«Ազգային գաղափարախօսութիւնը ազգի ներուժի վրայ խարսխուած այնպիսի գաղափարախօսութիւն է, որ կը դաւանի ազատ, անկախ, միացեալ ու ժողովրդավար Հայաստանի կերտում, ուր իւրաքանչիւր հայ կը կարողանայ ունենալ արժանապատիւ, ազատ կեանք եւ, որ իւրաքանչիւր հայ անհատ՝

աշխարհի որտեղն ալ ապրի, կարողանայ այս ընդհանուր գործին մէջ իր բաժինը վերցնել»

Ո՞րն է ըստ ձեզ, մեր ազգային իրականութեան առաջնահերթ խնդիրը:

Այսօր մեր իրականութեան ամէնից ցայտուն եւ մտահոգիչ խնդիրն այն է, որ ազգը, ազգի զաւակները մէկ ընդհանուր ապագայ չեն պատկերացնում, գոյութիւն ունի մէկ եւ միացնող գաղափարական տարազի պակասը: Հայ մարդու համար անհեթեթ սկսած է դառնալ Ազատ, Անկախ եւ Միացեալ Հայաստանի գաղափարի  սրբութիւնը, եւ մի շարք այլ համազգային իդէալներ, որովհետեւ անոնք հասկանում են, որ այդ իդէալների կրողները չկան նոյն ինքը՝ ՀՀ ղեկավարութեան շարքերում: ՀՀ իշխանութիւնները, ընկած, այսպէս ասած «իրատեսական» մոդելի ետեւից, ստորագնահատում են կա՛մ նոյնիսկ արհամարհում են այն ինչ ազգային է ու գաղափարական: Մինչեւ իսկ պատրաստ են սակարկելու այս սրբութիւնների հաշուին՝ գերադասելով այսօրուայ անմիջական շահերը: Հոս արդէն կը խամրի ամէն ինչ: Այսպիսի իրականութեան ու միջավայրի մէջ, սկսած ղեկավարութիւնից ու վերջացրած ժողովուրդով, իւրաքանչիւր ան-հատ զբաղւում է իր անմիջականով՝ առանց որեւէ այլ նկատառումի: Այս արդէն մեզ քանդում է որպէս ազգ, որովհետեւ ազգի զաւակները պէտք է ունենան իրենց միացնող՝ միացեալ ապագայի տեսլականը, գաղափարախօսութիւնը: Հայաստանի անկախ հանրապետութեան բացակայութեան պայմաններում, թէ՛ հայրենիքի, թէ՛ Սփիւռքի պարագայում տարանջատուած իրականութեան մէջ, սրբութեան վերածուած նման գաղափար կա՛ր: Այսօր, նման իդէալները լրջօրէն փայփայողը կրնայ մինչեւ իսկ ծաղրի առարկայ դառնալ: Կարելի է Սփիւռքի կամ հայրենիքի մէջ հոս ու հոն կոչեր անել այս ուղղութեամբ, ու ազգային գաղափարական խմբուածութեան հրաւէրներ ուղղել, սակայն ամէնից առաջ ՀՀ եւ ազգային ղեկավարութիւնն է, որ խօսքով ու գործով պիտի կարեւորէ այդ առաջնահերթութիւնները, որպէսզի ժողովուրդը եւս իր զոհողութիւնների իմաստը հասկանայ: Այլապէս, ինչպէս ակնկալել որ ՀՀ բնակչութիւնը չցանկանայ արտագաղթել, ինչպէս չակնկալել, որ սփիւռքահայը չհեռանայ ազգային իրականութիւնից: Մեզ միացնող ու ապագան պատկերացնող իդէալները թուղթի վրայ կան, մնում է, որ առօրեայ օրակարգը համաձայնեցուի այդ իդէալների հետ, նոյնիսկ եթէ երբեմն անոնք ժամանակավրէպ կամ անախրոնիզմ  կրնան համարուիլ: Սրբութիւնները միշտ ալ այս վտանգը կը դիմագրաւեն, բայց նրանց անկումը վստահաբար շատ աւելի մեծ վնաս կրնայ բերել:

Պատմէք խնդրեմ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան Արեւմտեան Ամերիկայի աշխատանքների մասին:

Դաշնակցութեան հիմնանպատակն, անշուշտ հայ ժողովրդին ծառայելն է, մեր ժողովրդի շահերի պաշտպանութիւնն ու հայ ազգային գաղափարախօսութեան պաշտպանութիւնը բոլոր մակարդակներում: Սա, իրականում, շատ պարագաներում տեսանելի աշխատանք չէ: Օրինակ, մենք մշտապէս մեր ազդեցութիւնն օգտագործում ենք, որպէսզի զանազան միութիւնների, վարժարանների, նոյնիսկ եկեղեցիների աշխատանքներում ներառուի ու պահպանուի ազգային գաղափարախօսութիւնը: Մեր աշխատանքներն երբեմն նաեւ անկանխատեսելի են: Այս առումով նշեմ օրինակ հայ-թուրքական արձանագրութիւնների ստորագրումը, երբ անհրաժեշտ էր շատ արագ հայ համայնքին համախմբել այդ երեւոյթի դէմ: Հայ Դատի Յանձնախմբերի աշխատանքներն, որոնց մենք սատարում են, իրականացւում են մի շարք ուղղութիւններով՝ Հայաստանի Հանրապետութեան պետական կառոյցների ամրակայում, Արցախեան խնդրի կարգաւորում, ինչպէս նաեւ ազգային հարցերից բխող բազմաթիւ այլ խնդիրներ: Կը ցանկանայի նաեւ անդրադառնալ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման հարցին, որի ուղղութեամբ մեր աշխատանքների մասին, կարծում եմ, ամբողջական պատկերացում չկայ: Ցեղասպանութեան ճանաչումը քաղաքական նշանակութիւն ունի, այսինքն՝ այս խնդիրը որքան էլ որ հոգեբարոյական մաս ունի, նաեւ հսկայական դիւիդենտներ է մեզ տալիս, շատ դռներ բացում մեր համար: Այն մեր համար բարոյական որոշ մակարդակ կ՛ապահովի, եւ մենք կը կարողանանք քաղաքական շրջանակների հետ խօսել մեր ազգին մտահոգող տարբեր հարցերի շուրջ, այդ թւում՝ Արցախի հարցի, Հայաստանում ժողովրդարութեան ամրապնդման եւ այլն: Այսինքն ցեղասպանութեան խնդիրն այս ամէնի բանալին է դառնում: Շատերը չեն կարողանում գնահատել այս հանգամանքը եւ կարծում են, որ կա՛մ Ցեղասպանութեան  խնդրով պէտք է զբաղուել կամ՝ մնացած հարցերով: Սակայն այս ամէնը պէտք է դիտարկել ամբողջութեան մէջ, հարցերի փոխկապակցուածութեան  կտրուածքով:

Հայ համայնքը վերջին 20 տարիների ընթացքում մեծ փոփոխութիւնների է ենթարկուել, համալրուելով Հայաստանից մեծաթիւ ներգաղթեալներով: ՀՅԴ Արեւմտեան շրջանը ի՞նչ աշխատանքներ է իրականացնում հայ համայնքին համախմբելու ուղղութեամբ:

Այս հարցը մեր գլխաւոր մար-տահրաւէրներից է: Պարզաբանեմ, թէ ինչու: Նոր ներգաղթեալները շատ անգամ մեզնից մեծ ակնկալիքներ ունեն՝ մասնաւորապէս ընկերատնտեսական հարցերում: Նրանք սպասում են, օրինակ, որ մենք պէտք է օգնենք աշխատանք գտնելու հարցում, կա՛մ այլ անմիջական կարիքները բաւարարելու իմաստով, չհասկանալով սակայն, որ մեր կառոյցները նման գործառոյթ չունեն: Ճիշդ է, հնարաւոր է Հայ Օգնութեան Միութեան, կամ այլ կառոյցների միջոցով որոշ օժանդակութիւն, քանզի այս կառոյցներն ունեն ընկերային ծառայութեան գրասենեակ, բայց ընդհանրապէս մեր միութիւնների ու կազմակերպութիւնների կառուցուածքը ընկերատնտեսական կարիքները բաւարարելու մոդել չէ: Մեր կառոյցները՝ ազգային, գաղափարական, մշակութային, քաղաքական եւ այս կարգի աշխատանքներ են իրականացնում: Ուրախութեամբ պէտք է նշեմ, որ Հայաստանից ներգաղթեալներն իրենց առաջնային՝ ընկերատնտեսական խնդիրները լուծելուց յետոյ արդէն ցանկանում են ներգրաւուել մեր կառոյցներում եւ զբաղուել մեր նպատակների շրջանակներում իրականացուող գործունէութեանը: Այսկերպ նրանք նաեւ մեր նոր սերունդին, իրենց զաւակներին են մասնակից դարձնում ազգային գործունէութեանը՝ միաժամանակ նրանց հեռու պահելով հասարակութեան շրջանում գոյութիւն ունեցող տարաբնոյթ վտանգաւոր երեւոյթներից: Յոյս ունեմ, որ մեր համայնքը առաւել ծանօթանալով մեր կառոյցների գործունէութեանը՝ կը սերտացնի յարաբերութիւնները մեզ հետ եւ մասնակիցը կը դառնայ ազգային, հայ համայնքին առնչուող հարցերի լուծման ուղղութեամբ մեր աշխատանքներին:

Իսկ ներհամայնքային կառոյցների հետ ի՞նչ կարգի աշխատանքներ են տարւում:

Հայ համայնքը 70ական թուականներից սկսած անընդմէջ արագօրէն աճում է՝ ներգաղթի զանազան հոսանքներով: Պէտք է խոստովանեմ, որ մեր կառոյցներն այս առումով չեն կարողացել համընթաց աշխատանքներ իրականացնել եւ այսօր մենք բաւական գործ ունենք կատարելու: Պատճառները շատ են եւ առաջին հերթին՝ ռեսուրսների խնդիր կայ, այն դէպքում, երբ հսկայական աշխատանք կայ: Մենք տակաւին գործում ենք հին մոդելով, եւ այն վերանայելու խնդիր ունենք: Մէկ օրինակ բերեմ հայկական հեռուստատեսութիւն հասկացողութեան մասին: Ներկայում, գործող հայ հեռուստաընկերութիւնների հիմնական լսարանը միջինից բարձր տարիքի մարդիկ են, որոնց թիւը ժամանակի ընթացքում նուազելու է: Մինչդեռ երիտասարդները գերադասում են համակարգիչներն ու համացանցը եւ մենք պէտք է կարողանանք համաշխարհայնացման կանոնների համաձայն հայկական հեռուստատեսութիւնը փոխենք համացանցային տարբերակի: Հայաստանում կամ աշխարհի իւրաքանչիւր ծայրում ապրող հայերին այսկերպ աւելի դիւրին կը լինի համախմբել ընդհանուր գաղափարների շուրջ: Լրատուամիջոցները լաւագոյն ձեւն են ժողովրդին իրազեկելու, քաղաքականապէս ակտիւացնելու եւ ամենակարեւորը՝ ինքնութեան պահպանման: Օտարանալու, ազգային արժեհամակարգից հեռանալու գործընթացը շատ արագ է ու հեշտ: Այս առումով հայկական լրատուամիջոցների հետ աշխատանքը մեզ համար ռազմավարական նշանակութիւն ունի եւ մեր գլխաւոր մարտահրաւէրներից է:

Ցեղասպանութեան 100ամեակին ընդառաջ ՀՅԴն ի՞նչ աշխատանքներ է կատարում:

Ցեղասպանութեան հարիւրամեակի առումով երկու մակարդակի աշխատանք կայ: Առաջին մակարդակն այն է, որ արդէն հրաւիրուած է համայնքային կենտրոնական յանձնախումբ, որ քըննարկում է գործողութիւնների ծրագիր: Մեր կարծիքն այս հարցում շեշտուած է՝ մենք պարզ ոգեկոչման, յիշատակման համաձայն չենք: ՀՅ Դաշնակցութիւնն այն կարծիքին է, որ աշխատանքները պէտք է պահանջատիրական բնոյթ կրեն եւ մենք հետամուտ ենք մեր այս դիրքորոշմանը: Երկրորդ մակարդակում՝ մեր կուսակցութեան ծրագրած յատուկ աշխատանքներն են, որոնք անպայմանօրէն ընդհանուրի աշխատանքի շրջանակներում առաւել մասնակի գործեր են, որոնք ծրագրման փուլում են այժմ:

Անհատի քաղաքական ակտիւութիւնը ներդրում է համայնքի կեանքում: Այս առումով, ինչ նշանակութիւն ունէր այս տարուայ ընդհանուր ընտրութիւններից առաջ «Հայ Վոթս» նախաձեռնութիւնը:

«Հայ Վոթս»ը միջոցն է, որ համայնքին տալիս է այն ուժն ու կշիռը, որին համայնքն արժանի է: Սփիւռքի ներսում պետական ենթակառոյցների եւ համապատասխան ռեսուրսների բացակայութեան պայմաններում, իւրաքանչիւր համայնք ինքնակառավարուելու եւ կազմակերպուելու խնդիր ունի եւ պէտք է կարողանանք դուրս բերել ներուժը մեր միջից, որը կը հանդիսանայ նաեւ համազգային իրաւունքների պաշտպան, կը համախմբուի հայկական հարցերի լուծման շուրջ: «Հայ Վոթս»ի ճամբով եւ մեր բոլոր ուղեկից կազմակերպութիւնների ջանքերով, քաղաքացիական իրենց պարտականութիւնը կատարելու հրաւիրուեցին մեր բոլոր հայրենակիցները: Եւ այսպէս, հազարաւոր հայեր, առաջին անգամ լինելով արձանագրուեցին՝ ստանալու համար քուէարկելու իրաւունք: Այս աշխատանքն արդէն պէտք է դառնայ մնայուն երեւոյթ, որպէսզի իւրաքանչիւր հայ ոչ միայն ձեռք բերի քուէարկելու իրաւունք, այլ նաեւ այդ իրաւունքը գործադրի ընտրութեանը մասնակցելով:

Որո՞նք են այսօր այն հարցերը, քաղաքական առաջադրանքները, որոնց համար համայնքը պէտք է համախմբուի եւ պայքարի:

Մեծ է թիւն այդ հարցերի: Մէկ խօսքով, բոլոր այն հարցերը, որոնք կարիք ունեն համախմբուած քաղաքական ուժի՝ ըլլան անոնք ԱՄՆի պետական շրջանակների մօտ, Հայաստանի, Արցախի կամ հայկական օրակարգային այլ խնդիրներու լուծման նպաստելու ճիգ, թէ համայնքին հետաքրքրող ամերիկեան օրէնքի կամ առօրեայ կեանքին վերաբերող խնդիրներ: Համախմբումն ու կազմակերպուածութիւնը կենսական են նաեւ արտակարգ իրավիճակների մէջ: Հայ-թուրքական արձանագրութիւնների ժամանակ, օրինակ, մենք համոզւած  էինք, որ արձանագրութիւնները Հայաստանին վտանգաւոր ուղղութեամբ են տանում: Սփիւռքի մեր կազմակերպութիւնները լծուեցին այս ուղղութեամբ աշխատանքի եւ մեր ձայնը լսելի դարձրեցինք: Սահմաները բացելու դէպքում, Հայաստանի գիւղատնտեսութիւնը, օրինակ, այնպիսի հարուած կը ստանար, որ այլեւս հնարաւոր չէր լինի Հայաստանում ինքնուրոյն գիւղատնտեսութիւն ունենալ: Զբօսաշրջութեան դէպքում՝ անհամաչափ հոսքը անդառնալի բացասական հետեւանքներ կ՛ունենար Հայաստանի համար: Չեմ անդրադառնում արդէն անվտանգութեան հարցերին: Սերժ Սարգսեանը վերջերս Լիբանան իր այցի ժամանակ, համայնքին կշտամբեց իրեն ցոյցերով եւ բողոքներով ընդունելու եւ իր ռազմավարութիւնը չհասկանալու համար: Այնինչ, իր խօսքերով, Սարգսեանը կանխատեսել էր, որ Թուրքիան միեւնոյնն է չի ստորագրելու արձանագրութիւնները: Իսկ իմ կարծիքով, ՀՀ նախագահը անհամբեր սպասում էր թուրքերի ստորագրութեանը, որ «փրկութիւնն էր» խորհըրդանշելու: Սերժ Սարգսեանը արդեօ՞ք չհասկացաւ, որ նոյնիսկ եթէ Թուրքիան պիտի չստորագրէր արձանագրութիւնները, գործընթացն ինքնին վտանգաւոր էր, եւ ուղերձ էր աշխարհին, որ մենք յանուն սահմանների բացման պատրաստ ենք սակարկութեան դնելու նոյնիսկ սկզբունքային հարցեր: Երկիրն այնպիսի խնդիրներ ունի, որ ժողովրդի դիմադրողականութիւնը չի կարելի խնդրոյ առարկայ դարձնել: Ժողովուրդը կ՛ընկալի մի բան, որ ունի ղեկավարներ, ովքեր կարող են իւրաքանչիւր պահի սակարկութեան դնել պետութեան համար սկզբունքային հարցեր:

Սփիւռքի նախարարութիւնը կոչւած էր ստեղծելու հայրենիք-Սփիւռք այն կամուրջը, որ պիտի ապահովէր իրական համագործակցութիւն: Ինչպէ՞ս կը գնահատէք նախարարութեան աշխատանքը:

Սփիւռքի նախարարութեան աշխատանքին իմ գնահատականը՝ խիստ անբաւարար է: Խօսքը նախարարի կամ անձնակազմի մասին չէ, այլ նախարարութեան դրուածքի եւ յղացումի, որովհետեւ Սփիւռք-հայրենիք յարաբերութիւնները միայն պարզ, երկուստեք այցելութիւններով չեն զարգանար: Սփիւռքի ներուժը մի քանի խորհրդաժողովներում մի շարք մարդկանց մեծարելով, ուսուցիչների պարգեւներ տալով չես կարող զօրաշարժի ենթարկել: Դրանք, գեղեցիկ առիթներ են, ինչ խօսք, բայց մակերեսային են: Կայ առաւել խորքային մօտեցման պահանջ եւ Սփիւռքի նախարարութիւնն է, որ այս հարցում առաջնորդող դեր պէտք է կատարի: Սփիւռքին միայն որպէս ազդեցութեան գօտի չպէտք է դիտել, Սփիւռքը չի կարող իբրեւ միակ նպատակ ունենալ հայրենիքին օժանդակելը, այլ պէտք է, որ իր իւրաքանչիւր քայլի մէջ սփիւռքը գտնի նաեւ իր հզօրացումը: Սփիւռքը պէտք է նպաստի հայրենիքին, դա իսկապէս սուրբ գործ է, բայց յարաբերութիւնները չպէտք է այդպէս դիտարկել՝ ընդհակառակը պէտք է նպաստել, որ Սփիւռքը կարողանայ ինքնուրոյն իր ներուժը մէջտեղ բերել: Սա շատ դժուար, բայց կենսական խնդիր է:

Շարունակելով այս թեման յիշենք, որ Սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեանը յայտարարել էր Սփիւռքի խորհրդարան ստեղծելու մասին, սակայն այդ մասին ներկայում լռութիւն է:

Խորհրդարանի բանաձեւը գուցէ վատ չէ, բայց ես պատկերացնում եմ, որ այն պէտք է ստեղծուի Հայաստանի անմիջական կառավարման կառոյցներից դուրս: Եթէ այդ խորհրդարանը վերջին հաշուով ՀՀ կառավարութեան ազդեցութեան տակ պէտք է լինի՝ դա չի ծառայի Սփիւռքի ներուժը մէջտեղ բերելուն: Պէտք է ձգտել այնպիսի խորհրդարանի, որտեղ Սփիւռքն ու հայրենիքը ներկայացուած լինեն աւելի պարզ մոդելով, քան ինչ որ պատկերացւում էր նախարարի ասածի պարագայում, թէեւ հոն մանրամասները կը բացակային: Իմ տեղեկութիւններով, առաջարկուած խորհրդարանը պէտք է լինէր Ազգային Ժողովին կից խորհրդանշական արժէք ունեցող սենատ, որտեղ նաեւ երկրի նախագահն է որոշ թուով պատգամաւորների նշանակելու: Այս դէպքում՝ Սփիւռքի ներուժը մէջտեղ բերելու հարցը դժուար իրականանալի է թւում: Նոյն ինքը՝ Հայրենիքի բարօրութեան համար ազգի միաբանութիւնն է կենսական: Իսկ ազգի միաբանութիւնը, նախ եւ առաջ գաղափարների ու սկզբունքների շուրջ պէտք է իրագործել: Անշուշտ, խօսքը բացարձակութիւնների մասին չէ: Բացարձակ միասնութիւն իրագործելը իրատեսական չէ, սակայն կարելի է պատկերացնել եւ ստեղծել գաղափարախօսութիւն կամ տեսութիւնների ամբողջութիւն՝  որ ընդհանրական սրբութիւններ դառնան ու միասնականութեան հիմք ծառայեն: Պարզ բան է, կարելի է նոյնիսկ ենթադրել, որ արդէն գոյութիւն ունի կամ պէտք է գոյութիւն ունենայ նման բան: Բայց ցաւօք, նոյնիսկ եթէ համաձայնութիւն կայ կարեւորագոյն հարցերի շուրջ, հարցերի առաջնահերթութեան մասին համաձայնութիւն գոյութիւն չունի: Կարեւոր է նման միասնականութիւն՝ գաղափարական միասնականութիւն ստեղծել, որպէսզի իւրաքանչիւր հայ, որտեղ էլ ապրի, հաւատարիմ լինի այդ գաղափարների «համակարգին» եւ այլեւս պատկանելիութեան խնդիր չունենայ: Իւրաքանչիւր հայ պէտք է համահաւասար իրաւունքներ ունենայ եւ պատասխանատուութիւն զգայ այդ պատկանելիութեան մէջ: Նկատի առնելով մեր ազգի դրուածքը, այն հանգամանքը, որ ազգի երեք չորրորդը բնակւում է ՀՀ սահմաններից դուրս, իսկ երկու երրորդը ՀՀ քաղաքացի չէ, կարելի է իւրաքանչիւր հայի ինքնաբերաբար ՀՀ քաղաքացի համարել՝ պարզ, մէկ էջանոց դիմումի հիման վրայ: Իւրաքանչիւր քաղաքացու դէպքում, ով բնակւում է ՀՀ սահմաններից դուրս, սահմանել 500 տոլար նուազագոյն տարեկան տուրք՝ առանց նկատի ունենալու իր եկամուտի չափը, այլ պետութեանը իր վճարած հարկերը եւ այլն: Անշուշտ, միշտ կարելի է յատուկ բացառութիւն անել այն պարագաներում, երբ անհատը տարեկան 500 տոլար ազգային տուրք վճարելու ի վիճակի չէ: Այսպէս, եթէ միայն մէկ միլիոն սփիւռքահայ քաղաքացիական-ազգային յանձնառութեան տակ մտնի, ՀՀ տարեկան բիւջէն ամբողջովին կը հաւասարակշռուի եւ օտար պետական ազդեցութիւնների առաջքը կ՛առնի: Այսպիսի քայլերով, մէջտեղ կը բերուի այն ներուժը, որ մեզ՝ մեր ազգին օդի ու ջրի պէս կենսական է:

ՀՅԴն առանձին հանդիպում ունեցաւ վերջերս Միացեալ Նահանգներ այցելած ՀՀ վարչապետի հետ՝ Լոս Անջելեսում: Ի՞նչ նպատակով հանդիպեցիք Տիգրան Սարգսեանին եւ ի՞նչ կ՛ասէք հանդիպման արդիւնքների մասին:

Այսօրուայ ՀՀ վարչակազմը վերից վար, իր մոնոլիտ ու միահեծան դրուածքով եւ ընթացքով ոչ միայն հարուած է հասցնում հանրապետութեան լիարժէք եւ խորքային կայացման գործընթացին, այլ նաեւ, իր որդեգրած քաղաքականութեամբ, արգելք է հանդիսանում համազգային համախմբուածութեանը: Հայաստանի Հանրապետութիւնն ու այդ երկրում ամէն ինչ փոխանակ հանդիսանալու հպարտանքի առիթ եւ հպարտանքի առարկայ, իւրաքանչիւր հայի համար այսօր ափսոսանքի աղբիւրի է վերածուել: Այս իսկ պատճառով, եւ վերահաստատելու համար ՀՀ բնակչութեան վստահութիւնը դէպի երկրի ղեկավարութիւնը եւ վերահաստատելու համար հպարտանքի առիթները դէպի հայրենիք, անհրաժեշտ է արմատական եւ ամբողջական իշխանափոխութիւն: Այլ կերպ այլեւս կարելի չէ: Կիսամիջոցները դէպի փակուղի կ՛առաջնորդեն: Մենք վերջերս առիթ ունեցանք հանդիպելու ՀՀ վարչապետ Տիգրան Սարգսեանին ու զրուցելու վերոյիշեալ որոշ խնդիրներու շուրջ: Այդ հանդիպումը, որքան էլ որ քաղաքավարութեան շրջանակներում էր, այդուհանդերձ պարզ էր դարձնում, թէ որքան խորը տարբերութիւններ գոյութիւն ունեն մի կողմից Դաշնակցութեան հայեացքների եւ առաջադրանքներին, միւս կողմից՝ ՀՀ վարչակազմի ուղեգծերի միջեւ: Հերթական անգամ համոզուեցինք, որ երկխօսութիւնը առաւելաբար յուսախաբութեան առաջնորդող ուղի է դարձել, բայց նաեւ ձեւ՝ վերահաստատելու մեր համոզմունքը, որ ներկայ ընթացքը պէտք է անյապաղ վերանայուի եւ փոփոխուի: Վարչապետ Տիգրան Սարգսեանն ինքն անձնապէս կը ձգտի որոշ լայնախոհութիւն ցուցաբերել, նոյնիսկ գնալ մեղմ ինքնաքննադատութիւնների, բայց համոզուած եմ, որ վարչակազմի դրուածքը այնպիսին է, որ վարչապետի հայեացքներն ու քայլերը սահմանափակ ազդեցութիւն կարող են ունենալ ընդհանուր գործընթացի վրայ:

Հայաստանի նկատմամբ թուրքական ծրագրերի իրականացման համար, Դաշնակցութիւնը մշտապէս խոչընդոտ է եղել: Թուրքիայի կառավարութեան կողմից ձեզ երկխօսութեան կոչեր լինո՞ւմ են:

Թրքական կառավարութեան ներկայացուցիչները մշտապէս փորձեր են անում յարաբերութիւններ ստեղծելու մեզ հետ, երբեմն նաեւ միջնորդաւորւած: Նոյնիսկ մեզ մօտ կանգնած որոշ մարդկանց ու մտաւորականների փորձում են կաշառել կամ  խաբել: Մենք, սակայն ունենք մեր կեցուածքը, ըստ որի այդ հնարաւոր հանդիպումներն ու յարաբերութիւնները ինքնանպատակ չեն կարող լինել, մանաւանդ, որ կողմերից մէկը առաւելապէս հետաքրքրուած է գործընթացով, աւելի՝ քան արդիւնքով: Այսինքն, այսօրուայ Թուրքիայի արտաքին յարաբերութիւնների ընթացքն այնպիսին է, որ այդ պետութիւնը նախեւառաջ ձգտում է ցոյց տալ, որ երկխօսում է մեզ հետ որպէսզի Եւրոպական եւ այլ շրջանակներին ցոյց տայ երեւութական գործընթացը: Այս պատճառով է, որ մենք պէտք է յստակեցնենք, թէ ինչի շուրջ պիտի ծաւալուի երկխօսութիւնը: Այս քաղաքականութեան մէջ բանակցութիւնները ինքնանպատակ չեն կրնար ըլլալ, այլապէս «տուն-տուն» խաղալու կը նմանի: Եթէ պիտի սակարկուի Ցեղասպանութեան եղած-չեղած լինելու հարցը՝ անիմաստ է խօսակցութիւնը: Ինձ չի հրապուրում թուրք նախագահի, վարչապետի հետ զրուցակից լինելը կամ նրա հետ պատկերահանուելը եւ                       վստահ եմ, որ իմ գործընկերներն էլ նոյն կերպ են մտածում: Դաշնակցութեան հետ զրուցելու մնայուն ճիգեր գործադրւում են, քանզի կուսակցութիւնն հզօր կառոյց է եւ այս հարցում արմատական դիրքորոշում ունի եւ հսկայական դիւիդենտներ կարող են շահել եթէ կարողանան Դաշնակցութեան հետ սկսել զրոյցը:

ՀՅ Դաշնակցութիւնը աշխարհասփիւռ կառոյց է: Ինչպէ՞ս է գործում, արդեօք չեն լինում տարաձայնութիւններ, որ կարող են բխել նաեւ տարբեր երկրների մշակութային առաձնայատկութիւններից:

ՀՅԴաշնակցութիւնն այն կազմակերպութիւնն է, որ պատմութեան ընթացքում հազարաւոր խոչընդոտների ու դաւադրութիւնների է հանդիպել, բայց կանգուն է մնացել կարգապահութեան շնորհիւ: Ըստ այդմ, ներքին տարակարծութիւններ, բանավէճեր կարող են լինել, բայց վերջում յանգում ենք ընդհանուր համաձայնութեան: Մենք միշտ էլ կարողացել ենք լուծել մեր հարցերը ներսում եւ յաղթահարել իրավիճակները: Այս պարագայում ջլատիչ տարբերութիւններ փնտռել ապարդիւն գործ է: Մենք ունենք գաղափարական կենտրոնացում եւ կազմակերպչական ապակենտրոնացում: Այսինքն՝ գաղափարապէս բոլորը պէտք է նոյն հարթութեան վրայ լինեն, որը կը թելադրուի մեր ծրագրով եւ ընդհանուր ժողովի որոշումներով, եւ եթէ որեւէ մէկը այդ ընթացքից դուրս գայ, եթէ կարգապահութիւնից շեղուի, եթէ նոյնիսկ գործող մարմին է կամ ղեկավար, կարգի կը հրաւիրուի գերադաս մարմինների կամ ժողովի կողմից: Ապակենտրոնացումն էլ առիթ է տալիս, որ շրջանային կոմիտէները ըստ իրենց իւրայատուկ պայմանների ծաւալեն իրենց աշխատանքները:

Ձեր խօսքում նշեցիք օտար ափերում ազգայինից օտարանալու մասին, ինչն առաւելապէս սպառնում է նոր սերունդներին: Ի՞նչ աշխատանք է տարւում հայ երիտասարդների հետ ինքնութեան պահպանման եւ ազգային հարցերում նրանց ներգրաւուելու հարցում:

Երիտասարդութեան հարցը՝ խնդիրների խնդիրն է այսօր: Երբ ես տակաւին պատանի էի, այն ժամանակ կար նման հարցադրում. լինել ազգային, այսինքն՝ կրթուել ու դաստիարակուել որպէս լաւ հայ, ով կը փնտռի եւ կը գտնի համամարդկայինը, թէ պատրաստուել համամարդկային արժէքների համաձայն, այդ թւում նաեւ ազգային ժառանգութիւն կրող անհատ, ով ապագայում կը վերադառնայ եւ կը գտնի հայկականը:
Կեանքը ցոյց տուեց, որ հարցադրումն արհեստական էր, քանզի չկայ մէկ մոդել, այլ իւրաքանչիւր մարդ իր ձեւով է փնտռում եւ գտնում կեանքի նպատակներ: Այսօր մենք բոլորս մեր երիտասարդութեանը հունաւորելու խնդիր ունենք: Մանաւանդ Ամերիկայում, դա շատ դժուար գործ է, քանզի երեխան փոքր տարիքից տարբեր ազդեցութիւնների է ենթարկւում, միաժամանակ, ազգային հարցերն էլ բաւարար տեղ չունեն նրանց կեանքում, եւ արդէն երիտասարդ տարիքում նրանց համար անբնական է ինքնակամ մասնակիցը դառնալ ազգային հարցերին: Այդ պատճառով, երբ սկսւում է ըմբոստացման տարիքը 16ից ետք, մենք՝ հայկական կազմակերպութիւններն ու տարբեր միութիւնները պէտք է կարողանանք արձագանգել, եւ երիտասարդներին բնական ճանապարհներով, իրենց ներաշխարհին համահունչ միջոցներով ուղղորդել դէպի ազգայինը: Այդ պատճառով էլ, մենք առանձնայատուկ ճիգեր ենք գործադրում ընկերային, բնապահպանական, մարդու իրաւունքների հետ կապուած հարցերը համադրելու ազգայինի հետ, որպէսզի երիտասարդը նաեւ կարողանայ ընթացքի մէջ լինել: Սա «հին»ի ու «նոր»ի պայքարն է նաեւ, որ պարզօրէն կը ցցուի մեր առջեւ: Այսինքն, մէկ կողմից պահել ու պահպանել այն ամէնը, ինչը որ սկզբունքային արժէք կը ներկայացնի, բայց յարմարիլ ու ժամանակակից դառնալ միջոցների բնագաւառում:
Հետեւաբար, նոյնքան կարեւոր է դառնում  սկզբունքայինը եւ ռազմավարականը կուռ պահել, հոն անշեղ մնալ, ու զայն չշփոթել մարտավարականի հետ, որ միշտ էլ կարելի է բարեփոխել, միշտ էլ կարելի է յարմարեցնել այսօրուայ պայմաններին: Այսինքն, մէկը միւսին համար չզոհել, մէկը միւսի հետ չշփոթել: Այլապէս, կա՛մ կը կորցնենք մեր էութիւնն ու կորիզը, կա՛մ ալ կը դառնանք անհեթեթ եւ թոյլ:

Ի՞նչ միջոցներով եւ մեխանիզմներով է կուսակցութիւնը յարաբերութիւններ հաստատում համայնքի հետ:

Դաշնակցութիւնն, ինչպէս գիտէք, իր կառոյցներով համայնքային դրուածք ունի, այսինքն՝ իւրաքանչիւր քաղաքում գործում են կոմիտէութիւններ: Կալիֆորնիայում, օրինակ ունենք շուրջ 18 միաւորներ, որ իրենց կենտրոնների, ակումբների միջոցով բազմաթիւ աշխատանքներ են ծաւալում: Բացի քաղաքական տիպի աշխատանքներից զանազան ուղեկից կառոյցների գործակցութեամբ իրականացւում են արտադպրոցական յատուկ ծրագրեր, այդ թւում՝ յատուկ դասաժամեր, մարմնամարզական խմբակներ: Պատանիների եւ երիտասարդների համար կազմակերպւում են սեմինարներ, դաստիարակչական հանդիպումներ: Տեղի են ունենում նաեւ դասախօսութիւններ, ինչպէս նաեւ՝ աւելի մեծ մաշտաբի հաւաքներ, երբ քաղաքական որեւէ արտակարգ խնդիրներ են լինում: Պարբերաբար անցկացնում ենք նաեւ խորհրդատուական ծրագրերի համայնքի համար՝ իրաւաբանական, բժշկական անվճար խորհրդատուութիւններ եւ զննում առաջնակարգ մասնագէտների կողմից: Այս ամէնից բացի, մնայուն կերպով օժանդակում ենք գործող միութիւնների աշխատանքին՝ ֆինանսապէս կամ պետական կառոյցների հետ կապուած հարցերի առումով: Օրինակ, եթէ հայկական որեւէ եկեղեցի, դպրոց, կամ այլ կառոյց դժուարութիւն է ունենում քաղաքապետարանի հետ, դիմում են մեզ եւ մենք մեր կապերն ու ազդեցութիւնը օգտագործում ենք լուծելու խնդիրները: Մենք աջակցում ենք բոլոր մեզ դիմած հայկական միութիւններին ու կազմակերպութիւններին՝ անկախ քաղաքական եւ գաղափարական հայեացքներից: Եթէ ազգային հաստատութիւն է՝ մենք բազմիցս օգնել ենք նոյնիսկ հակադիր ճակատում գտնուող կառոյցների:

Նման խնդիրներ ունեցող անհատներին նոյնպէ՞ս օժանդակում էք:

Մենք փորձում ենք զերծ մնալ անհատական ծառայութիւններ մատուցելուց, քանզի դա շատ արագ կարող է այլ ուղղութեամբ տանել մեր աշխատանքը: Հասկանում եմ, որ այս դէպքում յուսախաբութիւն կարող է առաջանալ՝ յատկապէս նոր ներգաղթածների շրջաններում: Սակայն, Դաշնակցութիւնը այդ գործառոյթը չունի, այլ առաւել հաւաքական բնոյթի գործունէութիւն է ծաւալում: Սակայն, երբ անձը, իր ազգային պատկանելիութեան համար խտրականութեան զոհ է՝ անպայման կ՛արձագանգենք եւ կը պաշտպանենք նրա իրաւունքները:

Որպէս վերջաբան.
Աշխարհասփիւռ հայութիւնն, ըստ Վիգէն Յովսէփեանի պէտք է համախմբուի ազգային գաղափարախօսութեան շուրջ:
«Ազգային գաղափարախօսութիւնն ազգի ներուժի վրայ խարսխուած այնպիսի գաղափարախօսութիւն է, որ դաւանում է ազատ, անկախ, միացեալ ու ժողովրդավար Հայաստանի կերտում, ուր իւրաքանչիւր հայ կը կարողանայ ունենալ արժանապատիւ, ազատ կեանք եւ, որ իւրաքանչիւր հայ անհատ՝ աշխարհում որտեղ էլ ապրի, կարողանայ այս ընդհանուր գործում իր բաժինը վերցնել ու հաւասարապէս մասնակիցը զգալ իրեն հայ ազգի վերելքին ծառայող ընդհանուր գործին»:

ՆԱՆԷ ԱՒԱԳԵԱՆ