­Պա­րո՛ն ­Խան­լա­րեան, ընտ­րո­ւե­լով Ի­րա­նի Իս­լա­մա­­կան ­Հան­րա­պե­տու­թեան ­Մեջ­լի­սի պատ­գա­մա­ւոր, նախ կը ցան­կա­նա­յի ի­մա­նալ, թէ ի՞նչ ծրագ­րեր ու նպա­տակ­ներ էք նա­խա­տե­սում ա­ռա­ջի­կա­յում կեան­քի կո­չել:

Ի­րա­նա­հայ հա­մայն­քի եւ երկ­րի մասշ­տա­բով բազ­մա­թիւ ա­նե­լիք­ներ կան, եւ այս կա­պակ­ցու­թեամբ ես ու­նեմ իմ նա­խընտ­րա­կան պլատ­ֆոր­մը ու պի­տի հե­տե­ւեմ այդ բո­լո­րին:

Ի­րան-­Հա­յաս­տան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի մա­սին կը ցան­կա­նամ խօ­սել: Ի­րա­նա­հայ հա­մայն­քը մեծ դեր ու նշա­նա­կու­թիւն ու­նի հայ-ի­րա­նա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի ձե­ւա­ւոր­ման, ամ­րապնդ­ման եւ զար­գաց­ման գոր­ծում: Ի­րա­նը վեր­ջին բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րի ար­դիւն­քում աս­տի­ճա­նա­բար դուրս է գա­լու շրջա­փա­կու­մից, պատ­ժա­մի­ջոց­ներն են աս­տի­ճա­նա­բար վե­րա­նում, եւ սա մեծ հե­ռան­կար­ներ է պա­րու­նա­կում՝ ա­ռեւտ­րի զար­գաց­ման ի­մաս­տով, է­ներ­գե­տիկ, ռազ­մա­վա­րա­կան այլ բնա­գա­ւառ­նե­րում եւս, հե­ռա­հա­ղոր­դակ­ցա­կան կա­պե­րի, փո­խադ­րա­կան ճա­նա­պարհ­նե­րի զար­գաց­ման ա­ռու­մով:

Ըստ ձեզ՝ ­Հա­յաս­տա­նը կը կա­րո­ղա­նա՞յ ճիշդ գնա­հա­տել ի­րա­վի­ճա­կը եւ հնա­րա­ւո­րինս օգ­տո­ւել ստեղ­ծո­ւած բա­րեն­պաստ պայ­ման­նե­րից:

Բ­նա­կա­նա­բար, ե­թէ լի­նի ազ­գա­յին ռազ­մա­վա­րու­թիւն, ան­պայ­ման կը կա­րո­ղա­նայ: ­Մեզ հա­մար յստակ է, որ բա­ւա­կա­նին հե­ռան­կա­րա­յին ի­րա­վի­ճակ է ստեղ­ծո­ւել: ­Վեր­ջին ժա­մա­նակ­նե­րում ­Հա­յաս­տա­նից Ի­րան էին ե­կել Հ.Հ. տրանս­պոր­տի (փո­խադ­րու­թեան) եւ կա­պի նա­խա­րար ­Գա­գիկ ­Բեգ­լա­րեա­նը եւ վար­չա­պե­տի տու­րիզ­մի (զբօ­սաշր­ջու­թեան) գծով օգ­նա­կան ­Տիգ­րան ­Կա­րա­պե­տեան: Այս ի­մաս­տով բա­ւա­կա­նին հե­ռան­կար­ներ կան, եւ լուրջ փո­փո­խու­թիւն­ներ կա­րե­լի է կան­խա­տե­սել: ­Կա­պի, ճա­նա­պարհ­նե­րի մա­սին է խօս­քը: Այս ո­լորտ­նե­րում բա­ւա­կան լուրջ եր­կուս­տեք բա­նակ­ցու­թիւ­ներ են գնում, եւ կան­խա­տե­սե­լի է, որ մօտ ա­պա­գա­յում կը տես­նենք լուրջ փո­փո­խու­թիւն­ներ եւ զար­գա­ցում­ներ: Բ­նա­կա­նա­բար, ի­րա­նա­հայ հա­մայն­քի տե­ղի ու նշա­նա­կու­թեան մա­սին խօ­սե­լով՝ պէտք է ա­սեմ, որ այդ լոյ­սի տակ իւ­րա­յա­տուկ դեր է պահ­պա­նո­ւած նաեւ մեզ հա­մար՝ որ­պէս խորհր­դա­րա­նի պատ­գա­մա­ւոր­նե­րի: ­Մենք պէտք է փոր­ձենք այս յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի հետ կա­պո­ւած կողմ­նա­կի հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւն­ներ ու­նե­նալ: ­Պէտք է ա­սեմ, որ Ի­րա­նի ար­տա­քին դի­ւա­նա­գի­տու­թեան ակ­տի­ւա­ցումն (աշ­խու­ժա­ցում) իր հետ կը բե­րի նաեւ Ի­րան-Ադր­բե­ջան փոխ-յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի զար­գա­ցում, քա­նի որ կայ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին գոր­ծօ­նը: Ի­րա­նը կը փոր­ձի յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը զար­գաց­նել նաեւ Ադր­բե­ջա­նի հետ՝ որ­պէս հա­րե­ւան երկ­րի:

Ա­յո՛, ի­րա­ւա­ցի էք: Ադր­բե­ջա­նի նա­խա­գահ Իլ­համ Ա­լիեւն վեր­ջերս Ի­րա­նում էր: Ի՞նչ հե­տե­ւանք­ներ սպա­սենք այս այ­ցից: Ի­րան-Ադր­բե­ջան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րում ի՞նչ փո­փո­խու­թիւն­ներ կա­րող են լի­նել:

Ադր­բե­ջա­նը ոչ-շատ բա­րե­կա­մա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ ու­նի Ի­րա­նի հետ: Իս­րա­յէ­լի ռազ­մա­կան առ­կա­յու­թիւնն Ադր­բե­ջա­նում, նաեւ այլ մի­ջազ­գա­յին ու տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին հա­շո­ւարկ­ներ կան, ո­րոնք Ադր­բե­ջա­նին դարձ­րել են ոչ-շատ բա­րե­կա­մա­կան եր­կիր Ի­րա­նի հա­մար: Բ­նա­կա­նա­բար, նոր­մա­լաց­ման (բնա­կա­նո­նաց­ման) քա­ղա­քա­կա­նու­թիւն է փոր­ձում ի­րա­կա­նաց­նել Ի­րա­նը, եւ Ա­լիե­ւի վեր­ջին այ­ցը պէտք է այդ կոն­տեքս­տում (խորք) տես­նել, բայց Ի­րան-Ադր­բե­ջան փոխ-յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի զար­գա­ցու­մը բա­ցա­սա­կան ա­ռու­մով չի ազ­դե­լու Ի­րան-­Հա­յաս­տան փոխ-յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի վրայ, ո­րով­հե­տեւ Ի­րանն այս եր­կու ան­կախ կոմ­պո­նենտ­նե­րը (բա­ղադ­րիչ­ներ) փոր­ձում է զար­գաց­նել ա­ռանց մէ­կը միւ­սի դէմ հա­նե­լու կամ ա­ռանց մէ­կը միւ­սից բա­ցա­սա­բար ազ­դո­ւե­լու պայ­մա­նով: ­Սա ակ­նե­րեւ է Ի­րա­նի քա­ղա­քա­կա­նու­թեան մէջ: ­Թող մեզ չմտա­հո­գի Ա­լիե­ւի այցն Ի­րան, ո­րով­հե­տեւ դա Ի­րան-­Հա­յաս­տան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի հար­ցում բա­ցա­սա­կան ազ­դե­ցու­թեա­նը մի­տո­ւած չէ: ­Մենք պէտք է ա­մէն ինչ ա­նենք, որ կա­րո­ղա­նանք օգ­տա­գոր­ծել հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րը: Այն, ինչ կոչ­ւում է գէօ-պո­լի­տի­կա (աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կա­նու­թիւն), սահ­մա­նա­յին կէ­տե­րի օգ­տա­գործ­ման հարցն ակ­տո­ւալ (այժ­մէա­կան) է եւ օ­րա­կար­գա­յին: Ա­րաքս գե­տի վրայ ՀԷ­Կե­րի կա­ռու­ցու­մը կա­րող է զար­գաց­նել եւ կա­յու­նաց­նել քա­ղա­քա­կան փոխ-յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը եր­կու երկր­նե­րի մի­ջեւ, ո­րը, կար­ծում եմ, մի փոքր դա­դա­րից յե­տոյ ակ­տի­ւաց­ման հե­ռան­կար է ստեղ­ծում:

Հա­յաս­տան-Ի­րան եր­կա­թու­ղու շա­հա­գործ­ման հետ կա­պո­ւած ի՞նչ հե­ռան­կար­ներ էք տես­նում: Եր­կուս­տեք ի՞նչ օ­գուտ­ներ կա­րող է բե­րել այս եր­կաթգ­ծի շա­հա­գոր­ծու­մը:

Ի­րանն այս պա­հի դրու­թեամբ իր է­ներ­գա­կիր ու­ղի­նե­րը եւ փո­խադ­րա­կան ճա­նա­պարհ­նե­րը բա­ցել է դէ­պի Եւ­րո­պա: ­Հա­յաս­տա­նը հիւ­սի­սա­յին տա­րած­քով ցա­մա­քա­յին լաւ ու­ղի է մին­չեւ ­Սեւ ծով: Բ­նա­կա­նա­բար, ե­թէ տա­րան­ցիկ ճա­նա­պարհ­նե­րի հար­ցը մենք կա­րո­ղա­նանք ճիշդ կեր­պով լու­ծել՝ եր­կուս­տեք, կա­րո­ղա­նանք մի տրա­մա­բա­նա­կան լու­ծում գտնել է­ներ­գա­կիր ու­ղի­նե­րի հա­մար: ­Կար­ծում եմ, որ Ի­րանն իր ազ­գա­յին շա­հը կ­՛ու­նե­նայ, իր շա­հը կ­՛ու­նե­նայ նաեւ ­Հա­յաս­տա­նը: Ի հար­կէ, այս­տեղ պէտք է բազ­մա­թիւ գոր­ծօն­ներ նկա­տի ու­նե­նալ, բայց տա­րան­ցիկ ճա­նա­պարհ­նե­րը ձե­ւա­ւոր­ւում են, նոյնն էլ՝ եր­կաթ­գի­ծը, ո­րը մի­ջազ­գա­յին ստան­դար­տով (չա­փա­նի­շով) ա­ւե­լի ըն­դու­նե­լի է, եւ այդ դէպ­քում ­Հա­յաս­տանն էլ կը կա­րո­ղա­նայ օգ­տուել: Այս­տեղ օ­գու­տը վե­րա­բե­րում է նաեւ տու­րիզ­մին: ­Տու­րիզ­մը բա­ւա­կան լուրջ հող ու­նի: Ի­րան­ցի­նե­րը ­Հա­յաս­տա­նը դի­տար­կում են որ­պէս տու­րիս­տա­կան եւ տե­սար­ժան, պատ­մա­կան վայ­րեր ու­նե­ցող եր­կիր: ­Փո­խադ­րա­կան ճա­նա­պարհ­նե­րի մի բա­ղադ­րիչն էլ լի­նե­լու է տու­րիզ­մը: Այս կա­պակ­ցու­թեամբ լուրջ բա­նակ­ցու­թիւն­ներ ար­դէն ըն­թա­ցան ան­ցեալ շա­բաթ: Ինչ­պէս նշե­ցի, ­Հա­յաս­տա­նից պա­տո­ւի­րա­կու­թիւն էր ե­կել, եւ կար­ծում եմ, որ այդ հար­ցի երկ­րոր­դա­կան կող­մը կա­րող է լի­նել նաեւ տու­րիզ­մը:

Պա­րո՛ն ­Խան­լա­րեան, կը խնդրէի խօ­սել նաեւ ի­րա­նա­հա­յու­թեա­նը յու­զող թե­մա­նե­րից: ­Հիմ­նա­կա­նում ի՞նչ խնդիր­նե­րի են բախ­ւում ի­րա­նա­հա­յե­րը:

Ի­րա­նա­հա­յու­թեան խնդիր­նե­րը հիմ­նա­կա­նում տնտե­սա­կան են՝ այս պա­հի դրու­թեամբ: ­Պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րի պատ­ճա­ռով եր­կիրն ըն­կել է տնտե­սա­կան խոր ճգնա­ժա­մի մէջ: ­Կա­րե­լի է ա­սել «եո­լա» ենք տա­նում, բայց ես լաւ հե­ռան­կար­ներ ու­նեմ, ա­ռա­ջի­կա­յում նա­խա­տես­ւում է տնտե­սա­կան զար­գա­ցում, եւ սայ­լը վեր­ջա­պէս կը շար­ժո­ւի տե­ղից, ու ի­րա­նա­հա­յու­թեան տնտե­սա­կան վի­ճակն ա­ւե­լի տա­նե­լի կը լի­նի:

Ա­սեմ, որ մեր գլխա­ւոր խնդի­րը դա է, իսկ միւս հար­ցե­րի հետ կա­պո­ւած՝ լուրջ խնդիր­ներ չու­նենք, բայց տնտե­սա­կան վի­ճա­կի պատ­ճա­ռով ար­տա­գաղթն է զար­գա­ցել վեր­ջին տա­րի­նե­րին, եւ այս պա­հի դրու­թեամբ դա մեր գերխն­դիրն է հա­մար­ւում: Տն­տե­սա­կան կեան­քի բա­րե­լաւ­մամբ՝ յոյս ու­նենք, որ այդ հարցն էլ կ­՛ու­նե­նայ իր տրա­մա­բա­նա­կան լու­ծու­մը, այ­սինքն՝ ար­տա­գաղ­թի չա­փե­րը կը սահ­մա­նա­փա­կո­ւեն: ­Մանր-մունր հար­ցեր կան, որ փոր­ձում ենք լու­ծել, եւ լուծ­ման մէջ մեծ յոյս կայ՝ օ­րէնս­դիր ո­լոր­տի հետ կա­պո­ւած:

­Քո­ւէար­կու­թեան բարձր քա­նա­կի մաս­նակ­ցու­թիւ­նը խօ­սում է այն մա­սին, որ ի­րա­նա­հա­յու­թիւնն իր հար­ցե­րը լու­ծե­լու հա­մար հա­ւա­տում է օ­րէնս­դի­րին եւ փոր­ձում է այդ մի­ջո­ցով իր հար­ցե­րը լու­ծել, եւ մենք մեծ մա­սամբ մեր խնդիր­նե­րը կա­րո­ղա­նում ենք յա­ջող ել­քով լու­ծել: ­Կար­ծում եմ, որ ա­պա­գա­յում էլ նոյն ըն­թաց­քը պէտք է շա­րու­նա­կո­ւի:

Պա­րո՛ն ­Խան­լա­րեան, ­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տա­կան ­Կու­սակ­ցու­թիւ­նը եւ ­Հայ ­Յե­ղա­փո­խա­կան ­Դաշ­նակ­ցու­թիւնն օ­րեր ա­ռաջ ստո­րագ­րել են «­Հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան յու­շա­գիր»: Ի՞նչ կա­րող էք ա­սել այս հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան մա­սին:

Հ.Յ.Դ.ն ­կոա­լի­ցիա­յի (հա­մա­խո­հա­կա­նու­թեան) գա­ղա­փա­րի ա­ռա­ջա­տարն է ­Հա­յաս­տա­նում: Ես գնա­հա­տում եմ այդ սկզբուն­քը, քա­ղա­քա­կան նոր ի­րա­վի­ճակ­ներ են ստեղծ­ւում եւ ձե­ւա­ւոր­ւում է հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւն: Ես սա գնա­հա­տում եմ, ո­րով­հե­տեւ սա քա­ղա­քա­կան կեան­քի ակ­տի­ւու­թեան մա­սին է խօ­սում: ­Դաշ­նակ­ցու­թեա­նը յանձ­նո­ւած նա­խա­րա­րու­թիւն­նե­րը բա­ւա­կա­նին լուրջ են, մա­նա­ւանդ՝ կրթու­թեան մա­սին է ա­ւե­լի շատ խօսքս:

Ինքս խորհր­դա­րա­նում կրթու­թեան են­թա­յանձ­նա­ժո­ղո­վի ան­դամ եմ եւ հաս­կա­նում եմ, թէ ինչ­քա՜ն լուրջ եւ պա­տաս­խա­նա­տու ո­լորտ է դա: Ես լիա­յոյս եմ, որ Հ.Յ.Դ.ին յանձ­նո­ւած ո­լորտ­նե­րում լուրջ քայ­լեր կ­՛ա­րո­ւեն: Այս զար­գա­ցում­նե­րում ե­թէ հա­շո­ւի առ­նենք նաեւ ­Հա­յաս­տան-Ի­րան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւ­նը, ես կար­ծում եմ, որ դրա­կան ի­մաս­տով փո­փո­խու­թիւն­ներ կա­րող են լի­նել:

Վա­րեց՝

ԼՈՒՍԻՆԷ ՅԱԿՈԲԵԱՆ «Եր­կիր»