Հայ­րե­նի «168 ժամ» լրա­տո­ւա­կան կայ­քը հար­ցազ­րոյց մը կա­տա­րած է Հ.Յ.Դ. Բիւ­րո­յի քա­ղա­քա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ, Ազ­գա­յին Ժո­ղո­վի Հ.Յ.Դ. խմբակ­ցու­թեան ղե­կա­վար Ար­մէն Ռուս­տա­մեա­նի հետ: Ս­տո­րեւ` հար­ցազ­րոյ­ցը:

Պա­րո՛ն Ռուս­տա­մեան, ռու­սա­կան շրջա­նակ­նե­րը սկսել են բա­ցա­սա­կան տե­սա­կէտ­ներ ար­տա­յայ­տել Հա­յաս­տա­նում սահ­մա­նադ­րա­կան փո­փո­խու­թիւն­նե­րի մա­սին: «­Դէմ» փաս­տարկ­նե­րից մէկն է, օ­րի­նակ, Ե.Տ.Մ. նա­խա­գահ­նե­րի հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ Հա­յաս­տանն ո՞վ պէտք է ներ­կա­յաց­նի, կամ՝ ե­թէ ա­րագ ո­րո­շում է պէտք կա­յաց­նել, ինչ­պէ՞ս պէտք է դա ա­րո­ւի եւ նման այլ հար­ցեր: Ի՞նչ կար­ծի­քի էք այս մա­սին:

Նախ` չա­ռանձ­նաց­նե­լով ո­րե­ւէ եր­կիր, ո­րով­հե­տեւ ես չեմ ու­զում, որ տո­ւեալ երկ­րի դէմ հնչեն յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րը, ո­րով­հե­տեւ մենք ինչ ա­նում ենք, ա­նում ենք յա­նուն Հա­յաս­տա­նի: Ես վստահ եմ, որ այն հա­մա­կար­գը, որ մենք ու­զում ենք ներդ­նել` խորհր­դա­րա­նա­կան կա­ռա­վար­ման, շատ ա­ւե­լի է մե­ծաց­նե­լու Հա­յաս­տա­նի ան­կա­խու­թեան մա­կար­դա­կը, ո­րով­հե­տեւ մի հո­գի ո­րո­շում չի ըն­դու­նում: Օ­րի­նակ` հի­մա ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը ո­րո­շում ու ի­րա­կա­նաց­նում է նա­խա­գա­հը: Հէնց այդ դրոյ­թը փո­խո­ւել է, դա մշա­կում եւ ի­րա­կա­նաց­նում է կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը, այ­սինքն` կո­լե­գիա­լու­թիւն (խմբայ­նու­թիւն) գո­յու­թիւն ու­նի, եւ ոե­ւէ մէ­կը չի կա­րող փո­խա­րի­նել նոյն կո­լե­գիալ մար­մի­նին: Վար­չա­պե­տը չի փո­խա­րի­նում կա­ռա­վա­րու­թեա­նը, այլ ի­րա­կա­նաց­նում է այն ո­րո­շում­նե­րը, ո­րոնք կա­ռա­վա­րու­թիւնն ըն­դու­նել է:

Հէնց դա խնդիր չի՞ ա­ռա­ջաց­նում Ե.Տ.Մ. տե­սան­կիւ­նից:

Հի­մա քա­նի որ վար­չա­պե­տը չի փո­խա­րի­նում կա­ռա­վա­րու­թեա­նը, չի կա­րող նաեւ ներ­կա­յա­նալ որ­պէս այն ան­ձը, ո­րը կա­րող է միանձ­նեայ ո­րո­շում­ներ կա­յաց­նել: Սա մեզ հա­մար լաւ է: Կա­րող է ու­րիշ­նե­րի հա­մար վատ է, ո­րոնք սո­վոր են նստել եւ տես­նել էն­պի­սի ան­ձանց, ո­րոնք միանձ­նեայ կ­՛ո­րո­շեն:

Բայց մեզ հա­մար լաւ էր Ե.Մ. գնա­լը, ոչ թէ Ե.Տ.Մ.:

Ե.Մ. գնա­լը լաւ էր, բայց ա­մէն ինչ ժո­ղովր­դի գի­տու­թեամբ տե­ղի չու­նե­ցաւ, ո­րով­հե­տեւ ո­րո­շո­ղը մէկն էր, եւ ոե­ւէ մէ­կը չէր կա­րող ա­սել, որ այդ մէ­կը գե­րա­զան­ցել է սահ­մա­նադ­րա­կան լիա­զօ­րու­թիւն­նե­րը, ո­րով­հե­տեւ տրո­ւած է նա­խա­գա­հին այդ լիա­զօ­րու­թիւ­նը: Հի­մա սա մեզ բե­րե­լու է շատ ա­ւե­լի մեծ ան­կա­խու­թիւն եւ պաշտ­պա­նո­ւա­ծու­թիւն, որ գո­նէ ո­րո­շում­նե­րը կա­յա­ցո­ւեն ոչ թէ մէկ ան­ձով, այլ կա­յա­ցո­ւեն կո­լե­գիալ մար­մի­նով եւ նաեւ` Ա.Ժ. ան­մի­ջա­կան մաս­նակ­ցու­թեամբ: Հի­մա վե­րա­դառ­նանք նաեւ մեր ան­ցեա­լին. ե­թէ բո­լոր ո­րո­շում­նե­րը, նոյն հայ-թուր­քա­կա­նից սկսած, անց­նէին Ա.Ժ­.ով, բո­լո­րո­վին այլ ո­րակ կ­՛ու­նե­նա­յինք, ու բո­լո­րո­վին այլ ո­րո­շում­ներ ու լու­ծում­ներ կը կա­յա­ցո­ւէին: Այ­սինքն՝ մենք սրա­նով տես­նում ենք, որ ընդ­հա­կա­ռա­կը, մեր ան­կա­խու­թեան մա­կար­դակն ա­ւե­լի է բարձ­րա­նում: Իսկ ինչ վե­րա­բե­րում է ֆոր­մալ (պաշ­տօ­նա­կան) ա­ռու­մով նա­խա­գահ­նե­րի հա­ւաք­նե­րին, ա­պա այժմ ա­ւե­լի մեծ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան կենտ­րոն է ամ­րապնդ­ւում ՊՐԻՔ­Սում, ո­րի մէջ, օ­րի­նակ` Հնդ­կաս­տա­նը խորհր­դա­րա­նա­կան հա­մա­կարգ ու­նի: Այ­սինքն՝ այդ­պէս չէ, որ Հա­յաս­տա­նը միակն է լի­նե­լու եւ, օ­րի­նակ, Հնդ­կաս­տա­նի հետ միա­սին կը ներ­կա­յա­նանք որ­պէս խորհր­դա­րա­նա­կան կա­ռա­վար­ման հա­մա­կարգ ու­նե­ցող եր­կիր: Ին­չո՞ւ մի դէպ­քում կա­րե­լի է յա­րա­բե­րո­ւել, միւս դէպ­քում` ոչ:

Բայց Մոս­կո­ւան մեզ թե­լադ­րեց Սեպ­տեմ­բե­րի 3ի ո­րո­շու­մը, իսկ մին­չեւ ՊՐԻՔ­Սը` Ե.Տ.Մ. կազ­մում ենք, ո­րի նա­խա­ձեռ­նո­ղը Ռու­սաս­տանն է:

Դա մեզ պէտք չէ, որ ինչ-որ մէ­կը մեզ ո­րո­շում թե­լադ­րի:

Ի՞նչ պա­շար­ներ, ի՞նչ նե­րուժ ու­նի Հա­յաս­տա­նը, որ այս դէպ­քում հա­կադ­րո­ւի:

Այն նե­րուժն ու­նի, որ կա­ռա­վար­ման հա­մա­կարգն է փոխ­ւում:

Իսկ ե­թէ չթող­նեն գոր­ծը հաս­նի հան­րա­քո­ւէի կամ հան­րա­քո­ւէն խա­փա­նեն:

Ես չեմ կար­ծում, որ հան­րա­քո­ւէն կը խա­փա­նեն: Այդ­քան պէտք չէ գե­րագ­նա­հա­տել դրսի ազ­դե­ցու­թիւն­նե­րը, որ` կա­րող է չթող­նեն: Ուղ­ղա­կի ո­րե­ւէ մի եր­կիր չի կա­րող ազ­դել տո­ւեալ երկ­րում քա­ղա­քա­կան հա­մա­կար­գը փո­խե­լու հետ կա­պո­ւած գոր­ծըն­թաց­նե­րի վրայ: Ուղ­ղա­կի մի­ջամ­տու­թեամբ չի կա­րող նման բան տե­ղի ու­նե­նալ: Հա­կա­ռա­կը, ե­թէ ինչ-որ բան կորց­րել ենք Եւ­րա­միու­թեան հետ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րում, հի­մա այս հար­ցով շատ հեշտ կա­րող ենք վե­րագտ­նել դա: Եւ պա­տա­հա­կան չէ, որ եւ­րո­պա­կան միւս բո­լոր կա­ռոյց­նե­րը ող­ջու­նում են այս գոր­ծըն­թա­ցը: Օ­րի­նակ` Եւ­րո­պա­յի խոր­հուր­դը ող­ջու­նում է, ես մո­նի­թո­րին­կի (վե­րահս­կում) յանձ­նա­ժո­ղո­վում եմ, եւ շատ դրա­կան են վե­րա­բե­րում այս փո­փո­խու­թիւն­նե­րին:

Եւ ին­չը ող­ջու­նում են Եւ­րո­պա­յում, չեն ող­ջու­նում Ք­րեմ­լի­նում, այս խնդի­րը կայ ու մնում է:

Այդ խնդի­րը միշտ էլ ե­ղել է, բայց ե­թէ մենք կառ­չած ենք մնում մեր նո­ւա­զա­գոյն անհ­րա­ժեշտ կեն­սա­կան նշա­նա­կու­թիւն ու­նե­ցող պա­հանջ­նե­րից եւ շա­հե­րից, ոե­ւէ մէ­կը չի կա­րող մեզ այդ ճա­նա­պար­հից շե­ղել, ես վստահ եմ: Պէտք չէ գե­րագ­նա­հա­տել նոյն գեր-տէ­րու­թիւն­նե­րի դե­րա­կա­տա­րու­թիւ­նը ա­մե­նա­ման­րա­մասն խնդիր­նե­րի մէջ: Ե­թէ մենք ազ­գո­վի ո­րո­շել ենք այդ ճա­նա­պար­հով գնալ, նրանք չեն կա­րող մեզ այլ բան պար­տադ­րել: Գու­ցէ ոե­ւէ մէ­կին դուր չգայ, որ մենք ընդ­հան­րա­պէս ան­կա­խու­թիւն ենք հռչա­կել ու, ե­թէ յետ գնանք այն տա­րի­նե­րը, ե­թէ ի­րենց լսէինք, ան­կա­խու­թիւն էլ պէտք չէ հռչա­կէինք: Բայց ի վեր­ջոյ ազ­գը ազգ է նրա­նով, որ կա­րո­ղա­նում է իր շա­հը պաշտ­պա­նել, ինչ­քան էլ միւս­նե­րին դուր չգայ:

Ռու­սաս­տա­նում բազ­մա­հա­զար հայ­րե­նա­կից­ներ ու­նենք, ո­րոնք աշ­խա­տան­քա­յին միկ­րանթ­ներ են, ար­դեօք նրանց հետ կա­պո­ւած խնդիր­ներ չե՞ն ա­ռա­ջա­նայ:

Ես կար­ծում եմ, որ մենք այդ­պի­սի խնդիր չենք ու­նե­նա­լու: Կա­րող է ո­մանց դու­րը չգայ, Ռու­սաս­տա­նում ինչ-որ շրջա­նակ­նե­րի, ո­րով­հե­տեւ, մե­զա­նից լաւ են հաս­կա­նում, որ սա ան­կա­խու­թեան մա­կար­դա­կի բարձ­րա­ցում է նշա­նա­կում: Եւ այն յայտ­նի խօս­քը` «Ո՞ւր կը մնայ Հա­յաս­տա­նը», կա­րող է հող չու­նե­նալ, բնա­կա­նա­բար կա­րող է մի քիչ ան­հանգս­տա­նան: Բայց մենք պէտք է նրանց հանգս­տաց­նե՞նք ա­նընդ­հատ, չէ՛ մենք պէտք է մեր խնդիր­նե­րը լու­ծենք:

Այ­սինքն կար­ծում էք, որ Հա­յաս­տա­նը կը կա­րո­ղա­նա՞յ դի­մա­կա­յել:

Ա­յո՛, ու հի­մա քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րը թող մտա­ծեն, ո­րոնք «Ոչ»ի ար­շաւ են ու­զում սկսել` ո՞ւմ ջրա­ղա­ցին են ջուր լցնում: Եւ­րո­պա­կան ար­ժէք­նե­րից էին խօ­սում, Հա­յաս­տա­նի ան­կա­խու­թեան ձեռք­բեր­ման կա­րե­ւոր հան­գա­ման­քից էին խօ­սում, հի­մա «Ոչ» են ա­սում, որ ի՞նչ լի­նի: «Ոչ» են ու­զում նրանք, ով­քեր չեն ու­զում, որ մեր ան­կա­խու­թեան մա­կար­դա­կը բարձ­րա­նայ: