Հ.Հ. ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար Էդ­վարդ Նալ­բան­դեան ծա­ւա­լուն հար­ցազ­րոյց մը տո­ւած է պրա­զի­լիա­կան «Էս­տա­դաօ» պար­բե­րա­կա­նին եւ անդ­րա­դար­ձած է ինչ­պէս Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100րդ տա­րե­լի­ցին ու այդ շրջա­գ­ծի մէջ նոր թափ ստա­ցած Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչ­ման հար­ցին, այն­պէս ալ խօ­սած է սու­րիա­հայ գա­ղու­թի, Հայ Ե­կե­ղեց­ւոյ դե­րա­կա­տա­րու­թեան մա­սին: Ինչ­պէս որ «Ար­մէնփ­րես»ին տե­ղե­կա­ցու­ցած են Հ.Հ. Ա.Գ.Ն. տե­ղե­կա­տո­ւու­թեան եւ հա­սա­րա­կայ­նու­թեան հետ կա­պե­րու վար­չու­թեան կող­մէ, Նալ­բան­դեան շեշ­տած է, որ մեր օ­րե­րուն կա­տա­րո­ւող ցե­ղաս­պա­նու­թիւն­նե­րը եւ մարդ­կու­թեան դէմ ի­րա­կա­նա­ցո­ւած նման այլ յան­ցա­գոր­ծու­թիւն­նե­րը հնա­րա­ւոր կ­’ըլ­լար կան­խել, ե­թէ հա­րիւր տա­րի ա­ռաջ կա­տա­րո­ւած Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը պատ­շաճ կեր­պով ճանչ­ցո­ւէր եւ դա­տա­պար­տո­ւէր: Հար­ցազ­րոյ­ցը կը ներ­կա­յաց­նենք ամ­բող­ջու­թեամբ՝ «Ար­մէնփ­րես»ի թարգ­մա­նու­թեամբ.-

«­Հա­յաս­տան եր­բեք հար­ցա­կա­նի տակ չի դնի Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչ­ման կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը»

Սկզ­բում կը ցան­կա­նա­յի ա­ւե­լի ընդ­հան­րա­կան բնոյ­թի հարց ուղ­ղել, որն իմ կար­ծի­քով այս պա­հին հիմ­նա­կանն է: Այն վե­րա­բե­րում է Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100րդ տա­րե­լի­ցին: Այս­պէ՛ս, որ­քա­նո՞վ է կա­րե­ւոր այս տա­րե­լի­ցը, այս ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը՝ Ցե­ղաս­պա­նու­թեան մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչ­ման ջան­քե­րի ա­ռու­մով:

Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100րդ տա­րե­լի­ցի ո­գե­կոչ­ման հիմ­նա­կան ու­ղերձն է՝ «Այ­լեւս եր­բեք»: Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նա­չու­մը կա­րե­ւոր է ոչ միայն Հա­յաս­տա­նի, հայ ժո­ղովր­դի, այ­լեւ մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեան հա­մար՝ կան­խար­գե­լե­լու մարդ­կու­թեան դէմ նոր յան­ցա­գոր­ծու­թիւն­նե­րը, նոր ցե­ղաս­պա­նու­թիւն­նե­րը: Եւ այս է պատ­ճա­ռը, որ Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան, ինչ­պէս նաեւ այլ ցե­ղաս­պա­նու­թիւն­նե­րի ճա­նա­չումն ու դա­տա­պար­տու­մը չա­փա­զանց կա­րե­ւոր են: Թե­րեւս հնա­րա­ւոր կը լի­նէր կան­խել մարդ­կու­թեան դէմ ի­րա­կա­նա­ցո­ւած նման այլ յան­ցա­գոր­ծու­թիւն­նե­րը, ե­թէ հա­րիւր տա­րի ա­ռաջ Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը պատ­շաճ կեր­պով ճա­նա­չո­ւէր եւ դա­տա­պար­տո­ւէր:

Ար­դեօք կար­ծո՞ւմ էք՝ այն բա­նից, ին­չին մենք ա­կա­նա­տես ենք մեր օ­րե­րում, հնա­րա­ւոր էր խու­սա­փել:

Կար­ծում եմ՝ ա­յո՛: Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նից յե­տոյ աշ­խարհն ա­կա­նա­տես ե­ղաւ Շօա­յին, Ռո­ւան­դա­յում, Կամ­բո­ջիա­յում, Դար­ֆու­րում եւ այլ վայ­րե­րում ի­րա­կա­նա­ցո­ւած ցե­ղաս­պա­նու­թիւն­նե­րի: Մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թիւ­նը պէտք է միա­ւո­րի ջան­քե­րը՝ մարդ­կու­թեան դէմ նոր յան­ցա­գոր­ծու­թիւն­նե­րի կան­խար­գել­ման նպա­տա­կով: Մար­տի 27ին Ժը­նե­ւում Մ.Ա.Կ.ի Մար­դու Ի­րա­ւունք­նե­րի Խորհր­դում ըն­դու­նո­ւեց Հա­յաս­տա­նի նա­խա­ձեռ­նած՝ Ցե­ղաս­պա­նու­թեան կան­խար­գել­ման վե­րա­բե­րեալ բա­նա­ձեւ, ո­րը հա­մա­հե­ղի­նա­կե­ցին 72 պե­տու­թիւն, այդ թւում նաեւ՝ Բ­րա­զի­լիան: Բա­նա­ձեւն ըն­դու­նո­ւեց կոն­սեն­սու­սով (հա­մա­խո­հու­թեամբ): Գ­րե­թէ իւ­րա­քան­չիւր եր­կու տա­րին մէկ, մենք նա­խա­ձեռ­նում ենք նմա­նա­տիպ բա­նա­ձե­ւի՝ նպա­տակ ու­նե­նա­լով կա­տա­րե­լա­գոր­ծե­լու կան­խար­գել­ման տար­բեր մե­խա­նիզմ­նե­րը (աշ­խա­տա­կար­գե­րը): Կա­րե­ւոր է, որ բա­նա­ձեւն ըն­դու­նո­ւեց Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100րդ տա­րե­լի­ցի ո­գե­կոչ­ման նա­խօ­րէին:

Այս Ապ­րի­լին Եւ­րո­պա­կան Խորհր­դա­րա­նը Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100րդ տա­րե­լի­ցին վե­րա­բե­րեալ ըն­դու­նեց յա­տուկ բա­նա­ձեւ՝ յստակ ու­ղեր­ձով: Սա ա­ռա­ջին դէպ­քը չէ, երբ Եւ­րո­պա­կան խորհր­դա­րա­նը ճա­նա­չում է այն, սա­կայն նոր բա­նա­ձե­ւը պա­րու­նա­կում է յստակ եւ պարզ ու­ղերձ Թուր­քիա­յին՝ ա­ռե­րե­սո­ւե­լու սե­փա­կան ան­ցեա­լի հետ, ճա­նա­չե­լու Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը եւ, այդ­պի­սով, ճա­նա­պարհ հար­թե­լու հայ եւ թուրք ժո­ղո­վուրդ­նե­րի մի­ջեւ ի­րա­կան հաշ­տեց­ման հա­մար:

Շատ կա­րե­ւոր է, որ նո­րա­նոր երկր­ներ են ճա­նա­չում Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը: Կը ցան­կա­նա­յի յա­տուկ մատ­նան­շել Գեր­մա­նիա­յի եւ Աւստ­րիա­յի կող­մից ի­րա­կա­նա­ցո­ւած քայ­լե­րը. ա­ռա­ջի­նը՝ նա­խա­գա­հի, իսկ միւ­սը՝ խորհր­դա­րա­նի մա­կար­դակ­նե­րով: Ն­կա­տի ու­նեմ Գեր­մա­նիա­յի նա­խա­գա­հի եւ Աւստ­րիա­յի խորհր­դա­րա­նի յայ­տա­րա­րու­թիւն­նե­րը, ո­րոնք պա­րու­նա­կում են ոչ միայն Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան, այլ նաեւ հա­րիւր տա­րի ա­ռաջ տե­ղի ու­նե­ցա­ծի հա­մար պա­տաս­խա­նա­տո­ւու­թեան ի­րենց մաս­նա­բաժ­նի ճա­նա­չում: Եւ մինչ Գեր­մա­նիան ու Աւստ­րիան խօ­սում են պա­տաս­խա­նա­տո­ւու­թեան ի­րենց բաժ­նի մա­սին, Թուր­քիան՝ Օս­մա­նեան Կայս­րու­թեան ի­րա­ւա­յա­ջոր­դը, շա­րու­նա­կում է իր ժխտո­ղա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը:

Այս հա­մա­տեքս­տում նաեւ ու­նենք Բ­րա­զի­լիա­յի սե­նա­տի կող­մից ըն­դու­նո­ւած բա­նա­ձեւ:

Շատ կա­րե­ւոր բա­նա­ձեւ է: Սա ա­ռա­ջին քայլն է, եւ մենք յու­սով ենք, որ այն կ­՛ամ­բող­ջա­ցո­ւի այլ քայ­լե­րով՝ Բ­րա­զի­լիա­յում պե­տա­կան մա­կար­դա­կով Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման նպա­տա­կով: Այս­տեղ ես կը ցան­կա­նա­յի ընդգ­ծել այն կա­րե­ւո­րու­թիւնն ու բա­րո­յա­կան նշա­նա­կու­թիւ­նը, որն ու­նե­ցաւ Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան վե­րա­բե­րեալ Նո­րին Սր­բու­թիւն Հ­ռո­մի Պա­պի կող­մից ա­րո­ւած յայ­տա­րա­րու­թիւ­նը՝ Վա­տի­կա­նի Սուրբ Ա­թո­ռում կազ­մա­կեր­պո­ւած յա­տուկ պա­տա­րա­գի ըն­թաց­քում: Պա­տա­րա­գից ան­մի­ջա­պէս յե­տոյ լրագ­րող­ներն ինձ հարց­րին, թէ ինչ­պէ՞ս կը մեկ­նա­բա­նեմ Թուր­քիա­յի կա­ռա­վա­րու­թեան ար­ձա­գան­գը: Ես դեռ չգի­տէի, թէ ինչ­պի­սի՞ն է ե­ղել նրանց ար­ձա­գան­գը, քա­նի որ մաս­նակ­ցում էի պա­տա­րա­գին: Ուս­տի, հարց­րի նրանց, թէ ինչ­պի­սի՞ն է ե­ղել ար­ձա­գան­գը, եւ նրանք ա­սա­ցին, որ Թուր­քիան սուր քննա­դա­տել է…

Ինչ­պէս միշտ:

Ես ա­սա­ցի, որ դա՝ այդ քննա­դա­տու­թիւ­նը, Թուր­քիա­յի, այլ ոչ թէ Նո­րին Սըր­բու­թեան խնդիրն է: Նո­րին Սր­բու­թիւ­նը ներ­կա­յաց­նում է աշ­խար­հի 1,2 մի­լիարդ կա­թո­լիկ­նե­րին եւ հան­դի­սա­նում է աշ­խար­հի բնակ­չու­թեան այս շատ կա­րե­ւոր հա­տո­ւա­ծի հո­գե­ւոր ա­ռաջ­նոր­դը: Ան­կա­րան քննա­դա­տում է Եւ­րո­պա­կան Խորհր­դա­րա­նին՝ Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան կա­պակ­ցու­թեամբ նրա ըն­դու­նած բա­նա­ձե­ւի պատ­ճա­ռով, յետ է կան­չում իր դես­պան­նե­րին այն երկր­նե­րից, ո­րոնք ճա­նա­չում են Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը, ինչ­պէս նրանք վա­րո­ւե­ցին Բ­րա­զի­լիա­յի Սե­նա­տի կող­մից բա­նա­ձե­ւի ըն­դու­նու­մից յե­տոյ:

Ա­յո՛, այս պա­հին Թուր­քիա­յում քա­ղա­քա­կան փո­փո­խու­թիւն­ներ են ըն­թա­նում: Ձեր կար­ծի­քով՝ սա կա­րո՞ղ է ո­րե­ւէ ազ­դե­ցու­թիւն ու­նե­նալ Հա­յաս­տա­նի հետ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րում:

Գի­տէ՛ք, մեր նա­խա­գա­հի նա­խա­ձեռ­նու­թեամբ Թուր­քիա­յի հետ մենք սկսե­ցինք յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի կար­գա­ւոր­ման շատ կա­րե­ւոր մի գոր­ծըն­թաց: Ու­նե­ցանք բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րի մի քա­նի փու­լեր եւ հա­մա­ձայ­նու­թեան ե­կանք եր­կու փաս­տաթղ­թի շուրջ՝ եր­կու ար­ձա­նագ­րու­թեանց, ո­րոնք ստո­րագ­րո­ւե­ցին Ցիւ­րի­խում, 2009թ. Հոկ­տեմ­բե­րի 10ին:

Սա­կայն թուր­քա­կան կող­մը հրա­ժարուեց վա­ւե­րաց­նե­լու եւ կեան­քի կո­չե­լու այդ եր­կու ար­ձա­նագ­րու­թիւն­նե­րը: Եւ մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թեան դիր­քո­րո­շու­մը ե­ղել եւ մնում է շատ պարզ, որ գնդա­կը Թուր­քիա­յի կի­սա­դաշ­տում է: Անհ­րա­ժեշտ է յար­գել մի­ջազ­գա­յին յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի հիմ­նա­կան pacta sunt servanda սկզբուն­քը, այն է՝ անհ­րա­ժեշտ է յար­գել ձեռք բե­րո­ւած հա­մա­ձայ­նու­թիւն­նե­րը եւ ի­րա­կա­նաց­նել դրանք: Թուր­քա­կան կող­մը յետ­քայլ կա­տա­րեց: Ի՞նչ տե­ղի կ­՛ու­նե­նայ ա­պա­գա­յում: Վս­տահ եմ, որ վաղ թէ ուշ մենք պէտք է միա­սին շրջենք այս է­ջը…

Ի հար­կէ:

…­Բայց ոչ ժխտո­ղա­կա­նու­թեան քա­ղա­քա­կա­նու­թեամբ: Շատ յստակ է, որ Հա­յաս­տա­նը եր­բեք հար­ցա­կա­նի տակ չի դնի Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան փաս­տը, դրա մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչ­ման կա­րե­ւո­րու­թիւ­նը: Տե­սէ՛ք, թէ որ­քա՜ն երկր­ներ եւ մի­ջազ­գա­յին կազ­մա­կեր­պու­թիւն­ներ են ճա­նա­չել Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը: Իսկ Թուր­քիան ձե­ւաց­նում է, թէ այն տե­ղի չի ու­նե­ցել, թէ դա ցե­ղաս­պա­նու­թիւն չէ:

Տա­րի­ներ շա­րու­նակ այդ նոյն վար­քա­գի՞ծն է:

Ցա­ւօք՝ ա­յո՛:

Պա­րոն նա­խա­րար, դուք Դա­մաս­կո­սում էիք: Հարցս վե­րա­բեր­ւում է Սի­րիա­յին, Ս­փիւռ­քին, սի­րիա­հայ հա­մայն­քին: Կա­րո՞ղ էք մի փոքր նկա­րագ­րել Սի­րիա­յում բնա­կո­ւող հա­յե­րի դրու­թիւ­նը:

Սի­րիա­յում բնա­կո­ւող հա­յե­րը սի­րիա­կան ժո­ղովր­դին մաս են կազ­մում, որն այ­սօր շատ ծանր դրու­թեան մէջ է գտնւում: Եւ ես կար­ծում եմ, այս ի­րա­վի­ճա­կից ելք գտնե­լու հա­մար անհ­րա­ժեշտ է, նախ եւ ա­ռաջ, դա­դա­րեց­նել ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը: Երկ­րորդ՝ հար­կա­ւոր է երկ­խօ­սու­թիւն սկսել Սի­րիա­յի բո­լոր քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րի մաս­նակ­ցու­թեամբ՝ ա­ռանց բա­ցա­ռու­թեան: Եր­րորդ՝ պէտք է յար­գել փոք­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րի, նե­րա­ռեալ՝ քրիս­տո­նեայ փոք­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րի, նե­րա­ռեալ՝ հայ փոք­րա­մաս­նու­թեան ի­րա­ւունք­նե­րը: Չոր­րորդ՝ պէտք է հա­մախմ­բել ոյ­ժե­րը՝ ա­հա­բեկ­չու­թեան եւ ա­հա­բեկ­չա­կան խմբե­րի դէմ պայ­քա­րե­լու հա­մար: Ա­հա­բեկ­չու­թիւ­նը Մեր­ձա­ւոր Ա­րե­ւել­քում՝ նե­րա­ռեալ այս­պէս կո­չո­ւած «Իս­լա­մա­կան Պե­տու­թիւն», «Ալ Նուս­րա» եւ այլ խմբե­րով հան­դերձ, ի­րա­կան վտանգ են ներ­կա­յաց­նում ոչ միայն փոք­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րի, քրիս­տո­նեա­նե­րի, այլ ընդ­հան­րա­պէս Մեր­ձա­ւոր Ա­րե­ւել­քի ժո­ղո­վուրդ­նե­րի հա­մար եւ տա­րա­ծաշր­ջա­նից դուրս: Մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թիւ­նը պէտք է հա­մախմ­բի ջան­քե­րը՝ ա­հա­բեկ­չու­թեան դէմ ի­րենց պայ­քա­րում:

Այս պա­հին կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը գործ ու­նի մի ի­րա­վի­ճա­կի հետ, երբ մեծ թո­ւով սի­րիա­հա­յեր վե­րա­դառ­նում են Հա­յաս­տան: Այդ­պէ՞ս է:

Ա­յո՛, այ­սօր մենք Հա­յաս­տա­նում ու­նենք մօտ 14 հա­զար սի­րիա­հայ: Ո­րոշ այլ երկր­նե­րում փախս­տա­կան­նե­րի թի­ւը շատ ա­ւե­լին կա­րող է լի­նել, սա­կայն փոքր Հա­յաս­տա­նի հա­մար սա շատ մեծ թիւ է:

Եւ, ի հար­կէ, մենք փոր­ձում ենք ա­ջակ­ցել նրանց, ով­քեր գա­լիս են Հա­յաս­տան: Սա­կայն, դեռ ու­նենք մեծ թո­ւով՝ տաս­նեակ հա­զա­րա­ւոր հա­յեր, ով­քեր ապ­րում են Սի­րիա­յում, այդ թւում՝ Հա­լէ­պում: Շատ բարդ է կոնկ­րետ (ո­րո­շա­կի) թիւ ա­սել: Այդ պատ­ճա­ռով էլ մեր գլխա­ւոր հիւ­պա­տո­սու­թիւ­նը եր­բեք չդա­դա­րեց­րեց իր ծա­ռա­յու­թիւ­նը Հա­լէ­պում եւ այ­սօր հան­դի­սա­նում է այն­տեղ գոր­ծող միակ դի­ւա­նա­գի­տա­կան ներ­կա­յա­ցուց­չու­թիւ­նը: Ի հար­կէ, մենք ու­նենք նաեւ մեր դես­պա­նու­թիւ­նը Դա­մաս­կո­սում:

Այդ երկ­րում ըն­թա­ցող ի­րա­դար­ձու­թիւն­նե­րի մա­սին տե­ղե­կա­տո­ւու­թիւ­նը մեզ հաս­նում է ոչ միայն դես­պա­նու­թիւ­նից եւ գլխա­ւոր հիւ­պա­տո­սու­թիւ­նից, այ­լեւ՝ Սի­րիա­յում բնա­կո­ւող հա­յե­րից:

Կա­պո­ւած Ս­փիւռ­քի հետ. այժմ էլ կը ցան­կա­նա­յի խօ­սել Ռու­սաս­տա­նից: Հա­յե­րի շատ կա­րե­ւոր հա­մայնք կայ Ռու­սաս­տա­նում՝ որ­պէս մե­ծա­թիւ հա­մայնք­նե­րից մէ­կը: Ես կը ցան­կա­նա­յի հարց­նել՝ ար­դեօք վեր­ջին մի քա­նի ա­միս­նե­րը… ինչ սկսո­ւել է ուկ­րաի­նա­կան ճգնա­ժա­մը: Ի վեր­ջոյ, Միա­ցեալ Նա­հանգ­նե­րը, ինչ­պէս նաեւ եւ­րո­պա­կան երկր­նե­րը ո­րոշ պատ­ժա­մի­ջոց­ներ կի­րա­ռե­ցին Ռու­սաս­տա­նի նկատ­մամբ, ո­րոնք բա­ցա­սա­բար են ազ­դել նրա տնտե­սու­թեան վրայ: Կը ցան­կա­նա­յի հարց­նել՝ ար­դեօք Ռու­սաս­տա­նի տնտե­սա­կան այս ի­րա­վի­ճա­կի հե­տե­ւանք­նե­րը ո­րե­ւէ կերպ բա­ցա­սա­կան ազ­դե­ցու­թի՞ւն են թո­ղել Հա­յաս­տա­նի, Հա­յաս­տա­նի տնտե­սու­թեան վրայ:

Երբ մենք խօ­սում ենք հե­տե­ւանք­նե­րի մա­սին, պէտք է նշենք, որ հե­տե­ւանք­ներն ազ­դում են ոչ միայն Ռու­սաս­տա­նի եւ վեր­ջի­նիս հետ սերտ տնտե­սա­կան կա­պեր ու­նե­ցող երկր­նե­րի վրայ, այլ նաեւ նրանց, ո­րոնք ո­րո­շել են Ռու­սաս­տա­նի դէմ պատ­ժա­մի­ջոց­ներ կի­րա­ռել. բո­լո­րի վրայ է ազ­դե­ցու­թիւ­նը զգաց­ւում:

Մենք կար­ծում ենք, որ բո­լոր հար­ցե­րը պէտք է կար­գա­ւո­րո­ւեն երկ­խօ­սու­թեան, բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րի եւ ոչ թէ ոյ­ժի կի­րառ­ման, այդ թւում՝ տնտե­սա­կան հար­կադ­րանք­նե­րի մի­ջո­ցով:

Ինչ վե­րա­բե­րում է Ս­փիւռ­քին, Ռու­սաս­տա­նում ու­նենք մեծ հայ­կա­կան հա­մայնք՝ մօտ 2,5 մի­լիոն մարդ: Ինչ­պէս նաեւ Ուկ­րաի­նա­յում բնա­կո­ւող մօտ 500 հա­զար հա­յեր ու­նենք:

Կա­պո­ւած Հա­յաս­տա­նի հա­րե­ւան, ինչ­պէ՞ս ա­նո­ւա­նեմ՝ բա­րե­կամ երկ­րի հետ. ե­րէկ Տա­թե­ւի ճա­նա­պար­հին՝ հա­րա­ւում, հան­դի­պե­ցինք ի­րա­նա­կան հա­մա­րա­նիշ­նե­րով բազ­մա­թիւ բեռ­նա­փո­խադ­րող աւ­տո­մե­քե­նա­նե­րի (ինք­նա­շարժ­նե­րու): Հա­յաս­տանն Ի­րա­նի հետ ու­նի զար­գա­ցած տնտե­սա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ:
Ի՞նչ է, պա­րոն նա­խա­րար, Հա­յաս­տանն ակն­կա­լում Ի­րա­նի մի­ջու­կա­յին ծրագ­րի վե­րա­բե­րեալ Ի­րա­նի եւ միջ­նորդ­նե­րի մի­ջեւ կնքո­ւե­լիք հա­մա­ձայ­նագ­րից:

Հա­յաս­տանն ա­ռա­ջին երկր­նե­րի շար­քում էր, ե­թէ ոչ ա­ռա­ջի­նը, որ ող­ջու­նեց Ի­րա­նի մի­ջու­կա­յին ծրագ­րի վե­րա­բե­րեալ Ի­րա­նի եւ վեց երկր­նե­րի կող­մից բա­նակ­ցո­ւած շրջա­նա­յին հա­մա­ձայ­նու­թիւ­նը, եւ մենք լիա­յոյս ենք, որ հար­ցի լու­ծու­մը կա­րող է գտնո­ւել մին­չեւ այս ամ­սո­ւայ վերջ, ինչ­պէս ակն­կալ­ւում էր, կամ մօտ ա­պա­գա­յում, եւ ո­րը կը տա­նի դէ­պի հիմ­նա­հար­ցի հա­մա­պար­փակ կար­գա­ւո­րում, ո­րը կը բխի ոչ միայն Ի­րա­նի եւ հա­րե­ւան երկր­նե­րի շա­հե­րից, այ­լեւ՝ ողջ տա­րա­ծաշր­ջա­նի եւ ան­գամ դրա­նից դուրս: Այս­պի­սով, մենք յոյ­սով ենք, որ լու­ծու­մը կա­րող է գտնո­ւել, եւ տա­րա­ծաշր­ջա­նի երկր­նե­րը կը կա­րո­ղա­նան ու­նե­նալ ա­ւե­լի մեծ հնա­րա­ւո­րու­թիւն­ներ՝ տնտե­սա­կան եւ ա­ռեւտ­րա­յին յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի զար­գաց­ման հա­մար:

Հա­յաս­տա­նում ես խօ­սել եմ ո­րոշ մարդ­կանց հետ եւ հան­դի­պել մի շատ հե­տաքր­քիր պատ­մա­բա­նի՝ պրո­ֆե­սո­րի: Նա խօ­սում էր ինձ հետ՝ բա­ցատ­րե­լով Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հետ կա­պուած այն մարդ­կանց դե­րի մա­սին, ով­քեր պայ­քա­րել են Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ըն­թաց­քում, Օս­մա­նեան զօր­քե­րի դէմ ինք­նա­պաշտ­պա­նու­թեան դի­մել ո­րոշ վայ­րե­րում, օ­րի­նակ՝ Վա­նում, Մու­սա լե­րան վրայ… Նա ինձ պատ­մում էր, որ երբ մենք յի­շում ենք Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը եւ Ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հե­րին, մենք պէտք է նաեւ յի­շենք նրանց, ով­քեր դե­րա­կա­տա­րու­թիւն են ու­նե­ցել ինք­նա­պաշտ­պա­նու­թեան մէջ: Ի՞նչ էք կար­ծում՝ ինչ­պէ՞ս է կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը վե­րա­բեր­ւում այն հար­ցին, որ զո­հե­րի յի­շա­տակ­ման ա­նու­նը պէտք է փո­խել զո­հե­րի եւ հե­րոս­նե­րի յի­շա­տակ­ման: Ար­դեօք այդ ուղ­ղու­թեամբ ո­րե­ւէ աշ­խա­տանք տար­ւո՞ւմ է:

Մեր Հայ Ա­ռա­քե­լա­կան Ե­կե­ղե­ցին 2015թ. Ապ­րի­լի 23ին՝ 100րդ տա­րե­լի­ցի նա­խօ­րէին, ո­րո­շեց սրբա­դա­սել Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 1,5 մլն. զո­հե­րին, եւ մենք Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հե­րին ըն­կա­լում ենք որ­պէս նա­հա­տակ­ներ, որ­պէս սրբեր: Բ­նա­կա­նա­բար, մեր ժո­ղո­վուր­դը յի­շում է իր հե­րոս­նե­րին:

Հարցս վե­րա­բե­րում է Բ­րա­զի­լիա­յի հետ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րին: Երկ­կողմ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րում ո՞ր հար­ցերն են ա­ւե­լի կա­րե­ւոր, եւ ի՞նչ ակն­կա­լիք­ներ ու­նէք յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի հե­տա­գայ ընդ­լայն­ման, ա­ւե­լի լայն հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան վե­րա­բե­րեալ:

Կար­ծում եմ՝ մենք մեծ նե­րոյժ ու­նենք, ո­րը հա­մա­տեղ ջան­քե­րով կա­րող ենք ա­ռա­ւել բա­ցա­յայ­տել: Բայց չեմ կար­ծում, որ մինչ այժմ այդ ուղ­ղու­թեամբ շատ բան է ա­րո­ւել: Մենք ձեր գե­ղե­ցիկ երկ­րում դես­պա­նու­թիւն ու­նենք 2011թ­.ից, եւ դուք էլ 2006թ­.ից ու­նէք դես­պա­նու­թիւն Հա­յաս­տա­նում: Մենք նաեւ գլխա­ւոր հիւ­պա­տո­սու­թիւն ենք հիմ­նել Սան Պաւ­լո­յում 1998թ­.ին: Հա­յաս­տա­նից մի քա­նի այ­ցեր ենք կա­տա­րել, այդ թւում՝ նա­խա­գա­հի, Ա.Ժ. նա­խա­գա­հի եւ տար­բեր նա­խա­րար­նե­րի, այդ թւում՝ արտ­գործ­նա­խա­րա­րի մա­կար­դա­կով: Ես այ­ցե­լել եմ ձեր եր­կիր 2011թ. Յունուա­րին՝ նա­խա­գահ Դիլ­մա Ռուս­սե­ֆի երդմ­նա­կա­լու­թեան ա­րա­րո­ղու­թեա­նը մաս­նակ­ցե­լու նպա­տա­կով: Եւ ի հար­կէ, նաեւ ա­ռիթ եմ ու­նե­ցել հան­դի­պե­լու իմ գոր­ծըն­կե­րոջ՝ նախ­կին արտ­գործ­նա­խա­րա­րի հետ: Նա խոս­տա­ցաւ այ­ցե­լել Հա­յաս­տան, ո­րը սա­կայն ի­րա­կա­նու­թիւն չդար­ձաւ:

Իսկ հի­մա՞:

Մեծ ակն­կա­լիք­ներ ու­նենք՝ ընդ­լայ­նե­լու մեր երկ­կողմ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւ­նը: Մենք շա­հագրգ­ռո­ւած ենք եւ այդ մա­սին բազ­միցս յայ­տա­րա­րել ենք, եւ որ­պէս արտ­գործ­նա­խա­րար կա­րող եմ եւս մէկ ան­գամ հաս­տա­տել, որ մենք ձգտում ենք ի­րա­պէս ա­մուր փոխ-գոր­ծակ­ցու­թիւն ու­նե­նալ Բ­րա­զի­լիա­յի հետ: Մենք տնտե­սա­կան եւ ա­ռեւտ­րա­յին ա­ւե­լի մեծ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւն ու­նենք Ար­գեն­տի­նա­յի, քան՝ Բ­րա­զի­լիա­յի հետ: Աշ­խար­հագ­րօ­րէն հե­ռու ենք Լա­տի­նա­կան Ա­մե­րի­կա­յից, սա­կայն աշ­խար­հագ­րօ­րէն Ար­գեն­տի­նան մեզ Բ­րա­զի­լիա­յից ա­ւե­լի մօտ չէ:

«ԱՐՄԷՆՓՐԵՍ»