Համաշխարհային ցեղասպանագիտութեան զարգացման գործին իր նշանակալի ներդրումը ունեցած է իսրայէլացի հետազօտող, Երուսաղէմի Հոլոքոսթի եւ Ցեղասպանութեան հիմնարկի տնօրէն Իսրայէլ Չարնի: «Արմենփրես» փրոֆէսոր Չարնիի հետ հարցազրոյց
մը ունեցած է Հայոց Ցեղասպանութեան առնչուող հարցերու եւ ժխտողականութեան շուրջ։ Ստորեւ՝ հարցումներն ու պատասխանները.
Փրոֆեսոր Չարնի, դուք երկար տարիներ Հայոց Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման մեծ աջակից եղած էք: Ինչպէ՞ս կը գնահատէք այդ գործի ընթացքը ներկայիս:
Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման ընթացքը ամբողջ աշխարհի մէջ փայլուն զարգացում ունեցած է՝ նշանակալի, սակայն ոչ-ամբողջական արդիւնքներով:
Կը կարծեմ, մեր ջանքերը պէտք է շարունակուին, յատկապէս մեզի խորապէս անհանգստացնող երկու երկիրներու` Ա.Մ.Ն.ի եւ Իսրայէլի պարագային: Սակայն, ես միաժամանակ համաձայն եմ Յարութ Սասունեանի հետ («Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթի գլխաւոր խմբագիր), որ արդէն ժամանակն է, հիմքը կայ, որպէսզի հայերը իրաւական խողովակներով դատական հայցերու նախաձեռնեն՝ հատուցում եւ ոչ միայն ճանաչում ստանալու համար:
Ի՞նչ կը կարծէք, Հայոց Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչումը արդեօք կը պարտադրէ՞ Թուրքիոյ առերեսուելու սեփական պատմութեան հետ:
Ատիկա, անշո՛ւշտ, չի խանգարեր: Իմ կարծիքովս՝ Թուրքիոյ միջազգային վարկը եւ կարգավիճակը երթալով անկում կ՚ապրի: Այնուամենայնիւ, ով գիտէ ինչ հետագայ զարգացումներ կրնան ըլլալ Թուրքիոյ մէջ:
Էրտողանը, իր ֆաշական վերահսկողութիւնը պահպանելու համար, այնքան մարդիկ կը հետապնդէ անհնազանդութեան մեղադրանքներով, որ կը մնայ միայն աղօթել, որ օր մը ինքն իր դէմ հանրային դիմադրութիւն բարձրացնէ:
Որպէս ցեղասպանագէտի՝ ինչպէ՞ս կը բացատրէք թրքական կողմի ժխտողականութեան երեւոյթը:
Ինծի համար ատիկա տարբեր շարժառիթներու ամբողջութիւն է` սկսած ամենամութ շարժառիթներէն (էթնիկապէս առաւել բարձր ըլլալու պնդումները), որոնցմով ցեղասպանութիւնը սկսաւ եւ որոնք դեռ չեն անցած, շարունակելով որպէս ազգի եւ մշակոյթի ամօթի զգացողութենէն պաշտպանուելու հաւաքական յուսահատ հոգեբանութեամբ, եւ ի վերջոյ այն շարժիչ ուժը, որ կայ շատերուն մօտ` արմատացած այն միտքը, թէ աշխարհի կազմակերպման ձեւին մէջ պէտք է պայքարիլ որեւէ փոփոխութեան դէմ: Վերջապէս ժխտողականութիւնը թուրքերուն կը ստիպէ երեւալու որպէս յիմարներու եւ ֆաշականներու:
Ինչպիսի՞ դեր կրնայ խաղալ ճանաչումը հետագայ ցեղասպանութիւններու կանխարգիլման գործին մէջ: Չէ՞ որ այսօր ալ կը տեսնենք ցեղասպանութիւն եւ զանգուածային սպանութիւններ Սուրիոյ մէջ:
Որքան աւելի շատ մարդկային քաղաքակրթութիւնը հաստատէ ազնիւ պատմութեան եւ ոչնչացման քայլերու ճանաչման օրինագիրքեր, այնքան աւելի լաւ պիտի ըլլայ մեր մոլորակին համար, որ արդէն իսկ ողբերգական կերպով կը նմանի վերահսկողութենէն դուրս եկած հոգեբուժարանի:
Դուք նաեւ կողմ կ՚արտայայտուէիք Իսրայէլի կողմէ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման` հակառակ որ ատիկա այդպէս ալ իրականութիւն չդարձաւ:
Ինչպէ՞ս կը բացատրէք այդ մէկը: Որո՞նք են այն հիմնական պատճառները, որոնք թոյլ չեն տար Իսրայէլին ճանչնալու Հայոց Ցեղասպանութիւնը:
Աստուած իմ: Որպէս երկիր մեր ամօթը իրականութեան մէջ կը շարունակուի եւ նոյնիսկ կը խորանայ` հակառակ այն հանգամանքին, որ մենք` ժողովուրդս, ինչպէս նաեւ մեր նախագահ Ռիւլինը ցոյց կու տանք գրեթէ լիակատար աջակցութիւն Քընեսէթի կողմէ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման:
Օրինակ` «Հաարէց»ը կրկին հրապարակած էր Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման կոչով նշանակալի յօդուած մը: Ինծի նաեւ տեղեկացուցին Times of Israel ելեկտրոնային թերթէն, որ իրենք եւս կը հրապարակեն իմ յօդուածս, ուր ես դէմ կ՚արտայայտուիմ Իսրայէլի կողմէ Հայաստանի թշնամիին որեւէ զէնքի վաճառքին: Մեր համակարգին մէջ մեղաւորը կառավարութիւնն է, որուն մէջ` արտաքին գործոց նախարարութիւնը: Անոնք ինծի շատ յստակօրէն կը յիշեցնեն Ա.Մ.Ն.ի պետական բաժանմունքը, որ յամառ դիմադրութիւն ցոյց կու տար Հոլոքոսթի օրերուն Եւրոպայի մէջ հրեաներուն օգնելուն (իմ անյաջողութիւնս այն է, որ անոնք նոյն այն երկու երկիրներն են, որոնց քաղաքացիութիւնը ունիմ): Իսրայէլի կառավարութեան քաղաքական նկատառումներու տեսանկիւնէն՝ ի հարկէ, շահեկան են յարաբերութիւնները Թուրքիոյ եւ Ատրպէյճանի հետ, որոնք երկուքն ալ, իմ կարծիքովս, վստահելի չեն, ալ չենք խօսիր Ցեղասպանութեան հարցին մասին: Համոզուած եմ, որ բարոյական սկզբունքը պէտք է գերակայէ որեւէ քաղաքական նկատառումով շահերուն: