«­Խորհր­դա­րա­նում ինձ ա­սում են Հայ Կա­րօ»

Կա­րօ Փայ­լան մէկն է այն ե­րեք հայ պատ­գա­մա­ւոր­նե­րից, ո­րոնք Նո­յեմ­բե­րին խորհր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րի ար­դիւն­քով մուտք գոր­ծե­ցին Թուր­քիա­յի խորհր­դա­րան: Կա­րօ ընտ­րո­ւել է Ժո­ղո­վուրդ­նե­րի Ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան Կու­սակ­ցու­թեան (Ժ.Ժ.Կ. - թուր­քե­րէ­նով` Հէ.­Տէ.­Փէ., Halklarin Demokratik Partisi) կող­մից:

Կա­րօ Փայ­լան հա­սա­րա­կա­կան-ազ­գա­յին գոր­ծիչ է, տա­րի­ներ աշ­խա­տել է Պոլ­սի հայ­կա­կան դպրոց­նե­րի հա­մար, ան­դա­մակ­ցում է «­Մա­լա­թիա­յի Հա­յե­րի Հայ­րե­նակ­ցա­կան» եւ «Հ­րանդ Տին­քի Ըն­կեր­ներ» միու­թիւն­նե­րին:

Փայ­լա­նին Թուր­քիա­յի խորհր­դա­րա­նում «­Հայ Կա­րօ» (Էր­մե­նի Կա­րօ) կո­չումն են տո­ւել. նա այս կարճ ժա­մա­նա­կում մեծ յա­ջո­ղու­թիւն­ներ է ար­ձա­նագ­րել իր գոր­ծում, քայ­լեր է ձեռ­նար­կել Թուր­քիա­յի հայ հա­մայն­քի եւ միւս փոք­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րի ի­րա­ւունք­նե­րի ճա­նաչ­ման հա­մար. վեր­ջերս խորհր­դա­րա­նում Յի­սուս Ք­րիս­տո­սի Ս. Ծնն­դեան տօ­նի նա­խօ­րէին խորհր­դա­րա­նում ու­նե­ցած իր ճա­ռի ըն­թաց­քում պա­հան­ջել է, որ յա­տուկ ու­շադ­րու­թիւն դար­ձո­ւի եւ ճա­նա­չո­ւի Յի­սուս Ք­րիս­տո­սի Ս. Ծնն­դեան տօ­նը` որ­պէս քրիս­տո­նեա­նե­րի մեծ տօն այդ երկ­րում, քա­նի որ Թուր­քիա­յում դա­րե­րից ի վեր ապ­րել են քրիս­տո­նեայ հա­մայնք­ներ եւ նշել Ս. Ծնն­դեան տօ­նը, այ­դու նշա­նա­կա­լից տեղ պի­տի գրա­ւի այդ տօ­նը եւ յի­շա­տա­կու­թեան ար­ժա­նի է Թուր­քիա­յում:

Յի­շեալ հար­ցից բա­ցի, Կա­րօ Փայ­լա­նի եւ միւս հայ պատ­գա­մա­ւոր­նե­րի ջան­քե­րի շնոր­հիւ, Քամփ Ար­մէ­նի (եր­բեմ­նի հայ­կա­կան որ­բա­նո­ցը Պոլ­սում) հո­ղա­տա­րած­քը, որ յափշ­տա­կո­ւել էր հայ­կա­կան հա­մայն­քից, յա­ջո­ղո­ւեց վե­րա­դարձ­նել հա­յու­թեան: Կա­րօ նաեւ մեծ աշ­խա­տան­քի է սկսել Թուր­քիա­յի դա­սագըր­քե­րում խե­ղա­թիւ­րո­ւած պատ­մու­թիւ­նը ճշդե­լու եւ հա­յե­րին ու միւս փոք­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րի մո­ռա­ցո­ւած պատ­մու­թիւ­նը ճշգրիտ կեր­պով դա­սագր­քե­րում ար­տա­ցո­լե­լու հա­մար, նաեւ զեղ­չե­լու հա­յու­թեան հաս­ցէին գրո­ւած բա­ցա­սա­կան խօս­քե­րը` դպրո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից:

Իսկ ո՞րն է այն կու­սակ­ցու­թիւ­նը, ո­րի կող­մից ընտ­րո­ւել է Կա­րօ Փայ­լան:

Ժո­ղո­վուրդ­նե­րի Ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան Կու­սակ­ցու­թիւ­նը հիմ­նո­ւել է 2012ին: Կու­սակ­ցու­թեան գա­ղա­փա­րա­խօ­սու­թիւ­նը հիմ­նո­ւած է ժո­ղովր­դա­վա­րու­թեան եւ ըն­կեր­վա­րու­թեան սկզբունք­նե­րի վրայ: Կու­սակ­ցու­թիւ­նը պաշտ­պա­նում է բո­լո­րի ի­րա­ւունք­նե­րը` աշ­խա­տա­ւոր­ներ, երկ­րի տար­բեր կրօ­նա­կան եւ ազ­գա­յին փոք­րա­մաս­նու­թիւն­ներ, կեն­սո­լոր­տի պաշտ­պան­ներ, կա­նանց, դէմ է սե­ռա­յին, ազ­գա­յին, կրօ­նա­կան կամ այլ կար­գի խտրա­կա­նու­թիւն­նե­րին. իր շար­քե­րում ան­դա­մակ­ցում են ձա­խեր, քրտեր, ա­լե­ւի­ներ, հա­յեր, սե­ռա­յին բազ­մա­զան հա­կում ու­նե­ցող­ներ։ Ժ.Ժ.Կ.ն­ ի­րեն հա­մա­րում է մար­դու եւ քա­ղա­քա­ցիա­կան ա­զա­տու­թիւն­նե­րի եւ հա­ւա­սա­րու­թիւն­նե­րի պաշտ­պան, որ­պէս կին եւ տղա­մար­դու հա­ւա­սա­րու­թիւ­նը քա­րո­զող եւ օ­րի­նակ հան­դի­սա­ցող իր ղե­կա­վա­րու­թեան բնոյ­թով, ո­րը բա­ժա­նո­ւած է եր­կու հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րի մի­ջեւ. կին` Ֆի­կեն Իւք­սեք­տաղ եւ տղա­մարդ` Սա­լա­հէտ­տին Տե­միր­թաշ:

Կու­սակ­ցու­թիւ­նը նաեւ ըն­դու­նում է Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ի­րա­կա­նու­թիւ­նը եւ հա­մա­րում է, որ Թուր­քիա պաշ­տօ­նա­պէս պի­տի ճա­նա­չի Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը եւ նե­րո­ղու­թիւն պի­տի խնդրի հայ ժո­ղովր­դից...

Ժ.Ժ.Կ.ն խորհր­դակ­ցա­կան ձայ­նով ան­դա­մակ­ցում է Եւ­րո­պա­յի Ըն­կեր­վա­րա­կան­նե­րի Կու­սակ­ցու­թեան (PES) եւ Ըն­կեր­վար Մի­ջազ­գայ­նա­կա­նին. նշե­լի է, որ Ըն­կեր­վար Մի­ջազ­գայ­նա­կա­նի ան­դամ են նաեւ Հայ Յե­ղա­փո­խա­կան Դաշ­նակ­ցու­թիւ­նը եւ Թուր­քիա­յի Ժո­ղովր­դա­կան-­Հան­րա­պե­տա­կան Կու­սակ­ցու­թիւ­նը:

Ժ.Ժ.Կ.ն, որ­պէս հա­մա­մարդ­կա­յին ար­ժէք­ներ ներ­կա­յաց­նող կու­սակ­ցու­թիւն` Յու­նի­սի 7ին, ա­ռա­ջին ան­գա­մը լի­նե­լով, մաս­նակ­ցեց Թուր­քիա­յի խորհր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րին, շա­հեց քո­ւէ­նե­րի 13,1 տո­կո­սը եւ խորհր­դա­րա­նի 550 ա­թո­ռից գրա­ւեց 80ը:

Յու­նի­սի ընտ­րու­թիւն­նե­րի ար­դիւն­քը մեծ յաղ­թա­նակ էր այդ կու­սակ­ցու­թեան հա­մար ու նաեւ ա­պա­ցոյց` այն ե­րե­ւոյ­թի, թէ Թուր­քիա­յի հա­սա­րա­կու­թեան այ­սօ­րո­ւայ պա­հանջն է նոր մօ­տե­ցում­նե­րով մի կու­սակ­ցու­թիւն:

Ին­չե­ւէ, քա­նի որ Յու­նի­սի 7ին ընտ­րուած խորհր­դա­րա­նը չյա­ջո­ղեց կազ­մել կա­ռա­վա­րու­թիւն, ըստ երկ­րի օ­րէն­քի, տե­ղի ու­նե­ցաւ երկ­րորդ ան­գա­մո­ւայ հա­մար ընտ­րու­թիւն` Նո­յեմ­բե­րի 1ին: Այս ընտ­րու­թիւն­նե­րում թէեւ քա­ղա­քա­կան խա­ղե­րի բե­րու­մով նո­ւա­զեց Ժ.Ժ.Կ.ի քուէ­նե­րի թի­ւը, սա­կայն կրկին յա­ջո­ղո­ւեց մուտք գոր­ծել խորհր­դա­րան, այս ան­գամ` 59 պատ­գա­մա­ւո­րով: Կա­րօ Փայ­լան եր­կու ընտ­րու­թիւն­նե­րում էլ թեկ­նա­ծու ա­ռա­ջադ­րո­ւեց եւ ընտ­րո­ւեց Ժ.Ժ.Կ.ի ցու­ցա­կով:

Կա­րօ Փայ­լա­նի կեանքն ու կտրած ու­ղին, կա­տա­րած աշ­խա­տանք­ներն ու մտքե­րը աշ­խար­հաց­րիւ հա­յու­թեա­նը ծա­նօ­թաց­նե­լու նպա­տա­կով՝ հան­դի­պե­ցի նրան եւ ու­նե­ցանք այս շա­հե­կան զրոյ­ցը: Նախ ծա­նօ­թա­նանք Կա­րո­յի հետ` իր լե­զո­ւով.-

Հա­տո­ւած­ներ իմ կեան­քից

Իմ նախ­նի­նե­րը Մա­լա­թիա­յից են, իմ մեծ հայ­րը եւ մեծ մայ­րը Մա­լա­թիա­յից են, նրանք հինգ զա­ւակ ու­նէին, ո­րոն­ցից մէ­կը հայրս էր. հայրս եւ մայրս էլ ա­մուս­նա­ցել են Մա­լա­թիա­յում եւ բախ­տա­ւո­րո­ւել են ե­րեք զա­ւա­կով` եր­կու տղայ եւ մէկ աղ­ջիկ, մէ­կը ես եմ: Ծ­նող­ներս 1969 թո­ւա­կա­նին Մա­լա­թիա­յից գաղ­թել են Պո­լիս` հիմ­նա­կա­նում ե­րե­խա­նե­րին հայ հո­գով ու հա­յե­ցի դաս­տիա­րա­կու­թեամբ մե­ծացնե­լու նպա­տա­կով։ Մա­լա­թիա­յում չկա­յին հայ­կա­կան հա­մայն­քա­յին հնա­րա­ւո­րու­թիւն­ներ` ո՛չ դպրոց, ո՛չ ե­կե­ղե­ցի, ո՛չ միու­թիւն ու մշա­կու­թա­յին կենտ­րոն։ Ն­րանք գաղ­թե­ցին Պո­լիս, ո­րով­հե­տեւ այս­տեղ գո­յու­թիւն ու­նին նման հնա­րա­ւո­րու­թիւն­ներ:

Հայրս ու մայրս հա­յե­րէն չգի­տէին, մենք տնում խօ­սել ենք թուր­քե­րէն, մեծ մայ­րիկ­ներս եւ մեծ հայ­րիկ­ներս շատ լաւ հա­յե­րէն գի­տէին, բայց նրանք ի­րենց զա­ւակ­նե­րին չկա­րո­ղա­ցան հա­յե­րէն սո­վո­րեց­նել, ո­րով­հե­տեւ այդ օ­րե­րին Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նից յե­տոյ եւ Թուր­քիա­յի Հան­րա­պե­տու­թեան ա­ռա­ջին տա­րի­նե­րում) երկ­րում շատ ու­ժեղ կեր­պով քա­ջա­լե­րում ու քա­րոզ­ւում էր թուր­քե­րէն խօ­սե­լը…

Ես հայ եմ, հայ­կա­կան դպրո­ցում եմ ստա­ցել ու­սումս, միջ­նա­կարգս ա­ւար­տե­լուց յե­տոյ նաեւ ան­դա­մակ­ցել եմ մեր դպրո­ցի ըն­թա­ցա­ւարտ­նե­րի միու­թեա­նը: Հա­մալ­սա­րա­նում սո­վո­րել եմ վար­չա­գի­տու­թիւն եւ մա­գիստ­րա­տու­րա (գեր­լի­սանս) ու­նեմ տնտե­սա­գի­տու­թեան ճիւ­ղում:

Հայրս մա­հա­ցաւ 1998ին, եւ ես ստի­պո­ւած ե­ղայ միա­ժա­մա­նակ աշ­խա­տե­լու եւ ու­սա­նե­լու, շա­րու­նա­կե­ցի հայ­րի­կիս պիզ­նե­սը, հայ­րիկս կօ­շի­կի գոր­ծով էր զբաղ­ւում:

Մեր հա­մայն­քա­յին հար­ցե­րը միշտ յու­զել են ինձ, ըն­տա­նի­քում մե­ծա­ցել եմ հայ­կա­կան ո­գով, հա­մայն­քում ու­նե­ցել եմ պա­տաս­խա­նա­տու հան­գա­մանք, ես տա­րի­ներ ե­ղել եմ Պոլ­սի հայ­կա­կան գե­րա­տե­սու­չը, այ­սինքն հայ­կա­կան դպրոց­նե­րի կա­պը եւ ներ­կա­յա­ցու­ցի­չը կա­ռա­վա­րու­թեան մօտ` մեր դպրոց­նե­րի եւ կրթա­դաս­տիա­րակ­չու­թեան (լու­սա­ւո­րու­թեան) նա­խա­րա­րու­թեան կա­պը, այդ ուղ­ղու­թեամբ շատ նա­խագ­ծեր եմ ի­րա­կա­նաց­րել` հայ նոր ու­սու­ցիչ­ներ եմ աշ­խա­տան­քի հրա­ւի­րել, փո­փո­խու­թիւն­ներ եմ ա­ռա­ջար­կել ու ա­ռա­ջաց­րել դա­սագր­քե­րի մէջ եւ մին­չեւ խորհր­դա­րա­նում ընտ­րո­ւելս աշ­խա­տել եմ այդ պաշ­տօ­նում:

Հ­րանդ Տին­քի դրոշ­մը

Ազ­գա­յին-հա­սա­րա­կա­կան ի­մաս­տով միայն ա­ռօ­րեայ աշ­խա­տանք­նե­րով չեմ զբա­ղո­ւել, ինձ հա­մար միշտ կա­րե­ւոր է ե­ղել նաեւ մեր ի­րա­ւունք­նե­րը եւ քա­ղա­քա­կան հար­ցե­րը: Աշ­խա­տել եմ Հ­րանդ Տին­քի հետ. 1996ին, երբ Հ­րան­դը «Ա­կօս» թեր­թի հիմ­նադր­ման աշ­խա­տանք­ներն էր կազ­մա­կեր­պում, ես ե­ղել եմ նրա կող­քին, ես եւ շատ այլ դէմ­քեր ե­ղել ենք Հ­րան­դի հետ ու նրա կող­քին, ապ­րել եմ մեր ազ­գա­յին-հա­սա­րա­կա­կան հար­ցե­րով, դժո­ւա­րու­թիւն­նե­րով: Հ­րան­դի ջան­քե­րը, քա­ջու­թիւ­նը եւ խի­զա­խու­թիւ­նը օ­րի­նա­կե­լի էին ինձ հա­մար. ես ինքս մեր հա­մայն­քի այս ճնշո­ւած վի­ճա­կից գոհ եւ ու­րախ չէի, մենք լուռ էինք եւ քա­ջու­թիւ­նը չու­նէինք մեր վի­ճա­կի եւ պայ­ման­նե­րի մա­սին խօ­սե­լու, ար­տա­յայ­տո­ւե­լու, մին­չեւ որ Հ­րան­դը իր օ­րի­նա­կե­լի ըն­թաց­քով մեզ տո­ւեց այդ քա­ջու­թիւ­նը եւ խի­զա­խու­թիւ­նը, որ կոտ­րենք լռու­թիւ­նը...

Գի­տես, Թուր­քիա­յի այս հա­սա­րա­կու­թիւ­նը՝ ժո­ղո­վուրդ­նե­րը տա­րի­ներ տե­ղեակ չէին, որ հա­յեր են ապ­րում այս երկ­րում, որ մենք էլ այս հո­ղում ենք ե­ղել, այս երկ­րի մաս ենք կազ­մում, մար­դիկ մե­զա­նից հարց­նում էին, որ դուք որ­տե­ղա­ցի՞ էք, որ­տե­ղի՞ց էք ե­կել այս եր­կի­րը... եւ նման հար­ցում­ներ... Մեզ տա­րի­ներ այն­պէս են դի­տել, թէ դրսե­ցի­ներ ենք, որ ապ­րում ենք Թուր­քիա­յում: Մեր շրջա­պա­տը, մեր գոր­ծըն­կեր­նե­րը, հա­րե­ւան­նե­րը, ըն­կեր­նե­րը տե­ղե­կու­թիւն չու­նէին հա­յու­թեան մա­սին: Հ­րանդ Տին­քը քա­ջու­թիւ­նը ու­նէր այդ հար­ցե­րի մա­սին խօ­սե­լու եւ մեզ էլ փո­խան­ցեց այդ քա­ջու­թիւ­նը, որ խօ­սենք, որ լուռ չմնանք, ար­տա­յայ­տո­ւենք, թէ ա­յո՛, այս երկ­րում ե­ղել են հա­յեր, որ պատ­մու­թիւն են կեր­տել, ո­րի դէմ ո­ճիր է տե­ղի ու­նե­ցել եւ այն, որ Թուր­քիան պի­տի ա­ռե­րե­սո­ւի իր ան­ցեա­լի ու պատ­մու­թեան հետ...

Հա­մայն­քը ապ­րել է դառն օ­րեր

Ես աշ­խա­տան­քի էի, երբ լսե­ցի Հ­րանդ Տին­քի սպա­նու­թեան լու­րը… թո­ղե­ցի աշ­խա­տանքս, եւ այ­լեւս չվե­րա­դար­ձայ աշ­խա­տա­վայրս… ար­ժէք չու­նէր փող վաս­տա­կել… պիզ­նես ու­նե­նալ, հարս­տու­թիւն հա­ւա­քել… Իմ մեծ պա­պա­յի հայ­րը մե­ծա­հա­րուստ է ե­ղել Մա­լա­թիա­յում, ջար­դի ժա­մա­նակ նրան սպան­նե­ցին եւ յափշ­տա­կե­ցին նրա բո­լոր ու­նե­ցո­ւած­քը, նման ե­րե­ւոյթ պա­տա­հեց նաեւ հօրս պա­րա­գա­յին` 40ա­կան թո­ւա­կան­նե­րին, չսպան­նե­ցին նրան, բայց յափշ­տա­կե­ցին նրա ու­նե­ցո­ւած­քը. հան­րա­պե­տու­թեան պատ­մու­թիւ­նը լի է նման ա­րարք­նե­րով` գոր­ծո­ւած հա­յե­րի, յոյ­նե­րի եւ այլ փոք­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րի պա­րա­գա­յին... օ­րի­նակ` 70-80 թո­ւա­կան­նե­րում, երբ աշ­խար­հի տար­բեր կող­մե­րում հա­յե­րի մի­ջո­ցով մա­հա­փոր­ձեր էին տե­ղի ու­նե­նում թուրք դի­ւա­նա­գէտ­նե­րի դէմ, մենք այս­տեղ` Թուր­քիա­յում սպառ­նա­լիք­ներ էինք ստա­նում թուրք ծայ­րա­յեղ ազ­գայ­նա­կան­նե­րի կող­մից, ստո­րագ­րու­թիւն չու­նե­ցող նա­մակ­ներ էր գա­լիս մեր տան դրա­նը, սպառ­նում էին մեզ... այդ թո­ւա­կան­նե­րին մեր հա­մայն­քից շա­տե­րը գաղ­թե­ցին ար­տա­սահ­ման, պակ­սեց մեր հա­մայն­քի թի­ւը...

Քա­ղա­քա­կան աշ­խարհ մուտք գոր­ծելս եւ Ժ.Ժ.Կ.ն

Ես ինքս ինձ հետ մտա­ծում էի` ե­թէ ու­զում եմ վի­ճակ փո­խել, պի­տի լի­նեմ քա­ղա­քա­կան կեան­քում, ես միշտ հո­վա­նա­ւո­րել եմ Պէ.­Տէ.­Փէ.(2)-ին, (քրտա­կան նախ­կին կու­սակ­ցու­թիւն), ընտ­րու­թիւն­նե­րում էլ միշտ նրանց էի քո­ւէ տա­լիս, այդ կու­սակ­ցու­թեան եւ քրտե­րի նկատ­մամբ մի տե­սակ սրտակ­ցու­թիւն էի զգում, նրանք էլ մեզ պէս տա­ռա­պանք­ներ են կրել, նրանք էլ մեզ պէս ի­րենց ինք­նու­թիւ­նը պահ­պա­նե­լու հա­մար պայ­քա­րել ու պայ­քա­րում են. 2007ին, Հ­րանդ Տին­քի սպա­նու­թիւ­նից յե­տոյ, սկսե­ցի ա­ւե­լի մօտ հա­մա­գոր­ծակ­ցել այդ կու­սակ­ցու­թեան հետ: 2011ի ընտ­րու­թիւն­նե­րից յե­տոյ էր, որ այդ կու­սակ­ցու­թեան մէջ ար­ծար­ծո­ւեց այն հար­ցը, թէ ընդ­դի­մա­դիր­նե­րը բո­լո­րը պի­տի միա­նան եւ մէկ ընդ­հա­նուր կազ­մա­կեր­պո­ւա­ծու­թիւն ու­նե­նան, ուս­տի հիմ­նե­ցինք Ժո­ղո­վուրդ­նե­րի Ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան Քոնկ­րէ­սը, այդ Քոնկ­րէ­սում ներգ­րա­ւո­ւե­ցին մեծ թո­ւով հա­սա­րա­կա­կան եւ քա­ղա­քա­կան շար­ժում­ներ ու կազ­մա­կեր­պու­թիւն­ներ եւ տար­բեր հա­մայնք­նե­րի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ, ո­րոնք ոչ ան­պայ­ման քա­ղա­քա­կան նպա­տակ­ներ էին հե­տապն­դում, այլ հա­մա­մարդ­կա­յին եւ ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան ար­ժէք­նե­րի հե­տե­ւորդ էին, օ­րի­նակ` կա­նաչ­նե­րի խմբեր, ֆե­մի­նիստ­ներ, հա­մայնք­նե­րի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ, ձա­խեր եւ այլն... այս­պի­սով սկսե­ցինք այս Քոնկ­րէ­սի աշ­խա­տանք­նե­րը, եւ ես այդ Քոնկ­րէ­սի ղե­կա­վար կազ­մի մէջ էի:

2013ին մտա­ծե­ցինք, թէ անհ­րա­ժեշտ է, որ կու­սակ­ցու­թիւն ու­նե­նանք, հիմ­նե­ցինք Ժ.Ժ.Կ.ն, ես ընտ­րո­ւե­ցի այս կու­սակ­ցու­թեան Կենտ­րո­նա­կան Կո­մի­տէի ան­դամ եւ այս տա­րո­ւայ խորհր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րում էլ այդ կու­սակ­ցու­թեան կող­մից թեկ­նա­ծու ներ­կա­յա­ցո­ւե­ցի Պոլ­սից եւ ընտ­րո­ւե­ցի խորհր­դա­րա­նում:

Մեր կու­սակ­ցու­թեան յա­ջո­ղու­թեան պատ­ճառ­նե­րը

Մեր խօս­քե­րը, մեր գա­ղա­փար­նե­րը, մեր ընդ­դի­մա­խօ­սու­թիւ­նը մեր յա­ջո­ղու­թիւնն էին, գո­յու­թիւն ու­նե­ցող այս հա­մա­կար­գը, այս դրու­թիւ­նը, այս կերպ չի կա­րե­լի շա­րու­նա­կել, մենք քա­ջու­թիւ­նը ու­նե­ցել ենք խօ­սե­լու եւ ար­տա­յայ­տո­ւե­լու շատ խնդիր­նե­րի մա­սին, ո­րոն­ցից ե­րե­ւի բո­լո­րը տե­ղեակ են, բայց չեն ար­տա­յայտ­ւում: Մեր խօս­քե­րի օ­րա­կար­գի վրայ են շատ հար­ցեր, խնդիր­ներ, ինք­նու­թիւն­ներ… մեզ հետ են` կա­նաչ­նե­րը, ֆե­մի­նիստ­նե­րը, Էլ­ճի­պի­թի­նե­րը (տար­բեր սե­ռա­յին հա­կում ու­նե­ցող­նե­րը), պահ­պա­նո­ղա­կան­նե­րը, ա­լե­ւի­նե­րը, այլ փոք­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րը… մենք ժո­ղովր­դա­վա­րու­թեամբ ենք դի­տում այս բո­լո­րին, միա­ժա­մա­նակ մենք կողմ­նա­կից ենք, որ Թուր­քիա­յի հա­սա­րա­կու­թիւ­նը պի­տի դէմ յան­դի­ման գայ իր ան­ցեա­լի հետ, Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ի­րա­կա­նու­թեան հետ, մենք ար­ծար­ծե­ցինք Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հար­ցը եւ դեռ պի­տի խօ­սենք այս հար­ցի մա­սին. գտնում ենք, որ Թուր­քիան պի­տի ըն­դու­նի այդ Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը եւ նե­րո­ղու­թիւն խնդրի... մենք մեր ար­ծար­ծած գա­ղա­փար­նե­րի հա­մար շատ հա­րո­ւած­ներ ստա­ցանք, իշ­խող կու­սակ­ցու­թիւ­նը եւ հան­րա­պե­տու­թեան նա­խա­գահ Էր­տո­ղա­նը մեր դէմ են, նրանք միշտ բարձ­րա­ձայն ա­սում էին, թէ այս կու­սակ­ցու­թիւ­նը (այ­սինքն մենք` Ժ.Ժ.Կ.) կողմ­նա­կից է այն հար­ցին, որ Թուր­քիա­յում ցե­ղաս­պա­նու­թիւն է տե­ղի ու­նե­ցել հա­յե­րի դէմ եւ ժո­ղովր­դին յոր­դո­րում էին, որ այդ պատ­րո­ւա­կով մեզ քո­ւէ չտան: Մենք նաեւ մտա­հոգ էինք, որ ար­դեօք հա­սա­րա­կու­թիւ­նը պատ­րա՞ստ է ըն­դու­նե­լու մեզ, հա­սա­րա­կու­թիւ­նը կա­րո՞ղ է մար­սել մեր խօս­քե­րը, ընտ­րու­թիւն­նե­րի ար­դիւն­քը եւ քո­ւէ­նե­րի բարձ­րա­նա­լը ա­պա­ցու­ցեց, որ հա­սա­րա­կու­թիւ­նը մեզ հո­վա­նա­ւո­րում է, մենք ու­նենք կողմ­նա­կից­ներ, ա­պա­ցու­ցո­ւեց, որ մեր մտքերն ու խօս­քե­րը յաղ­թե­ցին. հա­սա­րա­կու­թիւ­նը պատ­րաստ է եւ գի­տա­կից է եւ ըն­դու­նում է մեր գա­ղա­փար­նե­րը, մենք այս յաղ­թա­նա­կից յե­տոյ ա­ւե­լի քա­ջու­թիւն ձեռք բե­րե­ցինք մեր գա­ղա­փար­նե­րի տա­րած­ման մէջ եւ սա մեզ հա­մար շատ ար­ժէ­քա­ւոր է:

Իմ ծրագ­րե­րը որ­պէս պատ­գա­մա­ւոր

(Ժպ­տա­լով) գի­տես, ինձ խորհր­դա­րա­նում ա­սում են Հայ Կա­րօ, դա ու­նի թէ՛ լաւ կողմ եւ թէ՛ վատ կողմ, ես չեմ ու­զում ճա­նա­չո­ւեմ միայն իմ ազ­գու­թեամբ` հայ լի­նե­լու հա­մար. բայց քա­նի որ մենք որ­պէս հայ շատ դժո­ւա­րու­թիւն­ներ եւ խնդիր­ներ ու­նենք, թող լի­նի այդ­պէս, ինձ էլ ա­սեն Հայ Կա­րօ, բայց միա­ժա­մա­նակ նաեւ միւս փոք­րա­մաս­նու­թիւն­ներն էլ ու­նեն հար­ցեր եւ դժո­ւա­րու­թիւն­ներ, ո­րոնց հա­մար էլ իմ հեր­թին եւ հա­ւա­տա­րիմ իմ սկզբունք­նե­րին` լու­ծում­ներ պի­տի փնտռեմ եւ չեմ ու­զում, որ խորհր­դա­րա­նում իմ մտքերն ու գա­ղա­փար­նե­րը քննա­դա­տո­ւեն իմ ազ­գու­թեան պատ­ճա­ռով... բայց ա­մէն պա­րա­գա­յի իմ հիմ­նա­կան գոր­ծե­րից խորհր­դա­րա­նում լի­նե­լու է Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ար­ծարծ­ման հար­ցը, դպրո­ցա­կան դա­սագր­քե­րում հա­յու­թեան հաս­ցէին գրո­ւած բա­ցա­սա­կան ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րի զեղ­չե­լը, ի հար­կէ այդ բա­ցա­սա­կան նա­խա­դա­սու­թիւն­նե­րի միայն ջնջե­լը բա­ւա­կան չէ, պի­տի գրո­ւի, որ մենք այս երկ­րի պատ­մու­թեան մաս ենք ե­ղել եւ գրո­ւի նաեւ, որ ե­ղել են այլ ազ­գու­թիւն­ներ այս երկ­րում, ո­րոնք դեր են ու­նե­ցել երկ­րի պատ­մու­թեան կերտ­ման մէջ եւ ան­տե­սո­ւել են, եւ այն, որ փոք­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րը միշտ էլ ան­տե­սո­ւած են ե­ղել եւ պի­տի փո­խո­ւի այդ...

Հայ­կա­կան սփիւռ­քը եւ մենք

Հա­յոց պատ­մու­թեան մէջ մենք միշտ խօ­սում ենք այն հար­ցի մա­սին, թէ թուր­քե­րը ինչ ո­ճիր­ներ են գոր­ծել մեր դէմ, ցե­ղաս­պա­նու­թիւն է ե­ղել մեր դէմ: Հի­մա մենք մե­զա­նից հարց տանք, ու­զո՞ւմ ենք այս խնդի­րը լու­ծո­ւի, թէ՞ ոչ:

Մենք ինչ­քա՞ն եւ մին­չեւ ե՞րբ պի­տի շա­րու­նա­կենք այս ըն­թաց­քը: Իմ գնա­հա­տու­մով, այս հար­ցի լուծ­ման վայ­րը Թուր­քիա­յում է, այս­տեղ պի­տի լու­ծո­ւի այս հար­ցը: Աշ­խար­հի բո­լոր հա­յե­րը պի­տի հա­մա­գոր­ծակ­ցեն Թուր­քիա­յի հա­յե­րի հետ, պի­տի կա­պեր հաս­տա­տո­ւի դրսի հա­յե­րի եւ Թուր­քիա­յի հա­սա­րա­կու­թեան հետ, պի­տի այս­տեղ ներ­կա­յու­թիւն լի­նել, ծրագ­րել, հա­մա­գոր­ծակ­ցել, ծա­նօ­թա­նալ ու ծա­նօ­թա­ցո­ւել հար­ցե­րի ու ի­րա­կա­նու­թիւն­նե­րի հետ, այս­տե­ղի ժո­ղո­վուրդ­նե­րին ու հա­սա­րա­կու­թեա­նը ցոյց տանք, թէ ի՞նչ է Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման ա­ռա­ւե­լու­թիւնն ու դրա­կան կող­մը: Թուր­քիա­յում մե­ծա­մաս­նու­թիւ­նը չգի­տի, թէ ի՞նչ է ե­ղե­լու­թիւ­նը, տե­ղեակ չեն ի­րա­կան ան­ցեա­լից ու պատ­մու­թիւ­նից, պի­տի բա­ցատ­րենք, պի­տի աշ­խա­տենք ի­րա­կան հո­ղի վրայ, աշ­խա­տել քայլ առ քայլ, հանգ­րո­ւան առ հանգ­րո­ւան` մին­չեւ յա­ջո­ղու­թիւն…

Հար­ցազ­րոյ­ցը վա­րեց
ԳՐԻԳՈՐ ՂԱԶԱՐԵԱՆ