Ամ­բողջ աշ­խար­հը մեծ հե­տաքրք­րու­թեամբ կը հե­տե­ւի «Ո­ւի­քի­լիքս»ի հրա­պա­րա­կած ե­լեկտ­րո­նա­յին ներ­քին նա­մակ­նե­րու հոս­քին. ա­ւե­լի քան 400 հա­զար նա­մակ՝ ­Թուր­քիոյ իշ­խող «Ար­դա­րու­թիւն եւ ­Բար­գա­ւա­ճում» կու­սակ­ցու­թե­նէն, 2,8 մի­լիոն դի­ւա­նա­գի­տա­կան

նա­մակ՝ ­Միա­ցեալ ­Նա­հանգ­նե­րէն, ա­ւե­լի քան 30 հա­զար նա­մակ, զորս ու­ղար­կած կամ ստա­ցած է ­Հի­լը­րի Ք­լին­թըն իբ­րեւ ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար, եւ կայ­քա­հէն­նե­րու յար­ձակ­մամբ ձեռք բե­րո­ւած 27 հա­զար նա­մակ ու յա­ւե­լո­ւած ­Դե­մոկ­րատ կու­սակ­ցու­թեան ազ­գա­յին յանձ­նա­ժո­ղո­վէն:
­Հա­րիւ­րա­ւոր նա­մակ­նե­րու ար­տա­հոս­քէն ա­ռանձ­նաց­նեմ միայն քա­նի մը հա­տը, ո­րոնք կը վե­րա­բե­րին ­Հա­յաս­տա­նին կամ ­Թուր­քիոյ.

1) 2015ի Ապ­րիլ 19ին, ­Հի­լը­րի Ք­լին­թը­նի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան հար­ցե­րով խորհր­դա­կան ­Ճէյք ­Սա­լի­ւըն ե­լեկտ­րո­նա­յին նա­մակ ու­ղար­կած է նա­խընտ­րա­կան քա­րո­զար­շա­ւի կէս տաս­նեակ բարձ­րաս­տի­ճան աշ­խա­տա­կից­նե­րու, ո­րոնց շար­քին` ղե­կա­վար ­Ճոն ­Փո­տես­թա­յին` հե­տաքրք­րո­ւե­լով, թէ ար­դեօք ա­նոնք յայ­տա­րա­րու­թեամբ հան­դէս պի­տի գա՞ն ­Հա­յոց ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան յա­ռա­ջի­կայ, 100րդ ­տա­րե­լի­ցին ա­ռի­թով: ­Սա­լի­ւըն նաեւ ու­զած է գիտ­նալ, թէ Ք­լին­թըն պի­տի օգ­տա­գոր­ծէ՞ «ցե­ղաս­պա­նու­թիւն» եզ­րը, ինչ­պէս ա­տի­կա ը­րաւ ութ տա­րի ա­ռաջ ծե­րա­կու­տա­կան եւ նա­խա­գա­հի թեկ­նա­ծու ե­ղած ժա­մա­նակ, թէ՞ պի­տի խու­սա­փի այդ եզ­րոյ­թէն, ինչ­պէս ա­տի­կա ը­րաւ իբ­րեւ ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար:

­Սա­լի­ւըն նշած է, որ «Ս­պի­տակ տու­նը մին­չեւ հի­մա փու­թա­ջա­նօ­րէն կը խու­սա­փի «ցե­ղաս­պա­նու­թիւն» եզ­րը օգ­տա­գոր­ծե­լէ եւ, հա­ւա­նա­բար, պի­տի շա­րու­նա­կէ այդ­պէս վա­րո­ւիլ»: ­Սա­լի­ւըն հե­տաքրք-րո­ւած է, թէ ար­դեօք Ք­լին­թը­նի նա­խընտ­րա­կան քա­րո­զար­շա­ւի շտա­պը պէ՞տք է աշ­խու­ժօ­րէն հան­դէս գայ յայ­տա­րա­րու­թեամբ ­Հա­յոց ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան վե­րա­բե­րեալ, թէ՞ սպա­սէ մին­չեւ «հայ­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րը» խնդրեն այդ մա­սին: ­Սա­լի­ւըն ա­ւար­տած է իր նա­մա­կը` ըն­դու­նե­լով, որ ­Հա­յոց ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հար­ցը «խիստ կա­րե­ւոր է ա­մե­րի­կա­հա­յե­րու հա­մար»: ­Ժա­մեր անց, ­Փո­տես­թան ա­ռա­ջար­կած է Հ­ռո­մի Ֆ­րան­չիս­կոս ­Պա­պի ­Հա­յոց ­Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը ճանչ­ցող խօս­քե­րը ընդգր­կել ցե­ղաս­պա­նու­թեան մա­սին յայ­տա­րա­րու­թեան մէջ, որ վեր­ջին հա­շո­ւով, Ք­լին­թը­նի նա­խընտ­րա­կան շտա­պը ո­րո­շած է չհրա­պա­րա­կել…

2)Ո­ւա­շինկ­թը­նի մէջ ­Թուր­քիոյ դես­պա­նա­տան ա­ռա­ջին խորհր­դա­կան Իս­մա­յիլ ­Չօ­պա­նօղ­լուն, 2015ի ­Սեպ­տեմ­բեր 9ին նա­մակ ու­ղար­կած է նա­խընտ­րա­կան քա­րո­զար­շա­ւի ղե­կա­վար ­Ճոն ­Փո­տես­թա­յին` հարց­նե­լով, թէ ար­դեօք ­Թուր­քիոյ վար­չա­պետ Ահ­մեդ ­Տա­ւու­թօղ­լուն կրնա՞յ «քա­ղա­քա­վա­րա­կան այց կա­տա­րել տի­կին Ք­լին­թը­նին» ­Նիւ Եոր­քի մէջ, ­Սեպ­տեմ­բեր 26էն 30 ին­կած ժա­մա­նա­կա­հա­տո­ւա­ծին: ­Տա­րօ­րի­նակ է, որ ­Չօ­պա­նօղ­լու նշած է, որ ան սկիզ­բը դի­մած է Ա.Մ.Ն. պե­տա­կան քար­տու­ղա­րու­թիւն, սա­կայն ի­րեն պա­տաս­խա­նած են, որ տի­կին Ք­լին­թըն այ­լեւս պե­տա­կան քար­տու­ղար չէ… ­Չօ­պա­նօղ­լու գրած է ­Փո­տես­թա­յին, որ ­Տա­ւու­թօղ­լու այս խնդրան­քը կա­տա­րած է «պե­տա­կան քար­տու­ղար Ք­լին­թը­նի հետ ու­նե­ցած իր վա­ղե­մի բա­րե­կա­մու­թեան լոյ­սի ներ­քոյ, երբ ա­նոնք եր­կուքն ալ գոր­ծըն­կեր­ներ էին իբ­րեւ պե­տա­կան քար­տու­ղար եւ ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար»:

­Նոյն օ­րը, ­Փո­տես­թա յայտ­նած է ­Չօ­պա­նօղ­լո­ւին, որ տի­կին Ք­լին­թը­նի «ժա­մա­նա­կա­ցոյ­ցը խիստ ծան­րա­բեռ­նո­ւած է, սա­կայն ա­տի­կա պի­տի ըլ­լայ ա­ռաջ­նա­հերթ հան­դի­պում­նե­րու շար­քին, ե­թէ ընդ­հան­րա­պէս հնա­րա­ւոր ըլ­լայ, իսկ նա­խընտ­րա­կան շտա­պի փոխ-նա­խա­գահ ­Հու­մա Ա­պե­տին պի­տի հե­տե­ւի ա­տոր»: Այ­նու­հե­տեւ ­Փո­տես­թան հար­ցու­ցած է Ա­պե­տի­նին.- «Ինչ­պէ՞ս կը ցան­կաք ա­տի­կա կար­գա­ւո­րել»: ­Վեր­ջինս յա­ջորդ օ­րը պա­տաս­խա­նած է ­Չօ­պա­նօղ­լո­ւին` տե­ղե­կաց­նե­լով, որ ­Հի­լը­րի Ք­լին­թըն «ու­րախ պի­տի ըլ­լայ հան­դի­պե­լու վար­չա­պե­տին հետ, սա­կայն մենք հա­մո­զո­ւած չենք, որ ա­տի­կա տե­ղի կ’ու­նե­նայ ­Նիւ Եոր­քի մէջ ձեր ա­ռա­ջար­կած օ­րե­րուն: ­Մենք ձե­զի տե­ղեակ կը պա­հենք, երբ որ յստա­կեց­նենք ա­նոր ժա­մա­նա­կա­ցոյ­ցը: ­Շու­տով կապ կը հաս­տա­տենք ի­րա­րու հետ»: ­Յայտ­նի չէ, թէ ար­դեօք այդ հան­դի­պու­մը եր­բե­ւէ տե­ղի ու­նե­ցա՞ւ:

3) 2010ի ­Դեկ­տեմ­բեր 17ին, ­Հու­մա Ա­պե­տին, որ այդ ժա­մա­նակ պե­տա­կան քար­տու­ղար Ք­լին­թը­նի աշ­խա­տա­կազ­մի ղե­կա­վա­րի տե­ղա­կալն էր, փո­խան­ցած է ա­նոր դաշ­նա­յին վե­րաքն­նիչ դա­տա­րա­նի ո­րոշ­ման լու­րը, որ թոյլ կու տար ­Հա­յոց ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ժա­ռանգ­նե­րուն հա­տու­ցում պա­հան­ջե­լու գեր­մա­նա­կան ա­պա­հո­վագ­րա­կան ե­րեք ըն­կե­րու­թիւն­նե­րէ: ­Հե­տաքրք­րա­կան է եւ մտա­հո­գիչ, որ Ա­պե­տի­նը իր նա­մա­կի սկիզ­բը նշած է, որ ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար ­Տա­ւու­թօղ­լու անդ­րա­դար­ձած է այս դա­տա­կան գոր­ծին, Ք­լին­թը­նի հետ նա­խա­պէս ու­նե­ցած իր հե­ռա­ձայ­նա­յին զրոյ­ցի ժա­մա­նակ: ­Յա­ջորդ օ­րը, պե­տա­կան քար­տու­ղա­րու­թեան ի­րա­ւա­խորհր­դա­տու ­Հէ­րըլտ ­Քոհ դա­տավ­ճի­ռի պատ­ճէ­նը ու­ղար­կած է Ք­լին­թը­նի աշ­խա­տա­կազ­մի ղե­կա­վա­րի տե­ղա­կալ ­Ճէյք ­Սա­լի­ւը­նին եւ պե­տա­կան քար­տու­ղա­րի գոր­ծա­դիր օգ­նա­կան ­Ճօ ­Մէք­մա­նը­սին` խնդրե­լով ա­նոնց այս կա­րե­ւոր փաս­տա­թուղ­թը փո­խան­ցել Ք­լին­թը­նին:

­Քոհ ա­ւել­ցու­ցած է` «քա­նի որ ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար ­Տա­ւու­թօղ­լու Ուր­բաթ օ­րը ա­նոր հետ հե­ռա­ձայ­նա­յին զրոյ­ցին մէջ նշած է այս մա­սին, ուս­տի կը ցան­կանք, որ ա­սի­կա հնա­րա­ւո­րինս շուտ հաս­նի ա­նոր»: ­Սա­լի­ւըն դա­տավ­ճի­ռը ու­ղար­կած է պե­տա­կան քար­տու­ղար Ք­լին­թը­նին` «յոյժ կա­րե­ւոր» նշու­մով: Իմ կար­ծի­քովս, ա­սի­կա ­Թուր­քիոյ ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րա­րին կող­մէ ա­նօ­րի­նա­կան եւ բա­ցա­յայտ մի­ջամ­տու­թիւն էր ա­մե­րի­կեան դա­տա­կան հա­մա­կար­գին` ձգտե­լով ստա­նալ պե­տա­կան քար­տու­ղա­րին ա­ջակ­ցու­թիւ­նը` ճնշե­լու դա­տա­րան­նե­րու վրայ դա­տավ­ճի­ռը բե­կա­նե­լու հար­ցով… ­Յայտ­նի չէ, թէ Ք­լին­թըն ո­րե­ւէ գոր­ծո­ղու­թիւն ձեռ­նար­կա՞ծ է այս ա­ռու­մով, թէ՞ ոչ, սա­կայն դաշ­նա­յին վե­րաքն­նիչ դա­տա­րա­նը հե­տա­գա­յին չե­ղեալ հա­մա­րած է ա­ւե­լի ա­ռաջ կա­յա­ցու­ցած ո­րո­շու­մը…

Եւ վեր­ջա­պէս, քա­րո­զար­շա­ւի ղե­կա­վար ­Ճոն ­Փո­թես­տա­յի 2016 թո­ւա­կա­նի ­Մարտ 17ի ե­լեկտ­րո­նա­յին նա­մա­կին մէջ նշո­ւած են ա­նուն­նե­րը այն 39 ան­ձե­րուն, ո­րոնք կը հա­մա­րո­ւէին Ք­լին­թը­նի փոխ-նա­խա­գա­հի հնա­րա­ւոր թեկ­նա­ծու­նե­րը: Այդ ցան­կին մէջ կայ անս­պա­սե­լի ա­նուն մը` թուրք ա­մե­րի­կա­ցի ­Մուհ­թար ­Քեն­թը, որ «­Քո­քա-­Քո­լա» ըն­կե­րու­թեան նա­խա­գահն է: Ա­նոր հայ­րը` ­Նեժ­տեթ ­Քեն­թը, ե­ղած է ­Թուր­քիոյ գլխա­ւոր հիւ­պա­տո­սը ­Նիւ Եոր­քի մէջ, ուր ծնած է ­Մուհ­թար: Ան յա­ճա­խած է ­Թուր­քիոյ ­Մեր­սին քա­ղա­քի միջ­նա­կարգ դպրո­ցը: Ինչ­պէս ար­դէն գի­տենք, Ք­լին­թըն իբ­րեւ իր մրցա­պայ­քա­րի գոր­ծըն­կեր ընտ­րեց ոչ թէ ­Մուհ­թար ­Քեն­թը, այլ ­Թիմ ­Քէյ­նը…

ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ

«­Քա­լի­ֆոր­նիա ­Քու­րիըր»