լի դար­ձած քու ձայ­նը, ա­նոնց ջերմ ձայ­նը կը գօ­տեպն­դէ զիս՝ ստա­նա­լու հա­մար այն պա­տիւ­նե­րը, ո­րոնք քե­զի նա­խա­տե­սո­ւած՝ եւ քու ան­մար կրա­կը հսկե­լու հա­մար են…»։
Ար­տա­սո­ւա­լից քու աղ­ջի­կը՝
­Շա­մի­րամ»։

­Հա­յոց ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման օ­րի­նագ­ծի քննարկ­ման առ­թիւ՝ 8 ­Նո­յեմ­բեր 2000ին հա­ւա­քոյթ մը կը կազ­մա­կեր­պո­ւի ­Նի­սի ­Պար­սա­մեան հա­մա­լի­րին մէջ։ Ան­շուշտ ­Շա­մի­րամ ներ­կայ է հոն։ ­Բազ­մա­թիւ քա­ղա­քա­կան անձ­նա­ւո­րու­թեանց կար­գին հոն է նաեւ հա­յոց բա­րե­կամ, ­Նի­սի ե­րես­փո­խան եւ փոխ-քա­ղա­քա­պետ ­Ռու­տի ­Սա­լը, որ կը մօ­տե­նայ ­Սե­ւա­կի աղջ­կան եւ, զրոյց մը կա­տա­րե­լէ յե­տոյ, իր խօս­քին մէջ կ­՚ը­սէ.- «…Եր­կու տա­րե­կան հա­սա­կին որ­բա­ցած այս տի­կի­նը ին­ծի բա­ցատ­րեց, թէ որ­քան տակ­նուվ­րայ ե­ղաւ իր կեան­քը։ Իր սրտին եւ հո­գիին մէջ նստած այդ պատ­ռո­ւած­քը ընդ­միշտ պի­տի մնար բաց եւ ցա­ւա­գին, ինչ­պէս որ ա­տի­կա կը պա­տա­հի սո­վո­րա­բար իւ­րա­քան­չիւր մարդ ա­րա­րա­ծի հետ, որ չի կրնար իր սու­գը կա­տա­րել։ Այս ե­րե­կոյ կար­ծես, թէ ան հնա­րա­ւո­րու­թիւ­նը ու­նե­ցաւ ինք­նամ­փո­փո­ւե­լու իր հօր շի­րի­մին վրայ, այն մար­դուն՝ ո­րուն ցայ­սօր բա­ժին ին­կած էր միայն իր պատ­մու­թեան ժխտու­մը։ ­Յու­զում­նա­լից այս պա­հուն դժո­ւար էր բա­ռեր գտնել։ ­Տի­կի­նը նա­յե­լով աչ­քե­րուս մէջ, ար­ժա­նա­պատ­ուու­թեան խոր զգա­ցու­մով ը­սաւ.- «Շ­նոր­հա­կա­լու­թիւն­ներ»։

­Շա­մի­րամ յա­ճախ կ­՚այ­ցե­լէ ­Մայր ­Հայ­րե­նիք, իր ժո­ղո­վուր­դին եւ հո­ղին հետ հա­ղոր­դո­ւե­լու հա­մար։ ­Կը յա­րա­բե­րո­ւի Ե­րե­ւա­նի «­Ռու­բէն ­Սե­ւակ» դպրո­ցի տնօ­րէ­նու­հիին եւ ու­սուց­չաց կազ­մին հետ։ ­Հոն ներ­կայ կը գտնո­ւի զա­նա­զան հան­դի­սու­թիւն­նե­րու։ Ս­փիւռ­քի թէ այ­րե­նի­քի մէջ ­Հա­յոց ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան վե­րա­բե­րեալ բո­լոր ձեռ­նարկ­նե­րուն կը բե­րէ իր մաս­նակ­ցու­թիւ­նը։
11 ­Յու­լիս 2004ին, ­Նի­սի ­Բա­րե­գոր­ծա­կա­նի սրա­հին մէջ ­Շա­մի­րա­մի 90րդ ­տա­րե­դար­ձը կը տօ­նախմ­բո­ւի մեծ շու­քով, ուր ներ­կայ կ­՚ըլ­լայ նաեւ ար­դէն բա­րե­կամ դար­ձած ­Նի­սի ե­րես­փո­խան ­Ռու­տի ­Սալ, որ Ֆ­րան­սա­յի կող­մէ ­Հա­յոց ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման աշ­խա­տան­քին մէջ կա­րե­ւոր դեր ու­նե­ցող­նե­րէն մէ­կը ե­ղած է։
­Մարդ չի հա­ւա­տար, թէ չքնաղ, ա­ռոյգ, ժպտա­դէմ ­Շա­մի­րա­մը այդ օ­րը ար­դէն 90 տա­րե­կան է։

­Մեծ գո­հու­նա­կու­թեամբ եւ հո­գե­կան բա­ւա­րա­րու­թեամբ ներ­կայ կ­՚ըլ­լայ մա­նա­ւանդ 23 ­Սեպ­տեմ­բեր 2011ին ­Նի­սի կեդ­րո­նա­կան պո­ղո­տա­նե­րէն մէ­կուն վրայ՝ «­Հա­յաս­տա­նի պար­տէզ»ին մէջ 1915ի ­Հա­յոց ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան իբր խորհր­դա­նիշ՝ ­Ռու­բէն ­Սե­ւա­կի յու­շար­ձա­նի բաց­ման հան­դի­սու­թեան։
Ամ­բող­ջաց­նե­լու հա­մար այս յի­շա­տա­կագ­րու­թիւ­նը, կ­՚ու­զեմ հա­կիրճ ձե­ւով անդ­րա­դառ­նալ ­Ռու­բէն ­Սե­ւա­կի եղ­բօ­րոր­դի՝ ­Յով­հան­նէս ­Չի­լին­կի­րեա­նի կա­տա­րած հսկայ աշ­խա­տան­քին, եւ նա­հա­տակ-բա­նաս­տեղ­ծի ա­նունն ու գոր­ծը միշտ թարմ պա­հե­լու մեծ ջան­քե­րուն։

­Յով­հան­նէս ­Չի­լին­կի­րեան խի­զախ նկա­րա­գի­րով, պրպտող միտ­քով օժ­տուած, ազ­գա­սէր եւ հայ­րե­նա­սէր, ­Ռու­բէն ­Սե­ւա­կի գա­ղա­փա­րա­պաշ­տու­թեան խո­րա­պէս հա­ւա­տա­ցող, ինչ­պէս նշո­ւե­ցաւ վե­րեւ՝ բա­ռին ար­մա­տա­կան ի­մաս­տով մե­ղո­ւի մը ժրա­ջա­նու­թեամբ կ­՚աշ­խա­տի, ­Սե­ւա­կի բո­լոր գրու­թիւն­նե­րը, բա­նաս­տեղ­ծու­թիւն­նե­րը, նա­մակ­նե­րը, իր հե­ղի­նա­կած նկար­նե­րը, անձ­նա­կան ի­րե­րը, փաս­տա­թուղ­թե­րը ի մի բե­րե­լու եւ զա­նոնք նոր սե­րունդ­նե­րու ու­շադ­րու­թեան յանձ­նե­լու հա­մար։ Գ­րու­թիւն­նե­րով եւ գիր­քե­րով յա­մա­ռօ­րէն կը հե­տապն­դէ ­Հայ­կա­կան ­Հար­ցը, ար­դա­րու­թիւ­նը, ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման նո­ւի­րա­կան գոր­ծը։ Ա­մէ­նու­րեք կը քա­րո­զէ ­Սե­ւա­կի գա­ղա­փա­րա­խօ­սու­թիւ­նը։ Ի­րա­պաշտ վեր­լու­ծում­նե­րով կը ջա­նայ հա­յոր­դի­նե­րու միտ­քե­րը կեդ­րո­նաց­նե­լու ան­ցեա­լի թէ ներ­կա­յի քա­ղա­քա­կան խա­ղե­րու եւ ան­ցու­դար­ձե­րու վրայ։

Հ­րա­ւի­րե­լով ­Հա­յաս­տա­նէն կամ սփիւռ­քէն պատ­մա­բան­ներ, գրա­կա­նու­թեան քննա­դատ­ներ, կը կազ­մա­կեր­պէ բա­նա­խօ­սու­թիւն­ներ, գրա­կան կամ բա­նաս­տեղ­ծա­կան ե­րե­կոյթ­ներ։
­Կը հիմ­նէ ­Ռու­բէն ­Սե­ւա­կի ա­նո­ւան «­Յի­շա­տա­կի ­Տու­նը», ­Քայ­նը ­Սիւր ­Մէր քա­ղա­քի մէջ, ուր կը ներ­կա­յաց­նէ ա­նոր վե­րա­բե­րեալ ա­մէն ինչ։
1994ին Ե­րե­ւա­նի Ա­րաբ­կիր թա­ղա­մա­սի վար­ժա­րա­նը կը մկրտո­ւի ­Ռու­բէն ­Սե­ւա­կի ա­նու­նով։ ­Մին­չեւ օրս, Յ. ­Չի­լին­կի­րեան նիւ­թա­կան թէ բա­րո­յա­կան իր օ­ժան­դա­կու­թիւ­նը կը բե­րէ այս միջ­նա­կար­գին։

Ե­րեք տա­րի­ներ ա­ռաջ Էջ­միած­նի բա­կին մէջ ­Ռու­բէն ­Սե­ւա­կի թան­գա­րա­նի բա­ցու­մը տե­ղի կ­՚ու­նե­նայ Ա­մե­նայն ­Հա­յոց ­Կա­թո­ղի­կոս ­Գա­րե­գին Բ.ի բա­րե­հաճ կար­գադ­րու­թեամբ եւ գոր­ծօն օ­ժան­դա­կու­թեամբ, բա­րե­րա­րու­թեամբ դար­ձեալ ­Յով­հան­նէս ­Չի­լին­կի­րեա­նի։
Կ­՚ար­ժէ ընդգ­ծել, թէ Ե­րե­ւա­նի «­Ռու­բէն ­Սե­ւակ» միջ­նա­կար­գի պար­տէ­զին մէջ Յ. ­Չի­լին­կի­րեա­նի ջան­քե­րով կը զե­տե­ղո­ւի նա­հա­տակ-բա­նաս­տեղ­ծին կի­սանդ­րին։ ­Հոն, ­Սե­ւակ խորհր­դա­ւոր հա­յեաց­քով կը դի­տէ հա­յու­թեան ան­ցեա­լի, ներ­կա­յի եւ ա­պա­գա­յի խորհր­դա­նիշ՝ Ա­րա­րա­տը, իր պատ­գա­մը տա­լով նոր սե­րուն­դին, լռե­լեայն…։
­Թո՛ղ միշտ ան­թա­ռամ մնայ բո­լոր նա­հա­տակ­նե­րու, ­Սե­ւա­կի եւ ­Շա­մի­րա­մի յի­շա­տա­կը մեր սրտե­րուն մէջ։

ԽԱՉԻԿ ԵԸԼՄԱԶԵԱՆ