«Ազ­դակ»ի հետ ու­նե­ցած յա­տուկ զրոյ­ցի մը ըն­թաց­քին, ­Լեռ­նա­յին ­Ղա­րա­բա­ղի ­Հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գա­հի բան­բեր ­Դա­ւիթ ­Բա­բա­յեան անդ­րա­դար­ձած է ապ­րի­լեան չոր­սօ­րեայ պա­տե­րազ­մի ըն­թաց­քին ար­ցախ­ցի­նե­րուն ցու­ցա­բե­րած քա­ջա­րի կե­ցո­ւած­քին, հա­կա­ռակ

ա­նոր կո­րո­վը ընկ­ճե­լու այն փոր­ձե­րուն, զորս ի գործ դրին յատ­կա­պէս ատր­պէյ­ճա­նա­կան լրա­տո­ւա­մի­ջոց­նե­րը՝ խե­ղա­թիւ­րե­լով ի­րա­կա­նու­թիւ­նը: Այս պա­րու­նա­կին մէջ Դ. ­Բա­բա­յեան կա­րե­ւոր նկա­տած է «Ազ­դակ»ին տա­րած աշ­խա­տան­քը, ինչ­պէս նաեւ՝ յա­տուկ կեր­պով անդ­րա­դար­ձած է այս պա­տե­րազ­մը յաղ­թե­լու ի­մաս­տով ­Հա­յաս­տան-Ար­ցախ-Ս­փիւռք ե­ռա­միաս­նու­թեան, ո­րով կա­րե­լի է ա­մէն տե­սակ մար­տահ­րա­ւէ­րի յաղ­թա­հա­րել: ­Դա­ւիթ ­Բա­բա­յեան շատ ա­ռանց­քա­յին նկա­տած է սփիւռ­քա­հա­յու­թեան ցու­ցա­բե­րած կե­ցո­ւած­քը՝ յաղ­թա­նակ­նե­րու կերտ­ման մէջ կա­րե­ւոր նկա­տե­լով ա­նոր ա­մէն տե­սա­կի օ­ժան­դա­կու­թիւ­նը:

Ս­տո­րեւ` հար­ցազ­րոյ­ցի ամ­բող­ջու­թիւ­նը.-

Չոր­սօ­րեայ պա­տե­րազ­մի ըն­թաց­քին, մինչ հայ զի­նո­ւո­րը սահ­մա­նա­գի­ծին վրայ կը կռո­ւէր հե­րո­սա­բար, ար­ցախ­ցի­նե­րը բուռն կառ­չա­ծու­թիւն ցու­ցա­բե­րե­ցին եւ հաս­տա­տե­ցին, որ ի­րենք տէրն են այդ հո­ղին եւ պատ­րաստ ա­մէն զո­հո­ղու­թեան: ­Ձեր կար­ծի­քով՝ ար­ցախ­ցի ժո­ղո­վուր­դը ինչ­պէ՞ս դի­մագ­րա­ւեց պա­տե­րազ­մը, ար­դեօք ատր­պէյ­ճա­նա­կան կող­մի տե­ղե­կա­տո­ւա­կան պա­տե­րազ­մը, ի­րա­կա­նու­թիւ­նը խե­ղա­թիւ­րե­լու փոր­ձե­րը ազ­դե­ցու­թիւն ու­նե­ցա՞ն ա­նոր վրայ:

Պէտք է նշել, որ մեր բո­լոր յաղ­թա­նակ­նե­րի, մեր տո­կու­նու­թեան եւ զօ­րու­թեան հիմ­քում ըն­կած է մեր միաս­նա­կա­նու­թիւ­նը, ­Հա­յաս­տան-Ար­ցախ-Ս­փիւռք կուռ ե­ռա­միաս­նու­թիւ­նը: Եւ դա պա­տա­հա­կան չէ, քա­նի որ Ար­ցա­խեան հիմ­նախն­դի­րը ոչ միայն ար­ցախ­ցու ճա­կա­տա­գիրն է, այլ նաեւ ­Մայր ­Հա­յաս­տա­նի եւ Ս­փիւռ­քի ա­պա­գան: Ինչ վե­րա­բե­րում է հա­կա­ռա­կոր­դի տե­ղե­կա­տո­ւա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թեա­նը, ա­պա, ի հար­կէ, այն ու­նէր ե­րեք նպա­տակ. ա­ռա­ջի­նը` փոր­ձել ա­հա­բե­կել Ար­ցա­խին եւ հա­մայն հա­յու­թեա­նը, երկ­րոր­դը` ա­պա­տե­ղե­կաց­նել մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեա­նը եւ եր­րոր­դը` Ատր­պէյ­ճա­նի հան­րու­թեա­նը մա­տու­ցել ի­րա­կա­նու­թեա­նը չհա­մա­պա­տաս­խա­նող լու­րեր` գո­վա­բա­նե­լով Ա­լիե­ւին եւ թաքց­նե­լով սե­փա­կան մե­ծա­թիւ կո­րուստ­ներն ու զո­հե­րը: ­Հա­կա­ռա­կորդն, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիւ, թե­րա­ցաւ բո­լոր ե­րեք ուղ­ղու­թիւն­նե­րով էլ: ­Նա չկա­րո­ղա­ցաւ ա­հա­բե­կել Ար­ցա­խին, ո­րով­հե­տեւ մեր ժո­ղո­վուրդն այս ա­րա­տի դէմ ու­նի բարձր դի­մադ­րո­ղա­կան հա­մա­կարգ:
Ատր­պէյ­ճան չկա­րո­ղա­ցաւ մո­լո­րու­թեան մէջ դնել մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեա­նը, ո­րով­հե­տեւ մեզ հետ էին ողջ ­Հա­յաս­տանն ու Ս­փիւռ­քը, ով­քեր տար­բեր երկր­նե­րում հա­կազ­դե­ցին հա­կա­ռա­կոր­դի կեղծ տե­ղե­կա­տո­ւա­կան հոս­քին եւ ներ­կա­յաց­րին ճշմար­տա­ցի տե­ղե­կու­թիւն­ներ: Այս գոր­ծում մեծ էր նաեւ «Ազ­դակ» օ­րա­թեր­թի դե­րը, նրա աշ­խա­տա­կից­նե­րի ար­հես­տա­վարժ եւ հայ­րե­նա­նո­ւէր գոր­ծու­նէու­թիւ­նը: Ինչ վե­րա­բե­րում է սե­փա­կան հան­րու­թեանն ա­պա­տե­ղե­կաց­նե­լուն, ա­պա այն ծանր կո­րուստ­նե­րը, որ Ատր­պէյ­ճա­նը կրեց, պար­զա­պէս անհ­նա­րին է թաքց­նել, ինչ­քան էլ ստա­յօդ եւ կեղծ տե­ղե­կու­թիւն­ներ տա­րա­ծի:

Ինչ­պէ՞ս կը գնա­հա­տէք Ար­ցա­խի ­Հան­րա­պե­տու­թեան մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչ­ման ուղ­ղու­թեամբ ըն­թա­ցող զար­գա­ցում­նե­րը. մի­ջազ­գա­յին լրա­տո­ւա­մի­ջոց­նե­րը որ­քա­նո՞վ կ­՚օգ­նեն կամ կը խան­գա­րեն այդ գոր­ծըն­թա­ցին:

Ար­ցա­խի մի­ջազ­գա­յին ճա­նա­չումն ըն­թա­նում է բա­ւա­կան աշ­խոյժ: ­Մեր հան­րա­պե­տու­թեան մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչ­ման գոր­ծըն­թա­ցում մենք ի­րա­կա­նաց­նում ենք բազ­մա­շերտ քա­ղա­քա­կա­նու­թիւն: Այս­տեղ աշ­խա­տանք է տար­ւում ոչ միայն տար­բեր պե­տու­թիւն­նե­րի կենտ­րո­նա­կան իշ­խա­նու­թիւն­նե­րի, այ­լեւ տար­բեր վար­չա­կան միա­ւոր­նե­րի հետ: Ընդ ո­րում` այդ աշ­խա­տան­քը չի սահ­մա­նա­փակ­ւում լոկ քա­ղա­քա­կան ճա­նաչ­մամբ: ­Մենք զար­գաց­նում ենք տար­բեր պե­տու­թիւն­նե­րի կազ­մում գտնո­ւող վար­չա­տա­րած­քա­յին միա­ւոր­նե­րի հետ տնտե­սա­կան, մշա­կու­թա­յին եւ այլ տի­պի կա­պե­րը:
Այ­սօ­րո­ւայ դրու­թեամբ՝ ­Լեռ­նա­յին ­Ղա­րա­բա­ղի ­Հան­րա­պե­տու­թեան ան­կա­խու­թիւ­նը փաս­տա­ցի ճա­նա­չել են ­Միա­ցեալ ­Նա­հանգ­նե­րի ­Մա­սա­չու­սեց, ­Ռոտ Այ­լընտ, ­Մէյն, ­Լո­ւի­զիա­նա, ­Քա­լի­ֆոր­նիա, ­Ճոր­ճիա եւ ­Հաո­ւայ նա­հանգ­նե­րը, ինչ­պէս նաեւ` Աւստ­րա­լիա­յի ­Նիւ Ո­ւէյլզ նա­հան­գը, ­Պաս­քե­րի եր­կի­րը: Ն­րանք նաեւ կոչ են յղել ի­րենց դաշ­նակ­ցա­յին իշ­խա­նու­թիւն­նե­րին` պաշ­տօ­նա­պէս ճա­նա­չե­լու Ար­ցա­խը եւ զար­գաց­նե­լու յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը նրա հետ: Աշ­խոյժ կա­պեր ենք հաս­տա­տել նաեւ տար­բեր երկր­նե­րի բազ­մա­թիւ շրջան­նե­րի եւ քա­ղաք­նե­րի հետ` զար­գաց­նե­լով քոյր քա­ղաք­նե­րի գա­ղա­փա­րը: Օ­րի­նակ` Ս­տե­փա­նա­կերտն ու ­Շու­շին նման կա­պեր են հաս­տա­տել ­Միա­ցեալ ­Նա­հանգ­նե­րի ­Մոն­թե­պել­լօ եւ ­Լոս Ան­ճե­լըս քա­ղաք­նե­րի հետ: Ն­մա­նա­տիպ կա­պեր կան նաեւ Եւ­րո­պա­յի, մաս­նա­ւո­րա­պէս՝ Ֆ­րան­սիա­յի տար­բեր քա­ղաք­նե­րի հետ:
Ար­ցա­խի ճա­նաչ­ման մա­սին խօ­սել են նաեւ տար­բեր պե­տու­թիւն­ներ, օ­րի­նակ` Ու­րու­կո­ւէ­յը: ­Մենք նաեւ զար­գաց­նում ենք մեր կա­պե­րը ­Հա­րա­ւա­յին Օ­սիա­յի, Աբ­խա­զիա­յի եւ ­Մերձտ­նեսթ­րի հետ:
­Խօ­սե­լով գոր­ծըն­թա­ցին տար­բեր լրա­տո­ւա­մի­ջոց­նե­րի օ­ժան­դա­կե­լու կամ խո­չըն­դո­տե­լու մա­սին` պէտք է նշեմ, որ հիմ­նա­կա­նում դրանք ատր­պէյ­ճա­նա­կան եւ թուր­քա­կան լրա­տո­ւա­մի­ջոց­ներն են եւ այդ եր­կու պե­տու­թիւն­նե­րի կող­մից տար­բեր երկր­նե­րում ֆի­նան­սա­ւո­րո­ւող մի շարք լրա­տո­ւա­մի­ջոց­ներ, ո­րոնք կա­նո­նա­ւոր ստա­նում են ի­րենց «ռու­շո­ւաթ»ը (կա­շառք): ­Բայց մենք ու­նենք նաեւ լրա­տո­ւա­մի­ջոց­ներ, ո­րոնք սա­տա­րում են Ար­ցա­խի մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչ­մա­նը, եւ դա սկզբուն­քա­յին դիր­քո­րո­շում է, այլ ոչ թէ փո­ղով գնո­ւած դիր­քո­րո­շում: Եւ սա մեր ա­մե­նա­մեծ ձեռք­բե­րում­նե­րից է:

Ինչ­պէ՞ս կը վե­րա­բե­րիք Ատր­պէյ­ճա­նի պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րար ­Զա­քիր ­Հա­սա­նո­վի վեր­ջին այն յայ­տա­րա­րու­թեան, թէ ապ­րի­լեան ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րը ա­պա­ցու­ցե­ցին, որ ատր­պէյ­ճա­նա­կան բա­նա­կը լա­ւա­գոյնն է ­Հա­րա­ւա­յին ­Կով­կա­սի մէջ:

Կար­ծում եմ, որ ­Հա­սա­նո­վի գնա­հա­տա­կա­նը մա­սամբ է ճիշդ:
Ատր­պէյ­ճա­նա­կան բա­նակն ի­րօք ա­ռա­ջա­տար է տա­րա­ծաշր­ջա­նում զո­հե­րի, կորց­րած զին­տեխ­նի­կա­յի եւ ծախ­սո­ւած մի­ջոց­նե­րի ու ստա­ցո­ւած ար­դիւնք­նե­րի ան­հա­մա­չա­փու­թեան քա­նա­կով: Եւ կա­րող ենք վստա­հօ­րէն փաս­տել, որ այս ո­լոր­տում նրանք միշտ էլ լի­նե­լու են ա­մե­նաա­ռա­ջա­տա­րը:

Վեր­ջին դէպ­քե­րը ան­գամ մը եւս փաս­տե­ցին, որ ղա­րա­բաղ­ցի­նե­րը վախց­նե­լը դիւ­րին չէ, ի՞նչն է, որ այս­քան ուժ կու տայ ար­ցախ­ցիին:

Ար­ցախ­ցին եւ հայն ընդ­հան­րա­պէս պաշտ­պա­նում է իր ըն­տա­նի­քը, իր հո­ղը, իր ար­ժա­նա­պա­տո­ւու­թիւ­նը: Դ­րանք այն սրբու­թիւն­ներն են, ո­րոնց պաշտ­պա­նու­թիւ­նը հիմ­նո­ւած է խի­զա­խու­թեան եւ անձ­նո­ւի­րու­թեան վրայ: Այս­տեղ անձ­նա­կան գո­յա­տեւ­ման բնազ­դը ճնշւում է ազ­գի եւ հայ­րե­նի­քի պաշտ­պա­նու­թեան գա­ղա­փա­րով: Ի հա­կա­ռակ դրա, ե­թէ պա­տե­րազմ է մղւում փո­ղի, նիւ­թա­կան բա­րիք­նե­րի կամ փառ­քի հա­մար, ա­պա բո­լոր այդ «ար­ժէք­նե­րը» ան­մի­ջա­պէս յե­տին գիծ են մղւում սե­փա­կան գո­յու­թեան ա­ռա­ջին իսկ լուրջ վտան­գի պայ­ման­նե­րում:

Չոր­սօ­րեայ պա­տե­րազ­մի ըն­թաց­քին եւ ա­նոր յա­ջոր­դող հանգ­րուա­նին, մին­չեւ օրս, հա­մայն հա­յու­թիւ­նը, յատ­կա­պէս սփիւռ­քի մէջ բա­րո­յա­պէս եւ նիւ­թա­պէս հե­րոս Ար­ցա­խի կող­քին կանգ­նե­լու զա­նա­զան նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­նե­րու դի­մած է: 20 Ապ­րի­լին նաեւ ­Լի­բա­նա­նի մէջ դրա­մա­հա­ւաք կա­տա­րո­ւե­ցաւ: Ինչ­պէ՞ս կ­՚ար­ժե­ւո­րէք այս ե­րե­ւոյ­թը եւ ի՞նչ խօսք կ­՚ուղ­ղէք աշ­խար­հաս­փիւռ հա­յու­թեան:

Ինչ­պէս ար­դէն նշե­ցի, մեր բո­լոր յաղ­թա­նակ­նե­րի հիմ­քում ըն­կած է ­Հա­յաս­տան-Ար­ցախ-Ս­փիւռք ե­ռա­միաս­նու­թիւ­նը: ­Մենք միշտ զգում ենք աշ­խար­հաս­փիւռ հա­յու­թեան ա­ջակ­ցու­թիւ­նը: Այս օր­հա­սա­կան օ­րե­րին բազ­մա­թիւ կա­մա­ւոր­ներ ե­կան Ար­ցախ Ս­փիւռ­քից, այդ թւում նաեւ` ­Լի­բա­նա­նից: Ար­ցախ է այ­ցե­լել ­Մե­ծի ­Տանն ­Կի­լի­կիոյ Ա­րամ Ա. ­Կա­թո­ղի­կո­սը: Այս այ­ցը, յի­րա­ւի, պատ­մա­կան էր: Այս ա­մէնն, ի հար­կէ, գօ­տեպն­դում եւ ո­գե­ւո­րում է ար­ցախ­ցի­նե­րին:
Ինչ վե­րա­բե­րում է պատ­գա­մին, ա­պա մեր պատ­մու­թիւնն ու ի­րա­կա­նու­թիւ­նը, մեր խի­զախ ֆե­տա­յի­նե­րը եւ նո­րօ­րեայ քա­ջա­րի մար­տիկ­նե­րը ի­րենց կեան­քով եւ ծա­ռա­յու­թեամբ այդ պատ­գամն ար­դէն իսկ հա­ղոր­դում են: Ա­զատ, ան­կախ, հզօր պե­տա­կա­նու­թիւ­նը եւ ­Հա­յաս­տան-Ար­ցախ-Ս­փիւռք ե­ռա­միաս­նու­թիւ­նը բա­ցա­ռիկ ար­ժէք է մեզ հա­մար եւ ա­մէն ոք իր տե­ղում պէտք է ա­նի հնա­րա­ւորն այն ամ­րապն­դե­լու հա­մար: ­Սա է մեր յաղ­թա­նակ­նե­րի ա­մե­նա­կա­րե­ւոր եւ թե­րեւս միակ գրա­ւա­կա­նը: