«Պատասխանատուութիւն՝ մեր կոչման առաջ, մեր ժողովրդի առաջ»

Ի՞նչ է ա­շու­ղա­կան եր­գը։

Ա­շու­ղա­կան եր­գը մեր ժո­ղովր­դա­կան եր­գի փրո­ֆե­սիո­նալ թեւն է։ Ժո­ղովր­դա­կա­նը եւ­րո­պա­կան ար­տա­յայ­տու­թեամբ ֆոլքն է, ա­շու­ղա­կա­նը փրո­ֆե­սիո­նալ ֆոլքն է։ Ժո­ղովր­դա­

կան եր­գը փո­խանցւում է բեր­նէ բե­րան, իսկ ա­շու­ղա­կան ա­րո­ւես­տը փրո­ֆե­սիո­նալ է, ո­րով­հե­տեւ ա­մէն ինչ ա­շուղ­նե­րը գրան­ցում էին ի­րենց մա­տեան­նե­րի մէջ։ Եւ փո­խան­ցու­մը տե­ղի էր ու­նե­նում այս ճա­նա­պար­հով։ Կար, ի­հար­կէ, նաեւ բա­նա­ւոր ճա­նա­պար­հը, ինչ­պէս ժո­ղովր­դա­կա­նը։ Բա­ցի այդ, ժո­ղովր­դա­կան եր­գը մէ­կը սո­վո­րում էր պա­տա­հա­կան մի տե­ղից լսե­լով, բեր­նէ բե­րան էր փո­խանց­ւում, իսկ ա­շու­ղա­կա­նը փրո­ֆե­սիո­նալ է հէնց նրա­նով, որ վար­պե­տը ու­սու­ցա­նում էր իր սա­նին։ Այդ սա­նը յե­տոյ դառ­նում էր վար­պետ, նա էլ ու­սու­ցա­նում էր իր սա­նին։ Ա­հա այս տար­բե­րա­կու­մով է, որ ա­շու­ղա­կան ա­րո­ւես­տը փրո­ֆե­սիո­նալ է։

Ա­շու­ղա­կան ա­րո­ւես­տի դա­րաշր­ջա­նը ե՞րբ կը սկսի։

Հայ ա­շու­ղա­կան ա­րո­ւես­տը ին­քը հա­մա-ա­րե­ւե­լեան ե­րե­ւոյթ է։ Հա­յոց մէջ այն տա­րա­ծո­ւել է 14-15րդ դա­րե­րից։ Մեզ հա­սած ա­մե­նա­հին հայ ա­շու­ղի ա­նու­նը Ղու­լօղ­լի Երզն­կա­ցի է, որ ապ­րել է 15րդ դա­րի երկ­րորդ կէ­սին։ Ն­րա­նից հա­սել են մեզ, ա­ւաղ, միայն թուր­քա­լե­զու եր­գե­րը եւ թուր­քե­րէն ար­ձա­նագ­րո­ւած «Կ­ռունկ, ուս­տի կու գաս» եր­գի տար­բե­րա­կը։ Թէ ին­չո՞ւ էին հայ ա­շուղ­նե­րը գրում թուր­քե­րէն. թուր­քա­կան տի­րա­պե­տու­թեան ա­ռա­ջին դա­րե­րից ար­գելուեց ի­րենց երկ­րում ո­րե­ւէ հա­սա­րա­կա­կան վայ­րում ո­րե­ւէ լե­զո­ւով խօ­սե­լը բա­ցի թուր­քե­րէ­նից։ Հա­սա­րա­կա­կան վայր էր հա­մար­ւում, ե­թէ ներ­կայ էին ե­րեք հո­գի։ Իսկ ա­շուղ­նե­րը պի­տի եր­գէին հան­դի­սու­թիւն­նե­րի, հար­սա­նեաց հան­դէս­նե­րի, ժո­ղովր­դա­կան հա­ւա­քոյթ­նե­րի եւ տօ­նա­կա­տա­րու­թիւն­նե­րի ժա­մա­նակ։ Եւ, բնա­կա­նա­բար, զրկո­ւած էին հա­յե­րէն խօ­սե­լու եւ եր­գե­լու հնա­րա­ւո­րու­թիւ­նից։ Ուս­տի եւ հա­րիւ­րա­ւոր ա­շուղ­ներ ու­նենք, ո­րոնք գրել են նաեւ թուր­քե­րէն կամ միայն թուր­քե­րէն։ Ա­հա մեզ հա­սած ա­ռայժմ ա­մե­նա­հին հայ ա­շու­ղը Ղու­լօղ­լի Երզն­կա­ցին է, որ գրել է մի տաղ Երզնկա­յի մեծ երկ­րա­շար­ժի մա­սին, ո­րով էլ մենք հաս­կա­ցանք, որ նա ժա­մա­նա­կա­կիցն է, ա­կա­նա­տեսն է այդ երկ­րա­շար­ժին, ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւ­նից դա յայտ­նի է դառ­նում։ Իսկ երկ­րա­շար­ժը տե­ղի է ու­նե­ցել 1484 թո­ւա­կա­նին։

Ա­շու­ղա­կան ա­րո­ւես­տը որ­քա­նո՞վ տա­րա­ծո­ւած էր մեր մէջ։ Շատ ա­շուղ­ներ ու­նե­ցա՞ծ ենք։

Ու­նե­ցել ենք հա­զա­րա­ւոր ա­շուղ­ներ։ Ա­մէն բնա­կա­վայր ու­նէր իր վար­ժա­պե­տը, ժո­ղովր­դա­կան բժիշ­կը, դար­բի­նը, ծխա­տէր քա­հա­նան, ու­նէր նաեւ իր ա­շու­ղը։ Իսկ պատ­մա­կան Հա­յաս­տա­նում, միջ­նա­դա­րում, մենք ու­նե­ցել ենք շուրջ 5 հա­զար եւ ա­ւե­լի բնա­կա­վայր։

Ու­րեմն մի սերն­դի մէջ ու­նե­ցել ենք նաեւ 5 հա­զար ա­շուղ։ 600 տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում եւ ա­ւե­լի ինչ­քան ա­շուղ­ներ է ու­նե­ցել ա­մէն բնա­կա­վայր, ամ­բողջ Հա­յաս­տա­նը, էլ չեմ ա­սում նաեւ Հա­յաս­տա­նից դուրս։

Մեր մեծ գաղ­թօ­ճախ­նե­րում, հա­մայնք­նե­րում Հայ­րե­նի­քից դուրս, դար­ձեալ ապ­րել են, ստեղ­ծա­գոր­ծել են ա­շուղ­ներ` ի­րա­նա­հայ ա­շուղ­նե­րը, թուր­քա­հայ ա­շուղ­նե­րը, Վ­րաս­տա­նի հայ ա­շուղ­նե­րը, Սա­յաթ-­Նո­վան՝ լա­ւա­գոյն վկան։

Մենք ա­շուղ­ներ ենք ու­նե­ցել նոյ­նիսկ հե­ռա­ւոր գաղ­թօ­ջախ­նե­րում` հիւ­սի­սա­յին Կով­կա­սում, Աստ­րա­խան, որ­տեղ գոր­ծել է Ա­շուղ Թու­րին­ջը։ Պոլ­սում ու­նե­ցել ենք հռչա­կա­ւոր Դա­ւիթ Քէ­շի­շօղ­լի ա­շու­ղը, որ ե­ղել է սուլ­թա­նա­կան պա­լա­տի եր­գի­չը եւ յաղ­թել է Մեր­ձա­ւոր ու Մի­ջին Ա­րե­ւել­քի բո­լոր հռչա­կա­ւոր այ­լազ­գի ա­շուղ­նե­րին։ Վ­րաս­տա­նի պա­լա­տում` Սա­յաթ Նո­վան, նրա­նից ա­ռաջ` Նա­ղաշ Յով­նա­թա­նը, եւ այլ ա­շուղ­ներ, շատ ծան­րակշիռ ա­շու­ղա­կան կենտ­րոն է ե­ղել Թիֆ­լի­սը։ Ջա­ւախ­քը նոյն­պէս հզօր ա­շու­ղա­կան ա­րո­ւես­տի մի մի­ջա­վայր է ե­ղել։ Ա­շու­ղա­կան ա­րո­ւես­տի մեծ կենտ­րոն է ե­ղել Նոր Ջու­ղան, Թաւ­րի­զը, Սալ­մաս­տը, Խո­յը, որ­տե­ղից ու­նենք հռչա­կա­ւոր ա­շուղ­ներ` Սալ­մաս­տե­ցի Ղուլ Յա­րու­թիւ­նը, Ղուլ Է­գիա­զը եւ ու­րիշ շա­տեր։ Ղուլ պարս­կե­րէ­նով նշա­նա­կում է ծա­ռայ։

Ա­շուղ­նե­րը պար­զա­պէս եր­գիչ­նե՞ր են, թէ նաեւ հե­ղի­նակ­ներ։

Ա­շուղ­նե­րը գրել են ե՛ւ խօսք, ե՛ւ մե­ղե­դի ե՛ւ եր­գել են։ Ա­շուղ­նե­րը ե­րեք դա­սի են բա­ժան­ւում։ Ան­ցեա­լում միայն եր­գող­նե­րին էլ էին ա­շուղ ա­սում։ Բայց ար­ժէք են ներ­կա­յաց­նում այն ա­շուղ­նե­րը, ո­րոնք ստեղ­ծա­գոր­ծում էին, ի­րենք գրում էին մե­ղե­դին, խօս­քը, նո­ւա­գակ­ցում էին ի­րենք ի­րենց, ո­րե­ւէ մեր ազ­գա­յին նո­ւա­գա­րա­նով, յատ­կա­պէս ա­մե­նա­տա­րածուա­ծը սազն էր, թա­ռը եւ քեա­ման­չան։

Անց­նինք ձեր գոր­ծու­նէու­թեան։ Ե՞րբ եւ ինչ­պէ՞ս ստեղ­ծո­ւե­ցաւ «­Սա­յաթ-­Նո­վա» մշա­կու­թա­յին միու­թիւ­նը։

«­Սա­յաթ-­Նո­վա» մշա­կու­թա­յին միու­թեան կո­րի­զը Հա­յաս­տա­նի ազ­գա­յին ռա­դիո­յի «­Սա­յաթ-­Նո­վա» ա­շու­ղա­կան եր­գի վաս­տա­կա­ւոր ան­սամբլն է, ո­րը ստեղ­ծո­ւել է 1927 թո­ւա­կա­նին, հայ ժո­ղովր­դի մեծ զա­ւակ, տա­ղան­դա­ւոր ա­րուես­տա­գէտ, եր­գիչ, ա­շու­ղա­գէտ Շա­րա Տա­լեա­նի կող­մից։ Խում­բը կազմուած էր 5 ա­րո­ւես­տա­գէտ­նե­րից՝ թառ, քեա­ման­չա, տափ, սան­թուր, սազ, ո­րի եր­գի­չը եւ ղե­կա­վա­րը Շա­րա Տա­լեանն էր, որ ղե­կա­վա­րել է ան­սամբ­լը մին­չեւ 1942 թո­ւա­կա­նը, ո­րից յե­տոյ ան­ցել է մէկընդ­միշտ օ­փե­րա­յին թատ­րոն, ո­րով­հե­տեւ ին­քը օ­փե­րա­յին լա­ւա­գոյն եր­գիչ էր։ Հայ ի­րա­կա­նու­թեան մէջ ա­ռա­ջին Սա­րօ եր­գողն է ե­ղել, 1912 թո­ւա­կա­նին այն բե­մադ­րո­ւել է Գիւմ­րիում, ա­ռա­ջին ան­գամ, «Ա­նոյշ» օ­փե­րան։ 1942 թո­ւա­կա­նին ի­րեն փո­խա­րի­նել է Վա­ղար­շակ Սա­հա­կեա­նը, որ ղե­կա­վա­րեց մին­չեւ 1972 թո­ւա­կա­նը, 30 տա­րի։ Վեր­ջին տա­րում ես բախ­տը ու­նե­ցայ ըն­դու­նո­ւե­լու այս ան­սամբ­լում, 17 տա­րե­կան էի, 1971ին։ Այն­քան եր­ջա­նիկ էի, որ նախ ա­շա­կեր­տե­ցի մեր այդ հռչա­կա­ւոր մեծ երգ­չին՝ Վա­ղար­շակ Սա­հա­կեա­նին, որ ար­մատ­նե­րով պարս­կա­հայ էր, Սալ­մաս­տի Փա­յա­ջուկ գիւ­ղից, Րաֆ­ֆու գիւ­ղից։

Թէեւ ան­սամբ­լը ցրո­ւեց, բայց պա­տա­նուս մէջ մնաց մշտա­կան ե­րա­զանք՝ մի օր վե­րա­կանգ­նե­լու այս սի­րո­ւած ան­սամբ­լը, ո­րը Վա­ղար­շակ Սա­հա­կեա­նի գոր­ծու­նէու­թեան ըն­թաց­քում վե­րա­նո­ւա­նո­ւեց Սա­յաթ-­Նո­վա­յի ա­նո­ւան գու­սա­նա­կան եր­գի վաս­տա­կա­ւոր ան­սամբլ, յե­տոյ, երբ 1992 թո­ւա­կա­նին վե­րա­կանգ­նե­ցինք 20 տա­րի դա­դա­րից յե­տոյ, մենք յստա­կեց­րինք, որ այս ա­րո­ւես­տը ոչ թէ գու­սա­նա­կան է, այլ ա­շու­ղա­կան, ո­րով­հե­տեւ գու­սա­նա­կա­նը մեր հնա­գոյն, հե­թա­նո­սա­կան շրջա­նի մշա­կոյթն է, շատ բարձր, եւ ա­մէն ժո­ղո­վուրդ չէ, որ այդ­պի­սի հնա­գոյն ար­ժէք­ներ ու­նի ի­րեն հա­սած։ Գու­սա­նա­կան հնա­գոյն եր­գը ա­զատ ո­ճի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն է, ա­շու­ղա­կա­նը կուռ եւ կա­յուն օ­րէնք­նե­րի, տա­ղա­չա­փա­կան եւ մե­ղե­դա­յին կա­նոն­նե­րի ա­րո­ւեստ է։

Մի խօս­քով՝ մենք վե­րա­կանգ­նե­ցինք ճշմար­տու­թիւ­նը։ Ո­րով­հե­տեւ այդ ան­սամբ­լին գու­սա­նա­կան կո­չե­լը եւ ընդ­հան­րա­պէս հայ ա­շուղ­նե­րին գու­սան վե­րա­նո­ւա­նե­լը թիւ­րի­մա­ցու­թեան ար­դիւնք էր, ստա­լի­նեան տա­րի­նե­րին, կար­ծե­լով որ գու­սա­նը հա­յե­րէն է, ա­շու­ղը՝ թուր­քե­րէն։ Մինչ­դեռ, ո՛չ գու­սանն է հա­յե­րէն, ո՛չ ա­շու­ղը, խոր­քին մէջ։ Բայց եր­կուսն էլ հա­յե­րէ­նին հա­մա­հունչ բա­ռա­կազ­մա­կան օ­րէնք­նե­րով են ձե­ւա­կեր­պո­ւել եւ միան­գա­մայն հա­յե­րէն են։ Աշ­խար­հում ու­րիշ ոչ մի ժո­ղո­վուրդ ա­շուղ բա­ռը հէնց այս ձե­ւա­կերպ­մամբ չու­նի։ Ա­րա­բե­րէ­նից է գա­լիս ա­շուղ բա­ռը, ա­րաբ­նե­րը աշք են ա­սում, թուր­քե­րը` ա­շիք, պար­սիկ­նե­րը` էշխ, Մի­ջին Ա­սիա­յի ժո­ղո­վուրդ­նե­րը` աշ­քիա։ Ա­շու­ղը միայն հա­յե­րիս մէջ է ա­շուղ ձե­ւա­կեր­պու­մով, եւ որ­քան էլ զար­մա­նա­լի է, որ ո­մանք հրա­ժար­ւում են այս եզ­րոյ­թից, մինչ­դեռ ռու­սե­րէ­նին ան­ցել է այս բա­ռի ո՛չ թուր­քա­կան տար­բե­րա­կը, ո՛չ պարս­կա­կան, ո՛չ ուզ­բե­կա­կան, այլ հայ­կա­կա­նը, նրանք ա­սում են ա­շու­ղա­կան ա­րո­ւեստ, ա­րե­ւե­լեան ա­շուղ­ներ, այ­սինքն հայ­կա­կան բառն են փոխ ա­ռել եւ ոչ թէ, ը­սենք, թուր­քե­րէն, ա­րա­բե­րէն, պարս­կե­րէն կամ այլ լե­զո­ւից։

1992 թո­ւա­կա­նին վե­րա­կանգ­նո­ւած «­Սա­յաթ-­Նո­վա» ան­սամբ­լը կո­չո­ւեց «­Սա­յաթ-­Նո­վա» ա­շու­ղա­կան եր­գի ան­սամբլ։ Դեռ Վա­ղար­շակ Սա­հա­կեա­նի ղե­կա­վա­րու­թեան տա­րի­նե­րից ան­սամբ­լը ձեռք բե­րեց, այ­սինքն պե­տու­թիւ­նը նրան շնոր­հեց վաս­տա­կա­ւոր ան­սամբ­լի կո­չում, ո­րը մեզ հա­մար ա­ւե­լաց­նում է մեր պա­տաս­խա­նա­տո­ւու­թիւ­նը նաեւ այդ կոչ­ման ա­ռաջ, մեր ժո­ղովր­դի ա­ռաջ։

Կր­նա՞ք խօ­սիլ ձեր հիմ­նած ա­շու­ղա­կան դպրո­ցի եւ հայ ա­շուղ­նե­րի միու­թեան մա­սին։

«­Սա­յաթ-­Նո­վա» մշա­կու­թա­յին միու­թեան գլխա­ւոր նպա­տակն է մէկ­տե­ղել, հա­ւա­քել, պահ­պա­նել, հրա­տա­րա­կել, զար­գաց­նել եւ տա­րա­ծել հայ ա­շու­ղա­կան ա­րո­ւես­տը։ Այս ճա­նա­պար­հին հաս­կա­ցանք, որ բա­ցի «­Սա­յաթ-­Նո­վա» ա­շու­ղա­կան ան­սամբ­լից պէտք է ու­նե­նալ մի հաս­տա­տու­թիւն, որ­տեղ պի­տի ու­սու­ցա­նո­ւի այս ա­րո­ւես­տը ե­կող սերըն­դին, որ­պէս­զի ոչ միայն մենք դառ­նանք այդ ա­մէ­նի կրող­նե­րը, այլ մենք նաեւ փո­խան­ցենք գա­լիք սե­րուն­դին։ Եւ «­Սա­յաթ-­Նո­վա» մշա­կու­թա­յին միու­թիւ­նը հիմ­նադ­րեց Ջի­ւա­նու ա­նո­ւան ա­շու­ղա­կան դպրո­ցը, որ­տեղ պար­բե­րա­բար ա­մէն տա­րի սո­վո­րում են մի­ջին թո­ւով 150, 160 կամ 170 ե­րե­խայ, 5 տա­րե­կա­նից մին­չեւ 20, 25, նոյ­նիսկ 30 ա­ւե­լի։

«­Սա­յաթ-­Նո­վա» մշա­կու­թա­յին միու­թիւ­նը նաեւ հա­ւա­քեց, քով-քո­վի բե­րեց մեր ժա­մա­նակ­նե­րում մեզ հետ ապ­րող ա­շուղ­նե­րին, ո­րոնք մի տե­սակ մնա­ցել էին բո­լո­րի ու­շադ­րու­թիւ­նից դուրս, եւ 1997 թո­ւա­կա­նին հիմ­նադ­րո­ւեց ե՛ւ Ջի­ւա­նու ա­նո­ւան ա­շու­ղա­կան դպրո­ցը, ե՛ւ Հայ ա­շուղ­նե­րի միու­թիւ­նը, ո­րի մէջ շուրջ 40 ա­շուղ­ներ են ընդգր­կո­ւած, տար­բեր սե­րունդ­նե­րից` ա­ւագ, մի­ջին եւ ե­րի­տա­սարդ։

Ու­րիշ ի՞նչ գոր­ծու­նէու­թիւն կը ծա­ւա­լէ «­Սա­յաթ-­Նո­վա» մշա­կու­թա­յին միու­թիւ­նը։

2000 թո­ւա­կա­նին մշա­կու­թա­յին միու­թիւ­նը ստեղ­ծեց ա­շու­ղա­գի­տա­կան կենտ­րոն։ Մի փոք­րիկ գի­տա­կան հաս­տա­տու­թիւն, որ­տեղ աշ­խա­տում են թո­ւով շատ քիչ, բայց փրո­ֆե­սիո­նալ մաս­նա­գէտ­ներ` ա­շու­ղա­գէտ­ներ, բա­նա­սէր­ներ, ե­րա­ժիշտ­ներ, եւ այս ա­շու­ղա­գի­տա­կան կենտ­րո­նը ոչ միայն հա­ւա­քագ­րեց մեզ հա­սած ժա­ռան­գու­թիւ­նը հայ ա­շու­ղա­կան ա­րո­ւես­տի, այլ նաեւ ծա­ւա­լեց հրա­տա­րակ­չա­կան աշ­խա­տանք։ Հ­րա­տա­րա­կել ենք մեր օ­րե­րի բազ­մա­թիւ ա­շուղ­նե­րի եր­գե­րի ժո­ղո­վա­ծու­նե­րը, եւ ա­մե­նա­լուրջ գոր­ծը, որ հի­մա ար­ւում է դա «­Գան­ձա­րան հայ ա­շու­ղա­կան եր­գե­րի» մա­տե­նա­շարն է, որ պի­տի ու­նե­նայ շուրջ 20 հա­տոր եւ ա­ւե­լի։ Բո­լոր հա­տոր­նե­րը ի­րեն­ցից ներ­կա­յաց­նում են հե­ղի­նա­կի ստեղ­ծած մե­ղե­դին եւ խօս­քը, նոթագ­րո­ւած եւ­րո­պա­կան ձայ­նա­նի­շե­րով։

Ա­ռա­ջին հա­տո­րը հրա­տա­րա­կել ենք 2012 թո­ւա­կա­նին՝ «­Սա­յաթ Նո­վա», 31 ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­ներ։

Երկ­րորդ հա­տո­րը՝ «­Սա­յաթ-­Նո­վան ա­շուղ­նե­րի խա­ղե­րի մէջ», կը պա­րու­նա­կէ 50 ա­շուղ­նե­րի 60 երգ, ո­րոնք ձօ­նուած են Սա­յաթ-­Նո­վա­յին։ Մենք մին­չեւ բեմ հա­նե­լը կա­տա­րում ենք շատ լուրջ ու­սում­նա­սի­րա­կան եւ գի­տա­կան աշ­խա­տանք, եր­գը լուրջ սկզբունք­նե­րով մաք­րե­լու, գոր­ծի­քա­ւո­րե­լու ա­ռու­մով, որ­պէս­զի այն հնչի «­Սա­յաթ Նո­վա» ան­սամբ­լի կա­տար­մամբ։ Եւ ա­հա այս մեր կա­տա­րում­ներն է, որ մենք այս ժո­ղո­վա­ծու­նե­րի մի­ջո­ցով ներ­կա­յաց­նում ենք մեր ե­րաժշտա­սէր եւ լայն հա­սա­րա­կանու­թեա­նը։

Եր­րորդ հա­տո­րը` Ա­շուղ Սա­զա­յի. «Ա­նի­րաւ աշ­խարհ»։ 19րդ դա­րի մեր նշա­նա­ւոր ա­շուղն է, Ջի­ւա­նու մօտ ըն­կե­րը, այն ե­րի­տա­սարդ ա­շու­ղը, որ, այս­պէս ա­սած, յայտ­նա­բե­րեց Ջի­ւա­նուն եւ իր հետ տա­րաւ Թիֆ­լիս։ Ա­շուղ Սա­զա­յին այս ա­ռու­մով էլ է շատ մեծ, բայց, որ ա­ւե­լի կա­րե­ւոր ենք հա­մա­րում, մեծ է իր թո­ղած ա­րուես­տի ժա­ռան­գու­թեամբ։ Մի ա­նուն, որ շատ քիչ է յայտ­նի մեր ժո­ղովր­դին, բայց յա­նի­րա­ւի։ Միան­գա­մայն ար­ժա­նի է, որ մեր ժո­ղո­վուր­դը ճա­նա­չի, սի­րի եւ եր­գի նրա ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րը։

Չոր­րորդ հա­տո­րը՝ Ջի­ւա­նու 47 ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­ներ, լա­ւա­գոյն­նե­րը, մեր ճա­շա­կով ընտ­րո­ւած, ո­րոնց գե­րակ­շիռ մա­սը կա­տա­րո­ւել է «­Սա­յաթ-­Նո­վա» ան­սամբ­լով։

Ար­դէն աշ­խա­տանք­ներ ենք սկսել յա­ջորդ հա­տո­րի՝ Ա­շուղ Շե­րա­մի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րի հա­տո­րի հա­մար։

Այ­սօ­րո­ւան ա­շու­ղա­կան գոր­ծե­րը ի՞նչ բո­վէ կ­՚անց­նին մին­չեւ բիւ­րե­ղա­նան։

Ա­շու­ղը ստեղ­ծում է եր­գը, ներ­կա­յաց­նում է մեզ, այն ու­սում­նա­սիր­ւում է, խմբագրւում է ա­շու­ղա­գի­տա­կան կենտրո­նում, նոթագր­ւում է, դարձ­ւում պատ­րաս­տի ար­տադ­րու­թիւն եւ ներ­կա­յաց­ւում է «­Սա­յաթ-­Նո­վա» ան­սամբ­լին ի կա­տա­րումն։ Այ­սօ­րո­ւան ա­շու­ղի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւ­նը «­Սա­յաթ-­Նո­վա» ան­սամբ­լում կա­տար­ւում է, ներ­կա­յաց­ւում է հա­մեր­գի տես­քով, տա­րած­ւում է ա­ռա­ջին հեր­թին Ջի­ւա­նու ա­նո­ւան ա­շու­ղա­կան դպրո­ցում, իսկ ե­թե­րով այն ար­դէն ու­նե­նում է լուրջ մաս­սա­յա­կա­նա­ցում։ Հե­տա­գա­յում այդ նոյն եր­գե­րը ընդգրկւում են ժո­ղո­վա­ծու­նե­րի մէջ։ Այ­սինքն ստեղ­ծա­գոր­ծո­ղից ե­լաւ, ե­կաւ գոր­ծը ա­շու­ղա­գի­տա­կան կենտ­րոն, խմբագ­րո­ւեց, յստա­կե­ցո­ւեց, աշ­խա­տուեց վրան, կա­տա­րո­ւեց «­Սա­յաթ-­Նո­վա» ան­սամբ­լի կող­մից, տա­րա­ծո­ւեց Ջի­ւա­նու դպրո­ցում եւ մեր ժո­ղովր­դի մէջ, եւ վեր­ջում՝ «­Սա­յաթ-­Նո­վա» ան­սամբ­լի կա­տա­րե­լուց յե­տոյ այն ձայ­նագր­ւում է մեր ձայ­նագր­ման սթու­տիա­յի մէջ եւ դառ­նում պատ­րաս­տի գոր­ծա­ծու­թեան նիւթ, ձայ­նագ­րու­թեան տես­քով։

Ձեր այս գոր­ծու­նէու­թեան հա­մա­կար­գը պե­տա­կան ա­ջակ­ցու­թիւն կամ հո­վա­նա­ւո­րու­թիւն ու­նի՞։

Բա­ցար­ձա­կա­պէս։ Ո՛չ մի կապ, ո՛չ մի ա­ջակ­ցու­թիւն։ Բայց, ազ­նիւ պէտք է լի­նեմ ա­սե­լու, որ բազ­մա­թիւ այլ ծրագ­րեր պե­տա­կան ա­ջակ­ցու­թիւն ու­նե­նում ենք էլ չեմ ա­սում, որ ա­ւե­լի շատ ու­նե­նում ենք մաս­նա­ւոր հայ­րե­նա­սէր հա­յոր­դի­նե­րի ա­ջակ­ցու­թիւ­նը։

Կր­նա՞ք քիչ մը խօ­սիլ ձեր ան­ձին մա­սին, տալ կեն­սագ­րա­կան գի­ծեր։

Ծ­նո­ւել եմ 1954 թո­ւա­կա­նին, Փետ­րո­ւա­րի 16ին, Հա­յաս­տա­նի Լո­ռո­ւայ Սար­չա­պետ գիւ­ղում, Տա­շի­րի շրջան։ Նախ­նի­ներս 1828 թո­ւա­կա­նին գաղ­թել են Ա­լաշ­կեր­տից եւ Մու­շից։ Դեռ փոքր էի, երբ մեր ըն­տա­նի­քը վե­րաբ­նակ­ւում է Թիֆ­լիս։ Ծ­նող­ներս խե­լա­ցի են գտնո­ւել եւ ինձ տո­ւել են հայ­կա­կան կրթու­թեան։ Այդ ժա­մա­նակ Թիֆ­լի­սում ու­նէինք 40 հայ­կա­կան դպրոց։ Ա­ւար­տե­լուց յե­տոյ ե­կել եմ հայ­րե­նիք, ա­ռա­ջին տա­րին ըն­դու­նո­ւել եմ աշ­խա­տան­քի «­Սա­յաթ Նո­վա» ան­սամբ­լի մէջ, մէկ տա­րի անց ան­սամբ­լը ցրո­ւեց, եւ ես ըն­դու­նո­ւե­ցի Էջ­միած­նի հո­գե­ւոր ճե­մա­րան։ Մէկ տա­րի ու­սա­նե­լուց յե­տոյ ու­սումս շա­րու­նա­կել եմ Կի­րո­վա­կա­նի (այժմ Վա­նա­ձոր) ման­կա­վար­ժա­կան ինս­տի­տու­տի բա­նա­սի­րա­կան բաժ­նում։ Դար­ձել եմ հա­յոց լեզո­ւի եւ գրա­կա­նու­թեան մաս­նա­գէտ ու­սու­ցիչ, յե­տոյ գոր­ծու­ղղո­ւել եմ Ա­բո­վեա­նի շրջա­նի բարձր լեռ­նա­յին գիւղ որ­պէս ու­սու­ցիչ, 1980 թո­ւա­կա­նին ըն­դու­նո­ւել եմ Թա­թուլ Ալ­թու­նեա­նի ա­նուան Հա­յաս­տա­նի Ժո­ղովր­դա­կան եր­գի պա­րի պե­տա­կան վաս­տա­կա­ւոր ան­սամբլ։ 15 տա­րի աշ­խա­տել եմ այն­տեղ, ո­րի շրջա­նակ­նե­րում ե­ղել եմ աշ­խար­հի տար­բեր բազ­մա­թիւ երկր­նե­րում, ա­ռա­ւե­լա­պէս հայ հա­մայնք­նե­րում։ 1980 թո­ւա­կա­նին ըն­դու­նո­ւել եմ Ե­րե­ւա­նի Կո­մի­տա­սի ա­նո­ւան պե­տա­կան ե­րաժշ­տա­նոց, ո­րը ա­ւար­տել եմ 1985ին։ Կեն­սագ­րու­թեանս վեր­ջին ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի մա­սին ար­դէն բա­ւա­կա­նին ման­րա­մասն խօ­սե­ցինք վե­րեւ։

Ձեր եզ­րա­փա­կիչ խօս­քը մեր ըն­թեր­ցո­ղին։

Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100րդ տա­րե­լի­ցին առ­թիւ մենք ծրագ­րե­ցինք շրջա­գա­յու­թիւն դէ­պի Ռու­սաս­տա­նի տար­բեր քա­ղաք­ներ եւ Ա­րե­ւե­լեան Եւ­րո­պա­յի տար­բեր երկր­ներ։ Մեր փա­փաքն է, որ այ­ցե­լենք նաեւ Ա­րեւմ­տեան Եւ­րո­պա­յի երկրներ, ո­րոնց կար­գին՝ Ֆ­րան­սիա։

Մեր մա­սին ա­ւե­լի ման­րա­մասն տե­ղե­կու­թիւն­նե­րի հա­մար կա­րող էք դի­մել մեր կայ­քին՝ sayat-nova.org.

ԳՐԻԳՈՐ ԴԱՒԻԹԵԱՆ
- France Armenie