Մերօրեայ մեծագոյն արուեստագէտներից մէկը՝ ՀՀ ժողովրդական նկարիչ Յակոբ Յակոբեանը ոչ միայն հետաքրքիր զրուցակից էր, այլ նաեւ առանձնանում էր իր մտքի խորաթափանցութեամբ եւ մարդկային համեստութեամբ:

Յակոբ Յակոբեանի յիշատակին կը հրատարակենք իր վերջին հարցազրոյցը.-

Ձեր նկարչութիւնը կարելի է բնորոշել լռութեան եւ հանդարտութեան աշխարհ, բայց կարմիր թելի նման մի անսահման թախիծ է անցնում ձեր բոլոր աշխատանքներում:
Որտեղի՞ց է գալիս այդ թախիծը:

Մանկութիւնս եւ պատանեկութիւնս շատ դժուար է անցել, եօթ տարեկանից կորցրեցի հօրս. երեխայի, մանաւանդ տղայի համար ամենամեծ փորձը իր հայրն է: Այսքան տարիներ են անցել, բայց ես դեռ սգում եմ հօրս մահը. երբ արդէն տասնմէկ տարեկան էի՝ ուղարկեցին Կիպրոսի՝ Մելքոնեան հաստատութեան գիշերօթիկ դպրոցը, հիմա էլ հեռացայ մօրիցս, հարազատներիցս: Մի խօսքով մանկութիւնս, պատանեկութիւնս անցաւ շատ տխուր ու դա տարիների ընթացքում մնացել է մէջս…բայց հիմա, կեանքիս վերջին տարիներին շատ հարստացայ, որովհետեւ ունեմ շատ ընկերներ, որոնց հետ շփւում եմ, եւ ընդհանրապէս շատ եմ կարեւորում եւ գնահատում ընկերութիւնը: Եթէ մանկութիւնս սկսուեց տխրութեամբ, ապա ծերութեանս ժամանակ ես ուրախ եմ:

Թող վերամբարձ չհնչի, բայց այսօրուայ մեր ունեցած մշակութային արժէքներից մէկն էլ ձեր արուեստն է, ինչպէ՞ս էք գնահատում մերօրեայ մշակութային դաշտը:

Անկեղծ ասած, ես չեմ անդրադառնում եւ մտածում, թէ ինչ տեղ եմ զբաղեցնում. ես նկարիչ եմ եւ իմ գործն եմ անում, ու իմ գործը ես առանձին պէտք է անեմ, ոչ ուրիշի միջամտութեամբ կամ պետութեան ու որեւէ բարերարի օգնութեամբ: Երբ գործդ սիրով ես անում ու աւարտում, ուզում ես անպայման մարդկանց ցոյց տալ: Սպասում ես, որ նրանք հասկանան, գնահատեն, որովհետեւ դա ուժ է տալիս: Երբեք որեւէ ամբիցիա չեմ ունեցել: Ես մտածում եմ, որ պետութիւնը պէտք է զբաղուի իր քաղաքացիների վիճակով. Այսօր մեր երկիրը գտնւում է շատ ծանր վիճակում: Քաղաքականութեամբ չեմ զբաղւում, բայց զբաղւում եմ ժողովրդիս կեանքով, որովհետեւ այն ինձ հետաքրքրում է: Հայաստանում այսօր շատ մեծ գործազրկութիւն կայ, դա ծանր երեւոյթ է: Ցանկացած քաղաքակիրթ երկրի առաջին մտահոգութիւնն այն է, թէ իր ժողովրդի քանի տոկոսն է զբաղուած, որովհետեւ եթէ մարդը աշխատանք չունի եւ գումար չի վաստակում՝ նա ազատ մարդ չէ: Իսկ, եթէ մէկը ազատ չէ, նա չի կարող ազատ պետութիւն ստեղծել: Վերջիվերջոյ, պետութիւնը ստեղծւում է ազատ մարդկանցով: Այսօր, ցաւոք հազարաւոր մարդիկ լքում են նաեւ իրենց տունը: Ես միշտ մտածել եմ, որ մենք դարերով երազել ենք պետականութիւն, բայց իրականում այդպէս չէ. պատմութիւնը ցոյց է տալիս, որ հայերը այնքան էլ չեն շտապել վերականգնելու իրենց անկախ պետականութիւնը, այլ զբաղուած են եղել տիրոջը փոխելու, աւելի լաւ տիրոջ ձեռքի տակ ապրելու գործով: Յարատեւել ենք, որովհետեւ աշխատասէր եւ ստեղծարար ժողովուրդ ենք: Հերոդոտոսի պատմութեան մէջ մի քանի տող կայ հայերի մասին, եւ այդ մի քանի տողում երեւում է հայ ժողովրդի ամբողջ պատմութիւնը, եղել ենք՝ հողագործ, արհեստաւոր եւ վաճառական: Հայ ժողովուրդը այդ երեք պատուաւոր գործով զբաղուել է մինչեւ քսաներորդ դարի սկիզբ: Դժբախտաբար սովետական իշխանութիւնը փոխեց հայերին՝ դարձրեց պրոլետարիատ, պրոլետարիատ չկար հայերի մէջ: Արհեստաւորն ուրիշ մակարդակ է, բանուորն ուրիշ: Առեւտուրն էլ արդէն չգիտես ինչու հակաժողովրդական զբաղմունք էր համարւում: Խորհրդային տարիներին մենք կորցրինք մեր հիմնական զբաղմունքը, երբ անկախացանք, արդէն չկային ոչ՛ արհեստաւորներ, ո՛չ էլ առեւտրականներ: Հիմա նորից ենք սկսում:

Ազգի յարատեւման գաղտնիքը ո՞րն է. ազգային գաղափարախօսութիւնը, թէ՞ մշակոյթը:

Կարծում եմ, ազգային գաղափարախօսութիւնը շատ յստակ բան չէ, բայց ես դրա տեղը կը դնէի հայոց լեզուն: Մենք մեզ համար ստեղծել ենք մի բացարձակ արժէք, դա մեր լեզուն է: Եթէ մենք պահենք եւ պաշտպանենք մեր լեզուն, ինքնաբերաբար կը պահենք նաեւ մեր բուն էութիւնը: Ըստ իս, հայոց լեզուն հայի ստեղծած բարձրագոյն նուաճումն է, ու այն պէտք է մաքուր պահենք: Դրանով հայը հաստատեց իր գոյութիւնն ու տեղը երկրագնդի վրայ:

Յիշո՞ւմ էք Վ. Սարոյեանի այն միտքը, որ ինչ որ մի տեղ, ինչ որ մի բան այնպէս չէ: Մեզ մօտ, մեր երկրում ի՞նչը այնպէս չէ:

Համոզուած եմ, որ մեր ամենամեծ յանցանքը փոքր լինելն է, փոքրին չեն սիրում, խփում են, ուզում են ոչնչացնել: Եթէ մենք փոխանակ երկու միլիոնի, քսան միլիոն լինէինք, հո՞ թուրքերը չէին կարող մեզ Տէր- Զօր տանել մորթելու: Մենք պէտք է մտածենք, որ այդ պատճառով նորից մեր գլխին փորձանք չգայ:

Առօրեայ կեանքում եւ մենութեան մէջ ձեր երկու «ես»-երը շա՞տ են տարբերւում:  

Նկարչութիւնը կեանքիս մի մասն է կազմում եւ անբաժան վիճակն է: Չեմ պատկերացնում, որ մի օր չզբաղուեմ իմ գործով: Իմ մէջ մէկ ես է ապրում:

Հայերը առանձնակի տարբերւում են իրենց գունազգացողութեամբ: Ինչո՞վ կը բացատրէք դա:

Չգիտեմ: Դա երեւի մեր բախտաւորութիւնն է, մենք նկարիչ ժողովուրդ ենք եւ գոյնը նկարչութեան մէջ շատ կարեւոր դեր ունի: Գոյնը այն երեւոյթն է, որ չես կարող սովորել ուրիշներից, կամ դա ունես կամ չունես: Եւ ամէն նկարիչ ունի իր որոշ գունային գամման. ամէն մէկը ընտրում է այն գոյնը, որը գալիս է իր էութիւնից, օրինակ, ես այդ առումով գունանկարիչ չեմ, շատ սահմանափակ գոյններ ունեմ՝ օխրա, սեւ, սպիտակ, գորշ: Կարմիրը, կապոյտը ինձ համար չեն:

Հայաստանեան իրականութեան մէջ ի՞նչն է ձեզ ամենից շատ զայրացնում:

Զայրացնու՞մ: Գիտէք, ես սիրում եմ իմ ժողովրդին, մեր ժողովուրդը շատ տխուր պատմութիւն է ունեցել, մենք շուտ ենք կորցրել մեր պետականութիւնը, եւ դա իր որոշակի ազդեցութիւնն է թողել ժողովրդի նկարագրի վրայ: Ուզում ես մարդկանց վստահել, հաւատալ: Շատ կարեւոր բան է, որ մարդիկ իրար չխաբեն, միմեանց հետ անկեղծ լինեն: Ամենակարեւորը՝ մարդը պէտք է իր խօսքը յարգի եւ իր ասածը կատարի:

eMedia.am,
Սաթենիկ Ազատեան
(Թատերագետ, լրագրող )