«­Կիւլ­պէն­կեան»ը, որ­պէս սփիւռ­քի մէջ հիմ­նո­ւած կազ­մա­կեր­պու­թիւն, ա­մէն ջանք կը թա­փէ, որ­պէս­զի սփիւռ­քը կա­րե­նայ իր ինք­նու­թիւ­նը պահ­պա­նել

­Տա­րի մը ա­ռաջ ձե­զի հետ տե­սակ­ցու­թեան ըն­թաց­քին ներ­կա­յա­ցու­ցիք ձեր տնօ­րէն նշա­նա­կո­ւե­լէն ի վեր «­Կիւլ­պէն­կեան» ­Հիմ­նար­կու­թեան գոր­ծու­նէու­թեան հա­շո­ւեկ­ շի­ռը՝ մշա­կո­ւած հնգա­մեայ ծրագ­րի ծի­րէն ներս։ Այ­սօր ի՞նչ ըն­թաց­քի մէջ կը գտնո­ւին այդ աշ­խա­տանք­նե­րը եւ ո­րո՞նք են ա­պա­գա­յի հե­ռան­կար­նե­րը։

Ան­ցեալ ան­գամ խօ­սե­ցանք սկզբնա­կան ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի մեր ծրա­գիր­նե­րուն մա­սին։ Այժմ կրնամ ներ­կա­յաց­նել անց­նող մէկ տա­րո­ւան ըն­թաց­քին ի­րա­գոր­ծո­ւած աշ­խա­տանք­նե­րը։ Ան­շուշտ 2015ը իւ­րա­յա­տուկ տա­րի մըն էր հայ­կա­կան աշ­խար­հին մէջ եւ չնա­յած, որ մենք այդ ա­ռու­մով քա­ղա­քա­կան հար­ցե­րով չզբա­ղե­ցանք, բայց ներդ­րում ու­նե­ցանք մշա­կու­թա­յին ձեռ­նարկ­նե­րու մէջ, հո­վա­նա­ւո­րե­լով ե­րեք մեծ հա­մերգ­ներ այն քա­ղաք­նե­րուն մէջ, ո­րոնք մօտ էին ­Գա­լուստ ­Կիւլ­պէն­կեա­նին՝ ­Լոն­տոն, ­Փա­րիզ եւ ­Պո­լիս։ Ա­ւելց­նեմ, թէ ­Պոլ­սոյ մէջ օ­ժան­դա­կե­ցինք նաեւ քա­նի մը ցու­ցա­հան­դէս­նե­րու կազ­մա­կերպ­ման աշ­խա­տանք­նե­րուն, որ­պէս­զի հոն շեշ­տո­ւի հայ­կա­կան մշա­կու­թա­յին ներ­կա­յու­թիւ­նը։ Ու­րա­խու­թեամբ նշեմ, թէ այս տա­րի ­Հա­յաս­տա­նի մէջ ­Փոր­թու­կա­լի դես­պա­նը (նստա­վայ­րը՝ ­Մոս­կո­ւա) Ապ­րիլ 24ին Ե­րե­ւան այ­ցե­լեց եւ մաս­նակ­ցե­ցաւ ­Ծի­ծեռ­նա­կա­բեր­դի ­Յու­շա­հա­մա­լի­րին մէջ կա­յա­ցած ո­գե­կոչ­ման ա­րա­րո­ղու­թեան՝ իր յար­գան­քի տուր­քը մա­տու­ցա­նե­լով նա­հա­տակ­նե­րու յի­շա­տա­կին։

Ամ­փո­փե­լով մեր միա­մեայ գոր­ծու­նէու­թեան ար­դիւնք­նե­րը՝ կրնամ ը­սել, թէ շեշ­տը դրո­ւե­ցաւ կա­րե­ւոր նպա­տակ­նե­րու ի­րա­գործ­ման վրայ։ Ա­ռա­ջի­նը կը վե­րա­բե­րի սփիւռ­քի հայ­կա­կան դպրոց­նե­րու ծրագ­րա­ւոր­ման ար­դիա­կա­նաց­ման հար­ցին։ Ա­նի ­Կար­մի­րեա­նի մի­ջո­ցաւ այդ ուղ­ղու­թեամբ բա­ւա­կան աշ­խա­տանք տա­րո­ւած է։ ­Մենք սկսանք ­Լի­բա­նա­նով, ուր մեծ թիւ կը կազ­մեն հայ­կա­կան դպրոց­նե­րը եւ մաս­նա­գէտ­նե­րէ բաղ­կա­ցած յանձ­նա­խում­բի մը շնոր­հիւ սկսանք յստա­կաց­նել դպրոց­նե­րու կա­րիք­նե­րուն սահ­մա­նը, որ­պէս­զի այդ պէտ­քե­րու հի­ման վրայ կա­րո­ղա­նանք ա­պա­գա­յին ծրա­գիր­ներ մշա­կել եւ օ­ժան­դա­կու­թիւն ցու­ցա­բե­րել։ ­Նոյն սկզբուն­քը որ­դեգ­րե­ցինք նաեւ ­Պոլ­սոյ եւ Ֆ­րան­սա­յի հայ­կա­կան վար­ժա­րան­նե­րու պա­րա­գա­յին, ուր նոյն­պէս կեան­քի կո­չո­ւած յա­տուկ յանձ­նա­խում­բե­րը կ­՚աշ­խա­տին այդ ուղ­ղու­թեամբ։ ­Յայտ­նեմ, թէ մենք կը զբա­ղինք նաեւ եւ­րո­պա­կան այլ հա­յա­շատ քա­ղաք­նե­րու դպրոց­նե­րու հար­ցե­րով, բայց կո­րի­զը Ֆ­րան­սա պի­տի գտնո­ւի, ո­րով­հե­տեւ այդ գա­ղու­թին մէջ ա­ւե­լի մեծ թի­ւով դպրոց­ներ գո­յու­թիւն ու­նին։
­Հարկ է ընդգ­ծել, թէ վե­րոն­շեալ ե­րեք եր­կիր­նե­րու հայ­կա­կան դպրոց­նե­րու ար­դիա­կա­նա­ցու­մը կ­՚ընդգր­կէ ման­կա­վար­ժա­կան եւ մե­թո­տա­բա­նու­թեան մար­զե­րը։ ­Ման­կա­վար­ժու­թեան ծի­րէն ներս պէտք է յի­շեմ կա­րե­ւոր գի­տա­ժո­ղո­վը, զոր կազ­մա­կեր­պե­ցինք ԻՆԱԼՔՕի հետ ­Սեպ­տեմ­բե­ր 21-22ին, ո­րուն քիչ ետք պի­տի անդ­րա­դառ­նամ։
Իսկ մեր նպա­տակ­նե­րու երկ­րորդ բա­ժի­նը կ­՚ա­ռըն­չո­ւի մաս­նա­գի­տա­ցու­մի դաշ­տին, ուր կը փա­փա­քինք, որ հա­յե­րէն լե­զուն եւ ար­դիա­կան մաս­նա­գի­տա­ցու­մը զու­գա­հեռ ըն­թաց­քով յա­ռա­ջա­նան։ Կ­՚ու­զեմ նշել, թէ բա­ւա­կան մեծ յա­ջո­ղու­թիւն գտաւ մեր կող­մէ ա­ռա­ջադ­րո­ւած «­Վի­քի­փե­տիա»յի ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նով ծրա­գի­րը, որ դար­ձեալ սկսանք ­Լի­բա­նա­նի հա­յա­շատ գա­ղու­թէն եւ կ­՚ու­զենք նմա­նօ­րի­նակ տա­րե­կան բա­նա­կում­ներ կազ­մա­կեր­պել այլ շրջան­նե­րու մէջ եւս, ո­րով­հե­տեւ ե­րի­տա­սարդ­նե­րը այդ ծրագ­րով ո՛չ միայն ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նով կ­՚ար­տա­յայ­տո­ւին եւ նիւ­թե­րը ընտ­րե­լու ա­զա­տու­թիւ­նը ու­նին, այ­լեւ կա­րե­լիու­թիւ­նը կ­՚ու­նե­նան աշ­խար­հով մէկ ի­րա­րու հետ կապ հաս­տա­տե­լու եւ ընդ­հա­նուր ցանց մը գո­յաց­նե­լու։

Անց­նող տա­րո­ւան ըն­թաց­քին ­Հա­յաս­տա­նի մէջ մաս­նա­գի­տա­կան ժո­ղով մը գու­մա­րե­ցինք «­Թու­մօ» կազ­մա­կեր­պու­թեան հետ, ո­րուն մաս­նակ­ցե­ցան ճար­տա­րա­գի­տու­թեան ու լե­զո­ւի փոր­ձա­գէտ­ներ, քննար­կե­լով այն մի­ջոց­նե­րը, ո­րոնք լե­զուն ա­ւե­լի կը մօ­տեց­նեն ճար­տա­րա­գի­տու­թեան։ Օ­րի­նա­կի հա­մար ինչ­պէ՞ս կա­րե­լի է մշա­կել ա­րեւմտա­հա­յե­րէ­նի ուղ­ղագ­րու­թիւ­նը ստու­գող ծրա­գիր մը (spell checker), ար­դի հե­ռա­ձայն­նե­րու եւ հա­մա­կար­գիչ­նե­րու մէջ զե­տե­ղե­լու հա­մար։ ­Սոյն ժո­ղո­վին ներ­կայ 30-35 մաս­նա­գէտ­նե­րը դի­տել տո­ւին, թէ հոն հաս­նե­լու հա­մար նախ պէտք է ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նով գրու­թիւն­նե­րու մար­մին (corpus) մը ստեղ­ծել (ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նով ար­դէն գո­յու­թիւն ու­նի)։ Այդ ա­ռու­մով յա­ջորդ շա­բաթ­նե­րու ըն­թաց­քին մրցում մը պի­տի յայ­տա­րա­րենք, որ­պէս­զի ներ­կա­յա­ցո­ւած ա­ռա­ջարկ­նե­րէն լա­ւա­գոյ­նը ընտ­րե­լով նախ մար­մի­նը (corpus) հիմ­նո­ւի, յե­տոյ ստեղ­ծո­ւին այն­պի­սի գոր­ծիք­ներ, ո­րոնց մի­ջո­ցով կա­րե­լի ըլ­լայ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ուղ­ղագ­րու­թեան սրբագ­րիչ մը եւ քե­րա­կա­նու­թիւ­նը ստու­գող սարք մը գո­յաց­նել։ Ան­շուշտ նման ծրագ­րի մը գոր­ծադ­րու­թիւ­նը եր­կար ժա­մա­նակ կը պա­հան­ջէ։ Ը­սեմ, որ նման ծրա­գր­­եր հա­ւա­նա­բար կան «շու­կա­յի» վրայ, սա­կայն ա­նոնց­մէ ո­րե­ւէ մէ­կը այն մա­կար­դա­կին չէ հա­սած, որ­պէս­զի կա­րե­լի ըլ­լայ զայն ար­դի հե­ռա­ձայ­նի (smartphone) վրայ բեռ­նել (download), հե­տե­ւա­բար այդ ծրա­գի­րը պէտք է հարս­տաց­նել, ճո­խաց­նել եւ բա­րե­լա­ւել։ ­Գի­տէք սոյն ծրա­գիր­նե­րը ի­րա­գոր­ծե­լէ թե­րեւս մէկ-եր­կու տա­րի ետք կրնանք ը­սել, թէ «­Կիւլ­պէն­կեան»ի մի­ջո­ցաւ իւ­րա­քան­չիւր հե­ռա­ձայն հա­յե­րէ­նով ուղ­ղագ­րա­կան սրբագ­րիչ (spell check) մը ու­նի։ ­Մեր նպա­տա­կը հոն հաս­նիլն է։
Դպ­րո­ցա­կան ծրա­գր­­ե­րու կա­պակ­ցու­թեամբ նա­խա­տե­սած էինք ե­րե­խա­նե­րու հա­մար ստեղ­ծել նո­րա­գոյն տե­սալսո­ղա­կան մե­թոտ­նե­րով դաս­տիա­րակ­չա­կան խա­ղեր, զորս ու­սու­ցիչ­նե­րը եւս կա­րե­նան օգ­տա­գոր­ծել հա­յե­րէ­նի դա­սըն­թացք­նե­րու ժա­մա­նակ։ Այդ խա­ղե­րէն քա­նի մը հա­տը ար­դէն լոյս տե­սած են եւ մնա­ցեալ­ներն ալ մին­չեւ տա­րե­վերջ կը հրա­տա­րա­կո­ւին։ ­Լա­ւա­գոյն­նե­րը մեր կայ­քէ­ջին վրայ պի­տի զե­տե­ղենք։ ­Նաեւ առ­ցանց գրա­կան աշ­խա­տա­նոց մը մէջ­տեղ բե­րե­լու ծրա­գիր մշա­կած ենք, ո­րու մի­ջո­ցաւ զա­նա­զան մար­դիկ պի­տի կա­րե­նան հա­մա­ցան­ցով հա­յե­րէ­նով գրել ու ստեղ­ծա­գոր­ծել։
Սկ­սած ենք նաեւ Մ­խի­թա­րեան­նե­րու հան­դէս­նե­րու հա­ւա­քա­ծո­յի թո­ւայ­նաց­ման գոր­ծըն­թա­ցը, ան­շուշտ ի­րենց հետ մօ­տէն գոր­ծակ­ցե­լով եւ աշ­խա­տե­լով մաս­նա­գէտ­նե­րու խմբա­կի մը հետ։ ­Բա­ցի այդ, թարգ­մա­նու­թեան ծրա­գիր մը մշա­կե­լու աշ­խա­տանքն ալ ըն­թաց­քի մէջ է, ո­րու մի­ջո­ցով կա­րե­լիու­թիւ­նը պի­տի ու­նե­նանք օ­տար գիր­քերն ու բնա­գիր­նե­րը հա­յե­րէ­նի թարգ­մա­նե­լու, որ­պէս­զի մա­նա­ւա՛նդ ­Հա­յաս­տա­նի մէջ գիտ­նա­կան­նե­րուն եւ ու­սա­նող­նե­րուն հա­մար առ­նո­ւազն 19րդ ­դա­րու վեր­ջա­ւո­րու­թեան եւ 20րդ ­դա­րու սկիզ­բի դա­սա­կան գրա­կա­նու­թիւ­նը (ա­ռա­ւել՝ ըն­կե­րա­բա­նա­կան տե­սա­բա­նա­կան նիւ­թե­րը) մատ­չե­լի ըլ­լայ եւ կար­դա­ցո­ւի։ Այժմ գիր­քե­րու ցան­կը կը պատ­րաս­տո­ւի։ Ա­ւելց­նեմ, թէ կը փա­փա­քինք նաեւ օ­տար գրա­կա­նու­թիւնն ալ հա­յե­րէ­նի թարգ­մա­նե­լու ծրա­գիր մը մշա­կել։ ­Մօտ ա­պա­գա­յին կը հրա­պա­րա­կո­ւի թարգ­մա­նու­թեան յանձ­նա­խում­բին մաս կազ­մող մաս­նա­գէտ­նե­րու ա­նո­ւա­նա­ցան­կը։
­Հոս կ­՚ու­զեմ անդ­րա­դառ­նալ հե­տե­ւեալ հար­ցին։ ­Հա­յաս­տա­նէն մե­զի ներ­կա­յա­ցո­ւած ծրա­գր­­ե­րը ար­հես­տա­գի­տա­կան տե­սան­կիւ­նէն շատ լաւ էին։ ­Սա­կայն լե­զո­ւա­կան բա­ժի­նը՝ մա­նա­ւա՛նդ ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի պա­րա­գա­յին բա­րե­լաւ­ման կա­րիք ու­նի, ո­րով­հե­տեւ լե­զուն նոյն­քան կա­րե­ւո­րու­թիւն ու­նի որ­քան թէք­նիք բա­ժի­նը։ Ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը ո՛չ միայն պէտք է հասկ­նալ, այլ նաեւ հո­գե­պէս ապ­րիլ։ ­Հե­տա­գա­յին շեշ­տը պի­տի դրո­ւի յատ­կա­պէս այս կէ­տին վրայ։
­Մեր կող­մէ աշ­խա­տանք կը տա­րո­ւի, որ­պէս­զի ստեղ­ծո­ւի «­Նոր ­Յա­ռաջ»ի հա­յե­րէն եւ անգ­լե­րէն լե­զու­նե­րով կայ­քէ­ջը, ինչ­պէս ը­րած ենք ­Պոլ­սոյ «­Ժա­մա­նակ» օ­րա­թեր­թի պա­րա­գա­յին։ Այս ա­ռու­մով կ­՚օ­ժան­դա­կենք նաեւ «­Յու­շա­մա­տեան»ին՝ հոն զե­տե­ղո­ւած նիւ­թե­րու թրքե­րէն թարգ­մա­նու­թեան եւ հայ­կա­կան դպրոց­նե­րու հետ կապ հաս­տա­տե­լու տե­սան­կիւ­նէն։
Ար­դէն ըն­թեր­ցող­նե­րը ծա­նօթ են, որ «­Կիւլ­պէն­կեան»ի մաս­նակ­ցու­թեամբ ­Փա­րի­զի մէջ անց­նող օ­րե­րուն կազ­մա­կեր­պո­ւե­ցաւ Գ­րի­գոր ­Պըլ­տեա­նի նո­ւի­րո­ւած մի­ջազ­գա­յին գի­տա­ժո­ղով, նկա­տի ու­նե­նա­լով որ վեր­ջինս ա­րեւմ­տա­հայ ժա­մա­նա­կա­կից գրա­կա­նու­թեան մե­ծա­գոյն ներ­կա­յա­ցու­ցիչն է։

Ա­տոր յա­ջոր­դեց սփիւռ­քի դպրոց­նե­րուն հա­մար «­Դաս­տիա­րակ­չա­կան նո­րա­րա­րու­թիւն­ներ» խո­րագ­րով 21րդ ­դա­րուն ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի դա­սա­ւանդ­ման մար­տահ­րա­ւէր­նե­րուն նո­ւի­րո­ւած եր­կօ­րեայ գի­տա­ժո­ղո­վը (­Սեպ­տեմ­բեր 21-22ին), կազ­մա­կեր­պո­ւած մեր հաս­տա­տու­թեան կող­մէ, ԻՆԱԼՔՕի մաս­նակ­ցու­թեամբ։ 35 մաս­նա­գէտ­ներ 13 եր­կիր­նե­րէ եւ շուրջ 60 ունկն­դիր­ներ ներ­կայ էին, ա­ռա­ւել՝ գի­տա­ժո­ղո­վին կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը ընդգ­ծե­լու հա­մար ­Կիւլ­պէն­կեա­նի հո­գա­բար­ձու մարմ­նի ան­դամ ­Մար­թին Ե­սա­յեան բաց­ման խօս­քը կա­տա­րե­լէ ետք քննար­կում­նե­րուն մաս­նակ­ցե­ցաւ եր­կու օ­րե­րու ըն­թաց­քին։ ­Մենք մաս­նա­ւո­րա­պէս կ­՚ու­զենք քա­ջա­լե­րել նո­րա­րա­րու­թեանց մուտ­քը հայ­կա­կան կրթա­կան աշ­խար­հին մէջ։ ­Կը յու­սանք, որ այս ժո­ղո­վը շօ­շա­փե­լի եւ յստակ ա­ռա­ջարկ­ներ կը ներ­կա­յաց­նէ, որ­պէս­զի խօս­քէն ետք այ­լեւս գոր­ծի անց­նինք։

­Գի­տէք, որ մեր ա­մէ­նէն մեծ խնդի­րը այ­սօր ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի նա­հանջն է եւ հարկ է հրա­տապ լու­ծում­ներ գտնել։ ­Մէկ բան պէտք է մար­դոց մտքին մէջ յստակ ըլ­լայ, որ «­Կիւլ­պէն­կեան» հաս­տա­տու­թիւ­նը ներ­կա­յա­ցո­ւած ծրա­գր­­ե­րը - յար­մար նկա­տե­լու պա­րա­գա­յին - կը ֆի­նան­սա­ւո­րէ, որ­պէս­զի գոր­ծադ­րո­ւին, բայց ա­տոր հա­մար հրա­մա­յա­կան է մաս­նա­գէտ­նե­րու աշ­խոյժ մաս­նակ­ցու­թիւ­նը, ո­րոնք պէտք է փոր­ձեն, աշ­խա­տին եւ ա­ռա­ջարկ ու ծրա­գիր ներ­կա­յաց­նեն։
­Յայտ­նեմ նաեւ, որ այ­սօր մեր հաս­տա­տու­թեան հա­յա­գի­տա­կան բա­ժան­մուն­քը ար­դէն ու­նի իր ամ­բող­ջա­կան եօ­թը հո­գի­նոց կազ­մը, որ կը հա­մադ­րէ այս բո­լոր աշ­խա­տանք­նե­րը։ 
Ան­շուշտ մեր միւս աշ­խա­տանք­նե­րը կը շա­րու­նա­կո­ւին. այս­պէս, մէկ մի­լիոն եւ­րո­յի հա­մար­ժէ­քով կրթա­թո­շակ­ներ, հրա­տա­րա­կու­թիւն­նե­րու եւ ­Հա­յաս­տա­նի հան­րա­յին ոչ-կա­ռա­վա­րա­կան եւ քա­ղա­քա­ցիա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րու ա­ջակ­ցու­թիւն ցու­ցա­բե­րե­լով։

Հա­յաս­տա­նի մէջ սու­րիա­հա­յե­րու կա­ցու­թիւ­նը հա­յաշ­խար­հի հրա­տապ հար­ցը կը նկա­տո­ւի։ Ինչ­պէ՞ս կը հա­մա­կար­գէք պա­տե­րազ­մէն տու­ժած մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րու օ­ժան­դա­կու­թեան հար­ցը։

­Զա­նա­զան ձե­ւե­րով կ­՚օգ­նենք սու­րիա­հա­յե­րուն։ Ար­դէն ան­ցեալ տա­րո­ւը­նէ ի վեր կը մաս­նակ­ցինք ­Հա­յաս­տան հաս­տա­տո­ւած ու­սա­նող­նե­րու կրթա­թո­շակ­նե­րու ծախ­սե­րուն։ ­Նաեւ նա­խան­ձախն­դիր ենք սու­րիա­հա­յե­րու կող­մէ ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նի իւ­րաց­ման կող­քին ա­նոնց ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի գի­տու­թեան պահ­պա­նու­մին ­Հա­յաս­տա­նի մէջ։ Ս­փիւռ­քի մէջ մենք դէմ առ դէմ կը գտնո­ւինք լե­զո­ւա­կան ձու­լու­մի հար­ցին եւ կը փոր­ձենք լու­ծում­ներ գտնել։ Օ­րի­նակ Ֆ­րան­սա­հա­յը երբ ֆրան­սե­րէն կը խօ­սի մենք զա­նոնք հա­յե­րէն լե­զո­ւին մօ­տեց­նե­լու ճամ­բա­ներ կ­՚ո­րո­նենք։ ­Բայց նոյն օ­րի­նա­կով կա­րե­լի չէ մօ­տե­նալ ­Հա­յաս­տան հաս­տա­տո­ւած սու­րիա­հա­յե­րուն, քա­նի որ հոն լե­զուն հա­յե­րէն է, ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէն։ Ար­դեօք հոն նոյն ձե­ւով կրնա՞նք խօ­սիլ լե­զո­ւա­կան ձու­լու­մի մա­սին…։ Ըստ իս բնա­կա­նա­բար՝ ո՛չ։ ­Հե­տե­ւա­բար պէտք է խոր­հիլ, թէ ի՞նչ կա­րե­լի է ը­նել, որ­պէս­զի ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նը մնայ սու­րիա­հա­յու­թեան լե­զուն ու զար­գա­նայ, հար­կաւ՝ ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէ­նին զու­գա­հեռ։ ­Հա­յաս­տա­նի մէջ սու­րիա­հայ ե­րի­տա­սարդ­նե­րը կ­՚ու­զեն ան­մի­ջա­պէս ա­րե­ւե­լա­հա­յե­րէն խօ­սիլ, որ­պէս­զի չզա­նա­զա­նո­ւին եւ նմա­նին միւս­նե­րուն։ Ար­դէն ո­րոշ մի­ջոց­նե­րու ձեռ­նար­կած ենք, բայց վերջ­նա­կան ար­դիւն­քը ժա­մա­նա­կի կը կա­րօ­տի։

Այլ խօս­քով՝ սու­րիա­հա­յու­թիւ­նը հայ­կա­կան մի­ջա­վայ­րի մէջ ըլ­լա­լով, պէտք չէ հրա­ժա­րի ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նէն։ ­Միա­ժա­մա­նակ ա­տի­կա կ­՚են­թադ­րէ, որ պե­տու­թիւ­նը պէտք է քա­ղա­քա­կան կամք ցու­ցա­բե­րէ եւ կա­րե­նայ դպրո­ցա­կան ծրա­գրե­րու մէջ ընդգր­կել ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ու­սու­ցու­մը։ Ի՞նչ կար­ծիք ու­նիք այս հար­ցին կա­պակ­ցու­թեամբ։

­Պէտք է ը­սել, որ ժո­ղո­վուր­դը ընդ­հան­րա­պէս գրկա­բաց կ­՚ըն­դու­նի իր հայ­րե­նա­կից­նե­րը եւ մա­նա­ւա՛նդ սփիւռ­քի նա­խա­րա­րու­թիւ­նը կը փոր­ձէ ա­նոնց հար­ցե­րուն լու­ծում­ներ գտնել։

­Սա­կայն այս բո­լո­րէն ա­ռաջ, նախ պէտք է փո­խո­ւի մտայ­նու­թիւ­նը ա՛յն մար­դոց, ո­րոնց հա­մա­ձայն ա­րեւմը­տա­հա­յե­րէ­նը հա­յե­րէն չէ…, իսկ ա­տոր հա­մար հրա­մա­յա­կան են պե­տա­կան մի­ջոց­նե­րը եւ պե­տու­թեան ե­րաշ­խի­քը։

Օ­րի­նակ՝ հե­տե­ւե­լով սփիւռ­քի նա­խա­րա­րու­թեան կայ­քէ­ջի օ­րի­նա­կին, այլ նա­խա­րա­րու­թիւն­ներ ալ կրնան ա­րեւմտա­հա­յե­րէ­նը ընդգր­կել ի­րենց ցան­ցին մէջ, ինչ­պէս ար­դա­րա­դա­տու­թեան կամ ֆի­նանս­նե­րու նա­խա­րա­րու­թիւն­նե­րը, ո­րոնց կայ­քէ­ջե­րէն տե­ղե­կու­թիւն­ներ կը քա­ղեն սու­րիա­հա­յե­րը։

Ի՞նչ կ­՚ը­սէք «2115» ծրագ­րին կա­պակ­ցու­թեամբ։

Զե­կոյ­ցը շու­տով լոյս պի­տի տես­նէ։ Եր­կու ծրա­գր­­եր, ո­րոնք մէջ­բե­րո­ւե­ցան ժո­ղո­վի ըն­թաց­քին, ար­դէն ի­րա­գործուե­ցան. ա­ռա­ջի­նը՝ ճար­տա­րա­գի­տու­թիւ­նը եւ հա­յե­րէ­նի մեր­ձե­ցու­մը ­Թու­մո­յի հետ կազ­մա­կեր­պո­ւած ժո­ղո­վին նիւթն էր եւ երկ­րոր­դը՝ ­Սեպ­տեմ­բեր 21-22ին «­Դաս­տիա­րակ­չա­կան նո­րա­րա­րու­թիւն­ներ»ուն նո­ւի­րո­ւած գի­տա­ժո­ղո­վը, որ կը վե­րա­բե­րի ա­րեւմ­տա­հա­յե­րէ­նի ու­սուց­ման ար­դիա­կա­նաց­ման հար­ցին։

Ան­ցեալ տա­րի ­Փոր­թու­կա­լի մէջ հայ­կա­կան մշա­կու­թա­յին շա­բաթ մը կազ­մա­կեր­պո­ւե­ցաւ։ Ար­դեօք այդ ծրա­գի­րը շա­րու­նա­կու­թիւն պի­տի ու­նե­նա՞յ։

Այդ ծրա­գի­րը եր­կա­մեայ բնոյթ պի­տի կրէ, ո­րով­հե­տեւ հսկա­յա­կան աշ­խա­տանք մըն է։ ­Հե­տե­ւա­բար 2016 ­Յու­նիս-­Յու­լիս ա­միս­նե­րուն դար­ձեալ պի­տի կազ­մա­կեր­պենք մշա­կու­թա­յին շա­բաթ մը, որ նա­խոր­դէն քիչ մը տար­բեր պի­տի ըլ­լայ։ ­Ձեռ­նար­կը պի­տի կա­յա­նայ «­Կիւլ­պէն­կեան»ի պար­տէզ­նե­րուն մէջ եւ շեշ­տը պի­տի դրո­ւի ե­րի­տա­սար­դու­թեան եւ նո­րա­գոյն մշա­կոյթ­նե­րու վրայ, ուր հան­րու­թեան պի­տի ներ­կա­յա­ցո­ւին հայ­կա­կան մշա­կոյ­թի տար­բեր ե­րես­նե­րը (ե­րաժշ­տու­թիւն, գրա­կա­նու­թիւն, դա­սա­կան պար, սի­նե­մա, ին­չու չէ նաեւ հայ­կա­կան ճա­շա­տե­սակ­ներ, ե­ւայլն)։
«­Կիւլ­պէն­կեան»ը, որ­պէս սփիւռ­քի մէջ հիմ­նո­ւած կազ­մա­կեր­պու­թիւն, ա­մէն ջանք կը թա­փէ, որ­պէս­զի սփիւռ­քը կա­րե­նայ իր ինք­նու­թիւ­նը պահ­պա­նել։ Այս է մեր գե­րա­գոյն նպա­տա­կը։

«­Նոր ­Յա­ռաջ»