Ա.Մ.Ն. Ա­րե­ւե­լեան Շր­ջա­նի ­Կեդ­րո­նա­կան ­Կո­մի­տէի հրա­ւէ­րով՝ շրջա­նէն ներս կը գտնո­ւի ­Սու­րիոյ Հ.Յ.Դ. ­Կեդ­րո­նա­կան ­Կո­մի­տէի ան­դամ եւ ­Սու­րիա­հայ Շ­տապ Օգ­նու­թեան ­Մարմ­նի ան­դամ ­Ներ­սէս ­Սար­գի­սեան, որ զա­նա­զան գաղ­թօ­ճախ­ներ պի­տի այ­ցե­լէ եւ յա­ւե­լեալ տե­ղե­կու­ թիւն­ներ փո­խան­ցէ ­Սու­րիոյ հա­յու­թեան ներ­կայ ի­րա­վի­ճա­կին մա­սին: ­Ներ­սէս ­Սար­գի­սեան այ­ցե­լեց «­Հայ­րե­նիք» եւ այս առ­թիւ կա­րե­լի ե­ղաւ եր­կար հար­ցազ­րոյց մը կա­տա­րել, զոր յա­պա­ւու­մով կը ներ­կա­յաց­նենք.-

­Կա­րե­լի՞ է ներ­կա­յաց­նել ներ­կայ կա­ցու­թիւ­նը շրջա­նէն ներս:

­Սու­րիոյ տա­րա­ծաշր­ջա­նէն ներս կա­տա­րո­ւած ան­ցու­դարձ­նե­րը հա­սած են մի­ջազ­գա­յին մա­կար­դա­կի: ­Մեծ պե­տու­թիւն­ներ մի­ջա­մուխ կ­’ըլ­լան, ո­րոնք դուռ կը բա­նան միջ-պե­տա­կան բա­խում­նե­րու: Կր­նայ այն­պի­սի կա­ցու­թիւն մը ստեղ­ծո­ւիլ, որ հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազ­մի մը սե­մին հաս­նինք: ­Սա­կայն հա­կա­ռակ բարդ կա­ցու­թիւն մը ըլ­լա­լուն, դժո­ւար թէ այդ­պի­սի բան մը կա­տա­րո­ւի: Բ­նա­կա­նա­բար ոչ ոք պի­տի փա­փա­քի այդ կա­ցու­թեան հաս­նիլ: Ի վեր­ջոյ կա­րե­լի պի­տի ըլ­լայ հա­մա­ձայ­նու­թեան մը յան­գիլ սու­րիա­ցի­նե­րու մի­ջեւ երկ­խօ­սու­թեան ճամ­բով։

­Սա­կայն, ցայ­սօր պա­տե­րազ­մը կը շա­րու­նա­կո­ւի եւ վտանգ­նե­րը միշտ ալ կը մնան առ­կայ:

Ի՞նչ կը ներ­կա­յաց­նէ շրջա­նի գա­ղութ­նե­րու վի­ճա­կը: ­Յատ­կա­պէս ­Հա­լէպ եւ ան­շուշտ ­Դա­մաս­կոս, ­Լա­թա­քիա, ­Քե­սապ, ­Գա­միշ­լի եւ միւս շրջան­նե­րը:

­Հա­մե­մա­տա­բար, վեր­ջին եր­կու ա­միս­նե­րուն, ­Հա­լէ­պի ա­պա­հո­վա­կան կա­ցու­թիւ­նը ա­ւե­լի բա­րե­լա­ւո­ւած է: ­Նա­հան­գա­յին մա­կար­դա­կով, պե­տա­կան ու­ժե­րու կող­մէ, կա­րե­լի ե­ղած է բա­ւա­կան յա­ռաջ­խա­ղացք կա­տա­րել եւ ա­հա­բեկ­չա­կան խմբա­ւո­րում­նե­րը հե­ռաց­նել ա­ւե­լի սահ­մա­նա­մերձ շրջան­ներ: Այս յա­ռաջ­խա­ղաց­քին նպա­տակն է ա­պա­հո­վել քա­ղաքն ու ա­նոր կա­պը յատ­կա­պէս հա­րաւ-ա­րեւմ­տեան այլ քա­ղաք­նե­րու հետ: ­Յատ­կա­պէս, ­Հա­մա եւ ­Հոմս քա­ղաք­նե­րու հետ կա­պող ճա­նա­պարհ­ներն են ո­րոնք կա­րե­ւոր են: Այս գծով կա­րե­ւո­րա­գոյն բա­նա­լի ճամ­բան ­Խա­նա­սէրն է, որ 150 քլմ. (100 մղոն) եր­կա­րու­թիւն ու­նե­ցող ա­նա­պա­տա­յին անցք մըն է եւ այդ իսկ պատ­ճա­ռով բազ­միցս յար­ձակ­ման թի­րախ կը դառ­նայ ա­հա­բեկ­չա­կան ու­ժե­րու խմբակ­նե­րու կող­մէ, ո­րոնք քա­նի մը ժամ ան­ցար­գել­ներ հաս­տա­տե­լով՝ պատ­ճառ կը դառ­նան ա­ռե­ւան­գում­նե­րու եւ սպա­նու­թիւն­նե­րու:

­Հա­լէ­պի մի­ջազ­գա­յին ­Նայ­րա­պի օ­դա­կա­յա­նը պե­տա­կան ու­ժե­րու գե­րակշ­ռու­թեան տակ կը գտնո­ւի եւ կը գոր­ծա­ծո­ւի միայն ու միայն զի­նո­ւո­րա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րու հա­մար: Ա­պա­հո­վա­կան պատ­ճառ­նե­րով, ցայ­սօր դադ­րած են ճամ­բոր­դա­տար թռիչք­նե­րը:

­Մայ­րա­քա­ղաք ­Դա­մաս­կո­սի մէջ վի­ճա­կը, հա­մե­մա­տած ­Հա­լէ­պի, շատ ա­ւե­լի բա­րե­լա­ւո­ւած է: ­Մերթ ընդ մերթ հիւ­սիս-ա­րե­ւե­լեան ­Ճո­պար շրջա­նէն ա­հա­բե­կիչ­ներ ռմբա­կո­ծում­ներ կը կա­տա­րեն, ո­րոնք ի­րա­րան­ցում կը ստեղ­ծեն եւ եր­բեմն ա­նակն­կա­լօ­րէն կա­տարուե­լով պատ­ճառ կը դառ­նան որ ան­մեղ­նե­րու կեան­քը վտանգուի: Այ­լա­պէս տնտե­սա­կան եւ կեն­ցա­ղա­յին բնա­գա­ւառ­նե­րէն ներս, շատ ա­ւե­լի լաւ պայ­ման­նե­րու մէջ կը գտնո­ւի ­Դա­մաս­կո­սը:

­Գա­միշ­լիի շրջա­նը շատ ա­ւե­լի ա­պա­հով վի­ճա­կի մէջ կը գտնո­ւի: ­Տեղ­ւոյն քրտա­կան ներ­կա­յու­թիւնն ու պե­տու­թիւ­նը, գոր­ծակ­ցա­բար, ստանձ­նած են շրջա­նի ա­պա­հո­վու­թիւնն ու ան­դոր­րու­թիւ­նը:

­Քե­սա­պի պա­րա­գա­յին, ար­դէն իսկ այս օ­րե­րուն աշ­խա­տանք կը տա­րո­ւի ամ­բող­ջո­վին հե­ռաց­նե­լու ա­հա­բեկ­չա­կան ու­ժե­րը ­Ժա­պալ Աք­րատ եւ ­Ժա­պալ ­Թիւրք­մէն (ուր վեր­ջերս պա­տա­հե­ցաւ ռու­սա­կան օ­դու­ժին պատ­կա­նող ռազ­մա­կան օ­դա­նա­ւին դէպ­քը) շրջան­նե­րէն: Այս­պէս ­Քե­սապ-­Լա­թա­քիա մայ­րու­ղին գոր­ծա­ծե­լի պի­տի ըլ­լայ, փո­խա­նակ երկ­րոր­դա­կան ճամ­բա­ներ օգ­տա­գոր­ծե­լու: Ար­դէն իսկ ­Քե­սա­պա­հա­յու­թիւ­նը վե­րա­դար­ձած է մե­ծա­մաս­նու­թեամբ: ­Լա­թա­քիան, մօ­տա­կայ ­Թար­թուս նա­ւա­հան­գիս­տին հետ, կը մնայ ­Սու­րիոյ ա­մէ­նէն ա­ւե­լի ա­պա­հով քա­ղա­քը: ­Բազ­մա­թիւ հա­յոր­դի­ներ առ­ժա­մա­բար հոն փո­խադ­րո­ւած են:

Շր­ջա­նէն ներս ինչ­պէ՞ս է կեն­ցա­ղա­յին ի­րա­վի­ճա­կը:

Կեն­ցա­ղա­յին ի­րա­վի­ճա­կը ծանր է եւ մտա­հո­գիչ: Ե­րեք կա­րե­ւոր նիւ­թեր՝ ջուր, ե­լեկտ­րա­կա­նու­թիւն եւ վա­ռե­լա­նիւթ կը մնան ա­ռաջ­նա­հերթ: ­Ջու­րի պա­րա­գա­յին, նշենք թէ ­Հա­լէ­պի ջրա­ռաք­ման կեդ­րո­նը կը գտնո­ւի ա­հա­բե­կիչ­նե­րու տի­րա­պե­տու­թեան տակ, ո­րոնք միշտ ալ փա­կե­լով եւ յա­ւե­լեալ զի­ջում­ներ պա­հան­ջե­լով դժո­ւա­րա­ցու­ցած են կա­ցու­թիւ­նը: ­Պա­տե­րազ­մի ա­ռա­ջին օ­րե­րէն, կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը, զա­նա­զան կա­ռոյց­նե­րէ (դպրոց­ներ, ե­կե­ղե­ցի­ներ ու մզկիթ­ներ) ներս յա­տուկ աշ­խա­տանք­ներ տա­րած է եւ խո­րու­թիւն­ներ փո­րե­լով պատ­րաս­տած է ջրհոր­ներ, ո­րոնք կա­րե­լի է օգ­տա­գոր­ծել: Ան­շուշտ այս ջու­րը ստա­նա­լու հա­մար կա­րի­քը կայ յա­տուկ մե­քե­նա­յի եւ փո­խադ­րե­լու հա­մար յա­տուկ փո­խադ­րա­կառ­քե­րու: ­Վա­ռե­լա­նիւ­թի չգո­յու­թիւնն ալ կը դժո­ւա­րաց­նէ այս ջրա­ռաք­ման գոր­ծըն­թա­ցը: ­Յա­ւե­լեալ տե­ղե­կու­թիւն­ներ փո­խան­ցե­լով փո­խադ­րու­թեան եւ վա­ռե­լա­նիւ­թի մա­սին՝ տե­ղե­կաց­նեմ, թէ շնոր­հիւ մեր ջան­քե­րուն, կա­րե­լի ե­ղած է գոր­ծի լծել ե­րեք շտապ օգ­նու­թեան ինք­նա­շարժ­ներ, ո­րոնք ան­դա­դար տրա­մադ­րու­թեան տակ են, մար­դա­սի­րա­կան փո­խադ­րու­թեան հա­մար եւ ո՛չ թէ միայն ­Հա­լէ­պա­հա­յու­թեան, այլ նաեւ շրջա­նի բնակ­չու­թեան:

Կր­թա­կան եւ ու­սում­նա­կան բնա­գա­ւառ­նե­րէն ներս, կա­րե­լի՞ է ո­րոշ տե­ղե­կու­թիւն­ներ փո­խան­ցել:

­Հա­լէ­պի պա­րա­գա­յին յստակ է, թէ բազ­մա­թիւ ազ­գա­յին կրթօ­ճախ­ներ կը գտնո­ւին վտան­գա­ւոր գօ­տիէ ներս: «­Քա­րէն Եփ­փէ» ճե­մա­րա­նը, «­Սա­հա­կեան»ն­ ու այլ դպրոց­ներ փակ կը մնան եւ նոյ­նիսկ թի­րախ դար­ձած են ռմբա­կո­ծում­նե­րու, կրե­լով մեծ վնաս­ներ: Այժմ միա­ցեալ մէկ ազ­գա­յին դպրոց կը գոր­ծէ «­Կիւլ­պէն­կեան» (­Սու­լէյ­մա­նիէ) դպրո­ցի եր­դի­քին ներ­քեւ: ­Կը գոր­ծեն նաեւ ­Հայ ­Բա­րե­գոր­ծա­կան ­Միու­թեան (Ա­զի­զիէ), «­Կի­լի­կեան» (Ա­զի­զիէ), «Կր­թա­սի­րաց» (­Վիլ­լա­ներ), «Մ­խի­թա­րեան», Ա­ւե­տա­րա­նա­կան հա­մայն­քի դպրոց­նե­րը:

­Պե­տա­կան քննու­թիւն­նե­րը սո­վո­րա­կան ձե­ւով կը կա­տա­րո­ւին, իսկ Ազ­գա­յին վար­ժա­րան­նե­րէն ներս, ա­շա­կերտ­նե­րուն հա­զիւ քսան առ հա­րիւ­րին ըն­տա­նիք­նե­րը կրնան հո­գալ ի­րենց ծախ­սը: Մ­նա­ցեալ ութ­սուն առ հա­րիւ­րին ծախ­սը կը հո­գայ ազ­գա­յին մար­մի­նը: Ըն­դա­մէ­նը 3500 հա­յոր­դի ա­շա­կերտ­ներ կը յա­ճա­խեն վար­ժա­րան­ներ: ­Պարզ թո­ւա­բա­նա­կան հա­շիւ մը կա­տա­րե­լով, կա­րե­լի է հե­տեւց­նել, թէ 12էն 15 հազար հա­յոր­դի­ներ կը բնա­կին շրջա­նէն ներս: ­Նա­խա­պէս ա­շա­կերտ­նե­րուն թի­ւը կրկնա­պա­տիկն էր, այ­սինքն՝ ­Հա­լէ­պի գա­ղու­թը կը գե­րա­զան­ցէր քա­ռա­սուն հա­զա­րը:

Տն­տե­սա­կան բնա­գա­ւա­ռէն ներս գա­ղու­թը ինչ­պէ՞ս կը դի­մադ­րէ դա­ժան կա­ցու­թիւ­նը:

­Դա­ժա­նը ճիշտ նկա­րագ­րու­թիւնն է: ­Բազ­մա­թիւ հա­յոր­դի­ներ, ո­րոնք տնտե­սա­պէս լաւ վի­ճա­կի մէջ էին, այժմ ան­գործ են: ­Հիմ­նարկ­ներ, գոր­ծա­րան­ներ, գոր­ծա­տե­ղի­ներ, ո­րոնք սահ­մա­նա­մերձ շրջան­նե­րու մէջ կը գտնո­ւին, փուլ ե­կած են: Սր­տաճմ­լիկ կա­ցու­թիւն մը ստեղ­ծո­ւած է: ­Գոր­ծա­ւոր­ներ ի­րենց ար­հես­տին վե­րա­բե­րող գոր­ծեր կը փոր­ձեն կա­տա­րել, ա­ւե­լի ա­պա­հով շրջան­նե­րէ ներս, սա­կայն բնա­կա­նա­բար ե­կա­մու­տը հա­մե­մա­տա­բար չնչին է եւ ան­բա­ւա­րար: ­Յոյ­սով ենք, մօ­տիկ ա­պա­գա­յին, ա­ւե­լի լաւ պայ­ման­ներ պի­տի ստեղ­ծո­ւին:

Իւ­րա­յա­տուկ պա­րա­գայ մըն է ­Քե­սա­պը, որ Ապ­րիլ 2013ին յա­տուկ ներ­խուժ­ման եւ տե­ղա­հան­ման են­թար­կո­ւե­ցաւ: ­Կա­րե­լի՞ է յա­ւե­լեալ տե­ղե­կու­թիւն­ներ տալ ներ­կայ կա­ցու­թեան մա­սին:

­Պատ­մու­թիւ­նը կը փաս­տէ, թէ եր­րորդ ան­գամ ըլ­լա­լով ­Քե­սա­պը դար­ձաւ ­Թուր­քիոյ թի­րա­խը: Ան­գամ մը եւս՝ տե­ղա­հա­նու­թիւն եւ բռնագ­րա­ւում: Ինչ­պէս նա­խա­պէս տե­ղե­կա­ցու­ցի, շրջա­նը ռազ­մա­կան կա­րե­ւոր դիրք նկա­տո­ւե­լով մաք­րա­գործ­ման են­թա­կո­ւած է: Ար­դէն իսկ վե­րա­դար­ձած է ­Քե­սապ­ցին: Այ­սօր գիւ­ղը վերս­տին կը հա­շո­ւէ 1200 բնա­կիչ: Ան­շուշտ կեան­քը փո­խո­ւած է: Զ­բօ­սաշր­ջի­կու­թիւնն ու ա­ռեւ­տու­րը գրե­թէ գո­յու­թիւն չու­նին, փո­խա­րէն գիւ­ղատն­տե­սու­թիւնն է, որ կը հան­դի­սա­նայ քե­սա­պա­հա­յու­թեան ապ­րուս­տի կա­րե­ւո­րա­գոյն մի­ջո­ցը: ­Կեան­քը սո­վո­րա­կան կեր­պով կը շա­րու­նա­կո­ւի:

Գաղթ, ա­պաս­տան եւ տե­ղա­հա­նու­թիւն… հա­ւա­նա­բար բա­ւա­կան մե­լան հո­սեց­նող նիւթ մը: Ո­րոշ պատ­կեր մը կա՞յ, թէ սու­րիա­հա­յու­թեան ի՞նչ առ հա­րիւր հա­մե­մա­տու­թիւ­նը ո՞ւր ա­պաս­տա­նած է: ­Քա­նի՞ ըն­տա­նիք­ներ վերջ­նա­կա­նա­պէս հե­ռա­ցած են, քա­նի­նե՞ր առ­ժա­մեայ ա­պաս­տա­նած են այլ եր­կիր­ներ:

Նախ­քան պա­տե­րազ­մը, սու­րիա­հա­յու­թեան թի­ւը ութ­սուն հա­զա­րի շուրջ էր: ­Քա­ռա­սուն հա­զա­րը՝ ­Հա­լէ­պի մէջ, տա­սը հա­զար՝ ­Դա­մաս­կոս, հինգ հա­զար՝ ­Լա­թա­քիա, ութ հա­զար՝ ­Ռաք­քա, ­Տէր ­Զօր, ­Տէյ­րիք, ­Հա­սա­քէ, վեց հա­զար՝ ­Գա­միշ­լի, եր­կու հա­զար՝ ­Քե­սապ: Այժմ ընդ­հա­նուր սու­րիա­հա­յու­թեան թի­ւը կա­րե­լի է հա­շուել քա­ռա­սուն հա­զա­րի շուրջ: Այս­պէս թի­ւե­րը ցոյց կու տան, թէ բնակ­չու­թեան թի­ւը պակ­սած է յի­սուն առ հա­րիւր հա­մե­մա­տու­թեամբ:

Ա­ռա­ջին հեր­թին, տե­ղին է նշել, թէ տե­ղա­հա­նու­թիւն պա­տա­հած է յատ­կա­պէս ­Հա­լէ­պի վտան­գա­ւոր թա­ղե­րէն։ ­Նաեւ՝ ­Տէր ­Զօր, ­Թել Ա­պիատ, ­Ռաք­քա, ­Հա­սա­քէ եւ Եա­գու­պիէ շրջան­նե­րէն ներս եւ, ան­շուշտ, ո­րոշ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի մը հա­մար, ­Քե­սա­պի մէջ:

­Գո­յու­թիւն ու­նի ներ­քին տե­ղա­փո­խու­թիւն, այ­սինքն՝ բազ­մա­թիւ հա­յոր­դի­ներ վտան­գա­ւոր շրջան­ներ ձգե­լով ա­պաս­տա­նած են ա­պա­հով շրջան­ներ, ո­րոնց կար­գին յատ­կա­պէս ­Լա­թա­քիա, ­Թար­թուս եւ ­Մաժ­տա Էլ ­Հը­լու: Իսկ ար­տա­գաղ­թի գծով՝ շա­տեր մեկ­նած են եւ դեռ ալ կը մեկ­նին ­Գա­նա­տա եւ եւ­րո­պա­կան եր­կիր­ներ, յատ­կա­պէս ­Շո­ւէտ, ­Գեր­մա­նիա եւ Աւստ­րիա: 15 հա­զար սու­րիա­հա­յեր ա­պաս­տա­նած են ­Լի­բա­նան եւ նոյն­քան է թի­ւը ­Հա­յաս­տան ա­պաս­տա­նող­նե­րուն:

­Հոս տե­ղին է նշել, որ ե­թէ պայ­ման­նե­րը բա­րե­լա­ւո­ւին եւ եր­կի­րը վերս­տին կա­յուն կա­ցու­թեան մէջ գտնո­ւի, դժուար թէ հե­ռա­ւոր եր­կիր­ներ գաղ­թող­նե­րը վե­րա­դառ­նան: ­Փո­խա­րէ­նը ­Լի­բա­նան եւ ­Հա­յաս­տան հաս­տա­տուած սու­րիա­հա­յե­րը, կրնան վե­րա­դառ­նալ: ­Հոս ան­շուշտ նշեմ, թէ որ­քան եր­կա­րի հար­ցը, այն­քան կը դժո­ւա­րա­նայ վե­րա­դառ­նա­լու կա­րե­լիու­թիւ­նը: Այս գծով հե­տե­ւեալ ռազ­մա­վա­րու­թիւնն է, որ կը կա­տա­րենք.-

1) Ամ­րապն­դել ­Սու­րիոյ մէջ ներ­կա­յիս մնա­ցող­նե­րը՝ ա­նոնց տրա­մադ­րե­լով նիւ­թա­կան եւ բա­րո­յա­կան օ­ժան­դա­կու­թիւն:

2) ­Հա­յաս­տա­նի եւ մօ­տա­կայ ­Լի­բա­նա­նի պա­րա­գա­յին, մի­ջոց­ներ ստեղ­ծել, որ­պէս­զի այլ հե­ռա­ւոր եր­կիր­ներ չգաղ­թեն:

3) ­Հե­ռա­ւոր եր­կիր­ներ գաղ­թող­նե­րու պա­րա­գա­յին, ա­մէն ճիգ թա­փել, որ կապ հաս­տա­տո­ւի տեղ­ւոյն գա­ղութ­նե­րու հետ: Այս գծով ­Գա­նա­տան հա­ւա­նա­բար ա­ւե­լի դիւ­րին է, մինչ­դեռ Եւ­րո­պա­յի պա­րա­գա­յին բա­ւա­կան աշ­խա­տանք կայ կա­տա­րո­ւե­լիք:

Հա­յաս­տան տե­ղա­փո­խո­ւե­լու կամ առ­ժա­մեայ դրու­թեամբ հաս­տա­տո­ւե­լու հա­մար, յա­ւե­լեալ ման­րա­մաս­նու­թիւն­ներ եւ տե­ղե­կու­թիւն­ներ կա­րե­լի՞ է տալ:

Կա­րե­ւոր է ­Հա­յաս­տան հաս­տա­տո­ւած սու­րիա­հա­յե­րու պա­րա­գան: ­Հոս ա­ռաջ­նա­հերթ հար­ցեր գո­յու­թիւն ու­նին: ­Հո­գե­բա­նա­կան վի­ճա­կը կա­րե­ւոր դեր կը խա­ղայ եւ կը յու­զէ հոն հաս­տա­տո­ւած սու­րիա­հա­յուն: ­Գո­յու­թիւն ու­նի ­Հա­յաս­տան-հա­մայնք-հայ­րե­նիք զգա­ցա­կան շփու­մը: Ան­շուշտ նաեւ պէտք է ա­ւելց­նել, թէ ­Հա­յաս­տա­նի օ­րի­նա­կան դաշ­տը պատ­րաստ չէ ըն­դու­նե­լու գաղ­թա­կան­ներ: ­Մինչ­դեռ պա­րա­գան նոյ­նը չէ հե­ռա­ւոր եր­կիր­նե­րու պա­րա­գա­յին, ուր յա­տուկ կա­ռոյց գո­յու­թիւն ու­նի: Ան­շուշտ ե­րախ­տա­պարտ ենք, որ հայ­րե­նի պե­տու­թիւ­նը, կա­րե­լի ե­ղա­ծին չափ, օ­ժան­դա­կու­թիւն կը ցու­ցա­բե­րէ: ­Նիւ­թա­կան ներդ­րում­ներ կը կա­տա­րո­ւին, ա­ռանց յա­ւե­լեալ տո­կո­սի: Կր­թու­թեան գծով ալ բա­ւա­կան դիւ­րու­թիւն­ներ կը կա­տա­րո­ւին, իսկ բժշկա­կան խնամ­քը ձրի է: ­Լի­բա­նա­նի պա­րա­գա­յին, կա­ցու­թիւ­նը ա­ւե­լի բարդ է, մա­նա­ւանդ որ միայն հա­յեր չեն հոն բնա­կու­թիւն հաս­տա­տող­նե­րը:

Իբ­րեւ եզ­րա­կա­ցու­թիւն, ա­պա­գա­յի ի­մաս­տով՝ քա­ղա­քա­կան ներ­կայ ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րու լոյ­սին տակ, ի՞նչ կ­՛ակն­կա­լո­ւի:

­Մեր մօտ կը պակ­սի կան­խա­տե­սե­լու եւ ըստ այնմ գոր­ծե­լու ո­ճը: Չ­կայ այդ think-thankը, որ օ­րին գոր­ծի լծո­ւե­լով եւ ծրագ­րեր կազ­մե­լով՝ կրնար շատ ա­ւե­լի դիւ­րին լու­ծում­նե­րու յան­գիլ, թէ՛ քա­ղա­քա­կան եւ թէ՛ ազ­գա­յին բնա­գա­ւառ­նե­րէ ներս: ­Սու­րիա­հայ գա­ղու­թը տո­կուն եւ զօ­րա­ւոր ար­մատ­նե­րու վրայ դրո­ւած ու կազ­մո­ւած գա­ղութ է: ­Նոյ­նիսկ հա­կա­ռակ ներ­կայ պայ­ման­նե­րուն, կա­րե­լի է այդ գա­ղու­թը գոր­ծի լծել: ­Բա­րե­լաւ­ման ա­մե­նա­դոյզն նշոյ­լը կրնայ դուռ բա­նալ յոյ­սե­րու, վե­րա­դար­ձի եւ վե­րա­կազ­մա­կերպ­ման: Այս գծով, բա­ւա­կան աշ­խա­տանք ու­նինք կա­տա­րե­լիք: ­Հիմ­նախն­դիր մըն է, որ պէտք է շա­րու­նա­կենք: Շ­նոր­հա­կա­լու­թիւն եւ յոյ­սով եմ, որ կա­րե­լի ե­ղա­ծին չափ շուտ կը հաս­տա­տո­ւի զի­նա­դուլ, հա­մա­ձայ­նու­թիւն եւ պատ­շա­ճօ­րէն մարդ­կա­յին, հա­մայն­քա­յին եւ կեն­ցա­ղա­յին բո­լոր պայ­ման­նե­րը լրաց­նող ա­պա­գա­յի ­Սու­րիա մը: