«Պիտի չնահանջենք թուրքերու սպառնալիքներուն առջեւ»
Պիտի այցելէ՞ք Հայաստան Ապրիլ 24ին` մասնակցելու Հայոց Ցեղասպանութեան 100րդ տարելիցի ձեռնարկնե րուն:
Ես արդէն քանի մը անգամ այցելած եմ Հայաստան եւ Լեռնային Ղարաբաղ` կապուած Ապրիլ 24ին նախատեսուած ձեռնարկներու հետ: Այս տարի, հակառակ Երեւանի մէջ ներկայ ըլլալու խնդրանքին, ես որոշեցի մնալ Մարսէյլ: Մարսէյլի ծերակուտական-քաղաքապետ Ժան Քլորտ Կոտեն 2015 թուականը նուիրած է Հայաստանին: Այս ծիրէն ներս, ամբողջ տարուան ընթացքին, Հայաստանի ու հայերուն վերաբերող բազմաթիւ մշակութային ձեռնարկներ տեղի պիտի ունենան: 2015ի Ապրիլ 24ին Մարսէյլի քաղաքապետարանը, ինչպէս նաեւ յարակից մարզերու վարչարանները պիտի պատուին Հայաստանի գոյներով: Այնուհետեւ մշակութային եւ յիշատակի արարողութիւններ տեղի պիտի ունենան, հետեւաբար ես ուզեցի Հայոց Ցեղասպանութեան 100րդ տարելիցի օրը մնալ Մարսէյլ ֆրանսահայերու հետ, որպէսզի իմ աջակցութիւնս եւ հաւատարմութիւնս ցոյց տամ անոնց:
Բացի այդ, Ֆրանսահայերու Կապոյտ Խաչ ընկերակցութեան հետ համատեղ, ես 1915ի Ապրիլ 24ին նուիրուած յուշարձանի շուրջ 100 ծառ տնկելու մեծ նախագիծի մը նախաձեռնած եմ, չհաշուած գիտաժողովները, ցուցահանդէսները… Հայկական մշակոյթը եւ յիշատակի հանդէպ պարտքը պիտի յարգուին:
Ֆրանսան ճանչցած է Հայոց Ցեղասպանութիւնը: Ձեր կարծիքով, ի՞նչ պէտք է ըլլայ յաջորդ փուլը:
Ես կը կարծեմ, որ ճանաչումը առաջին քայլն է: Այսօր ես կը սպասեմ, որ Ֆրանսա քրէականացնէ Հայոց Ցեղասպանութեան ժխտումը. Ազգային ժողովի եւ Ծերակոյտի կողմէ 2012ին իմ օրինագիծը ընդունելէն ետք, ատիկա կարեւոր քայլ է քրէականացման օրէնքի առումով: Յիշենք, որ 1915 թուականի Ցեղասպանութիւնը Ֆրանսայի կողմէ երկրորդ ճաչցուած ցեղասպանութիւնն է Հոլոքոսթէն ետք: Այդ օրինագիծը ընդունուած է 2001ին եւ հաստատուած է առանց սահմանադրականութեան առաջնայնութեան մասին հարցը բարձրացնելու, սակայն անիկա չէր նախատեսեր հերքման համար պատիժ:
2001էն ետք անհրաժեշտ է լրացնել այդ ճանաչումը պատժի մեխանիզմով (աշխատակարգով) - Ֆրանսական իրաւունքը չի բաւարարուիր յայտարարութեամբ:
Այդ առումով ես աշխատած եմ նոր օրինագիծին վրայ, որ այլեւս չի վերաբերիր կարծիք արտայայտելու ազատութեան: Ատիկա կարեւոր քայլ պիտի ըլլայ եւ այլեւս թոյլ պիտի չտայ արատաւորելու յիշատակը հարիւր հազարաւոր մարդոց, կանանց ու երեխաներու, որոնք մահացած են, որովհետեւ անոնց միակ յանցագործութիւնը հայ-քրիստոնեայ ըլլալն էր:
Անցեալ տարի դուք օրինագիծ մը ներկայացուցիք, որ կ՛արգիլէ հերքել ցեղասպանութիւնները եւ մարդկութեան դէմ կատարուած յանցագործութիւնները, որոնք կատարուած են 20րդ դարու սկիզբը, յատկապէս Հայոց Ցեղասպանութիւնը: Մինչեւ այսօր օրէնքը չէ ընդունուած: Ձեր կարծիքով՝ Ֆրանսայի խորհրդարանը պիտի ընդունի՞ օրինագիծը այս տարի` Հայոց Ցեղասպանութեան 100րդ տարելիցին:
2011ին ես արդէն օրինագիծը առաջարկած էի, հիմք ընդունելով ցեղապաշտութեան եւ Ֆրանսայի օրէնսդրութեամբ ընդունուած ցեղասպանութիւններու, որոնց շարքին Հայոց Ցեղասպանութեան ժխտման դէմ պայքարի ոլորտի հասարակութեան իրաւունքը: Օրինագիծը ընդունուած է Ազգային ժողովի եւ Ծերակոյտի բոլոր խումբերուն կողմէ 2012ի Յունուար 23ին: Ցաւօք, Սահմանադրական Խորհուրդը չեղեալ համարեց զայն՝ այն հիմքով, որ ժխտումը կարծիք արտայայտելու ազատութեան մէկ մասն է, ատով վերջ դնելով ժխտման քրէականացման փորձին:
Այդուհանդերձ, բոլոր ցեղասպանութիւններու եւ մարդկութեան դէմ կատարուած յանցագործութիւններու ժխտման հնարաւորութիւնն արդիական խնդիր կը մնայ Արեւելքի մէջ, մասնաւորապէս Իրաքի քրիստոնեաներու, եզտիներու հետապընդումներու պարունակին մէջ: Անոնք Պան Քի Մունի կողմէ որակուած են որպէս մարդկութեան դէմ կատարուած յանցագործութիւններ:
Ակնյայտ է օրէնքի ընդունման անհրաժեշտութիւնը, որպէսզի առաջարկուի ժխտման նոր որակաւորում: Հետեւաբար, ես ջանասիրաբար աշխատած են այլընտրանքային եւ նորարարական տարբերակի մշակման վրայ, որ քրէական իրաւունքի մասնագէտ առաջատար իրաւաբաններու - որոնց շարքին Պեռնար Ժուաննօ եւ Սեւակ Թորոսեան - հետ համատեղ աշխատանքի արդիւնք է:
Ատոր համար ես կ՛առաջարկեմ, որպէսզի օրէնքով ժխտումը չհամարուի կարծիք արտայայտելու ազատութեան սովորական չարաշահում, այլ մարդկութեան դէմ ուղղուած յանցագործութիւն:
Ատիկա երկու առաւելութիւն ունի.- դուրս գալ Սահմանադրական Խորհուրդի ստեղծած իրաւական փակուղիէն եւ պաշտպանել մեր օրէնսդրութեամբ ընդունուած բոլոր ցեղասպանութիւններու զոհերուն յիշատակը:
Այնպէս որ իմ գործընկեր պատգամաւորներուն կ՛առաջակեմ ստորագրել հարըստացուած օրէնսդրական մեխանիզմ ներկայացնող ապաքաղաքական օրինագիծին տակ, որուն մէջ կուսակցական նկատառումներէ ազատ հասարակական շահն է:
Այս բնագիրը ընդհանրական է, քանի որ կը պաշտպանէ ֆրանսական օրէնսդրութեան կողմէ ընդունուած բոլոր ցեղասպանութիւնները, եւ յարգանք կ՛արտայայտէ մարդու իրաւունքներու նկատմամբ: Այս նախագիծը կը վերաբերի մարդկային արժանապատուութեան: Այս օրէնքը 2014ի Հոկտեմբերէն հասանելի է Ազգային Ժողովի կայքին մէջ եւ ես յոյս ունիմ, որ ան պիտի քննարկուի յառաջիկայ ժամանակներս, քանի որ այն ոչ միայն իմ սրտիս մօտ է, այլեւ յատկապէս կարեւոր է մեր հաւատարմութեան եւ մեր իրաւունքի տեսանկիւնէն:
Մարդու Իրաւունքներու Եւրոպական Դատարանին մէջ վերջերս կայացան Տողրու Փէրինչէքը ընդդէմ Զուիցերիոյ դատական գործով լսումները: Փէրինչէքը Զուիցերիան կը մեղադրէ մտքի ազատութեան իր իրաւունքը ոտնահարելուն համար: Ի՞նչ կը կարծէք, ո՞ւր է այն սահմանը, երբ առաջնային կը համարուի անցեալի յանցագործութիւններու կրկնութիւնը կանխելը` չխախտելով խօսքի ազատութիւնը:
Խօսքը այն մասին չէ, թէ թոյլատրել կամ չթոյլատրել: Խօսքի ազատութիւնը, ինչպէս նաեւ անոր սահմանափակումները, պէտք է պաշտպանուին: Օրէնքը նաեւ սահմաններ կը դնէ: Ազատութիւնը չի կրնար անօրէն ըլլալ, եւ կառավարութիւնը պէտք է պատասխանատուութիւն ստանձնէ` անհրաժեշտութեան պարագային թոյլ տալով ազգային ներկայացուցչութեան սահմանելու կարծիք արտայայտելու ազատութեան սահմաններն ու շրջանակները: Այդ ազատութիւնը յարաբերական է եւ ոչ թէ բացարձակ:
Անիկա պէտք է յարգէ սկզբունքներն ու զոհերու յիշատակը:
Խնդիրը այն է, որ ներկայիս խօսքի արտայայտման թոյլատրելիութեան ընտրութիւնը կը կատարուի լրատուամիջոցներու ազդեցութեան հիման վրայ: Ցաւօք, նման ամբոխավար մօտեցման մէջ դատաւորը ամբողջովին ամնեղ չէ: Այսպէս, Սթրազպուրկի դատաւորները եկան այն եզրակացութեան, որ Հայոց Ցեղասպանութեան ժխտումը ոչ մէկ հետեւանք ունեցած է, իսկ ատիկա կը նշանակէ, որ կարելի է վիրաւորել զոհերը եւ անոնց սերունդները: Սակայն դարձեալ ըսեմ, ո՛չ կառավարութիւնը եւ ոչ ալ անգամ Ֆրանսուա Օլանտը, որ պատիժ սահմանած է Ցեղասպանութեան հերքման համար, տեղէն անգամ չշարժեցան: Ո՛չ մէկ բառով:
Հարց կ՛առաջանայ. ո՞վ հասարակական կարծիքի մասին որոշում կը կայացնէ եւ կը սահմանէ, թէ ի՞նչ է թոյլատրելի, իսկ ի՞նչը`ոչ: Ատիկա քաղաքական գործիչի անմիջական շա՞հն է: Ներկայիս կառավարութիւնը հաղորդակցութեան սպառող է եւ ոչ մէկ խնդիր ունի ցոյց տալու իր անհետեւողականութիւնը, քանի դեռ թուիթըրները չեն հասնիր սպառնալիքի շեմի կամ բնակչութեան արձագանգը չի սահմանփակեր զայն:
Ասիկա սպասողական կառավարում է, ուր շատ կը պակսին անհատականութիւններն ու համոզումները, եւ ուր կ՛արտայայտուի միայն այն ապակողմնորոշումը, որուն մէջ կը գտնուի այսօրուան Ֆրանսան:
Ին՞չ կը մտածէք Կալիփոլիի ճակատամարտի 100ամեակը Ապրիլ 24ին նշելու թրքական նախաձեռնութեան մասին:
Կը կարծեմ, ես չէ, որ պէտք է կարծիք յայտնեմ այն մասին, թէ թրքական կառավարութիւնը ի՞նչ որոշած է նշել, իսկ ինչ` ո՛չ: Ես արդէն ըսի, որ դէմ եմ միջամտութեան: Այդուհանդերձ, պէտք է կոյր ըլլալ` չտեսնելու համար պետական սուտը եւ այն, որ Թուրքիա բարդ իրավիճակի մէջ յայտնուած է:
100 տարի անց պետութիւնը կը շարունակէ կատարած յանցագործութիւններու հերքումը այն աստիճան, որ յիշատակի ձեռնարկ կը կազմակերպէ 100ամեակի արարողութիւնները քողարկելու համար եւ սուտ ամսաթիւ կը յօրինէ: Որքան ես գիտեմ, այդ ճակատամարտի ամսաթիւը Ապրիլ 25ն է:
Ասիկա խեղճուկ նախաձեռնութիւն է: Սակայն Թուրքիոյ մէջ կատարուող իրադարձութիւնները մեկնաբանելու փոխարէն, եկէք Ֆրանսայի մէջ ձայներ հաւաքենք մեր պարտքը կատարելու եւ 2001ի օրէնքի շարունակութիւնը ապահովելու ու հերքումին քրէականացման հասնելու համար: Օգնեցէք ինծի, որպէսզի 2014ի Ապրիլին իմ ներկայացուցած օրինագիծը 2015ին քննարկուի եւ ընդունուի Ազգային Ժողովին եւ Ծերակոյտին կողմից:
Պիտի չնահանջենք թուրքերու սպառնալիքներուն եւ Ֆրանսայի մէջ քաղաքական ու իրաւական պատճառներով յառաջացած ձգձգումներուն պատճառով: