«­­Հա­լէ­պա­հա­յու­թիւ­նը իր ա­ւան­դա­կան ար­ժէք­նե­րով, իր ու­նե­ցած հա­յե­ցի դի­մա­գի­ծով, իր ան­ցեա­լով, նոյ­նիսկ ներ­կա­յով ռազ­մա­վա­րա­կան ն­շա­նա­կու­թիւն ու­նի Հայ ժո­ղո­վուր­դին ­հա­մար» ­

Վեր­ջերս Հա­լէ­պէն հա­սած տե­ղե­կու­թիւն­նե­րը հա­մայն հա­յու­թեան մօտ սկսած են յա­ւե­լեալ մտա­հո­գու­թիւն պատ­ճա­ռել: Պա­տե­րազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րը եւ կեն­ցա­ղա­յին ծանր պայ­ման­նե­րը Հա­լէ­պի ներ­կա­յին ու ա­պա­գա­յին հա­մար հար­ցա­

կան­նե­րու դուռ կը բա­նան եւ ան­հանգս­տու­թիւն կը պատ­ճա­ռեն: Այս բո­լո­րին մա­սին խօ­սե­լու նպա­տա­կով Ե­րեք­շաբ­թի, 12 Մա­յիս 2015ին «Ազ­դակ» եւ «­Վա­նայ ձայն» կա­տա­րե­ցին միա­ցեալ հար­ցազ­րոյց մը Հա­լէպ տո­ւած իր այ­ցե­լու­թե­նէն նոր վե­րա­դար­ձած, Հ.Յ.Դ. Բիւ­րո­յի ան­դամ Բե­նիա­մին Պ­չաք­ճեա­նին հետ: Ան հաս­տա­տեց, որ հա­լէ­պա­հայ գա­ղու­թը, հա­կա­ռակ պա­տե­րազ­մա­կան ի­րա­վի­ճա­կին պար­տադ­րած բազ­մա­պի­սի դժո­ւա­րու­թիւն­նե­րուն, տա­կա­ւին կը շա­րու­նա­կէ պա­հել իր կեն­սու­նա­կու­թիւ­նը, կ­՛ապ­րի ա­ռօ­րեայ կեան­քը, հա­մա­պա­տաս­խան կա­ռոյց­ներ կը շա­րու­նա­կեն նե­ցուկ հան­դի­սա­նալ եւ օ­ժան­դա­կել կա­րի­քա­ւոր­նե­րուն: Բ. Պ­չաք­ճեան ը­սաւ, թէ, հա­կա­ռակ ա­նոր, որ փոր­ձեր կը կա­տա­րո­ւին վի­ճա­կը իբ­րեւ խու­ճա­պա­յին ներ­կա­յաց­նե­լու եւ խօ­սե­լու գա­ղու­թը պար­պե­լու ընտ­րան­քին մա­սին, սա­կայն ներ­կա­յիս նման բան գո­յու­թիւն չու­նի, իսկ ու­նե­նա­լու պա­րա­գա­յին, նման ո­րո­շում տա­լու ի­մաս­տով պէտք է խորհր­դակ­ցին հայ­կա­կան բո­լոր կա­ռոյց­նե­րը` պե­տա­կան, կրօ­նա­կան, քա­ղա­քա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րը: Հ.Յ.Դ. Բիւ­րո­յի ան­դա­մը հաս­տա­տեց, որ այ­սօր հա­լէ­պա­հայ գա­ղու­թին մէջ կան ան­հատ­ներ, ո­րոնք պատ­րաստ են պահ­պա­նե­լու այդ հա­րուստ պատ­մու­թիւ­նը եւ ա­ւանդ ու­նե­ցող գա­ղու­թը:

Հարցազրոյցը վարեց`  ՎԱՀՐԱՄ ԷՄՄԻԵԱՆ

Ն­կա­տի ու­նե­նա­լով, որ տա­կա­ւին նոր վե­րա­դար­ձած էք Հա­լէ­պէն, խնդրեմ` մե­զի ներ­կա­յա­ցու­ցէք Հա­լէ­պի մէջ ներ­կա­յիս տի­րող կա­ցու­թիւ­նը, հա­լէ­պա­հա­յու­թեան ապ­րած կեն­ցա­ղա­յին պայ­ման­նե­րը, պա­տե­րազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թիւն­նե­րուն հե­տե­ւանք­նե­րուն տա­րո­ղու­թիւ­նը, մա­նա­ւանդ որ վեր­ջին հանգ­րո­ւա­նին հոն­կէ փո­խան­ցո­ւած լու­րե­րը մտա­հո­գիչ են:

Պա­տե­րազ­մա­կան վի­ճակ մը բնա­կա­նա­բար դրա­կան չ­՛ըլ­լար, Հա­լէպն ալ ար­դէն ե­րեք տա­րիէ այդ կա­ցու­թեան մէջ կը գտնո­ւի: Քա­ղա­քին մէջ պա­տե­րազ­մա­կան վի­ճակ կայ, Հա­լէ­պը մէկ մուտք ու­նի, որ բա­նա­կին հսկո­ղու­թեան տակ է, եւ պա­տե­րազ­մի առն­չո­ւող բո­լոր ե­րե­ւոյթ­նե­րը առ­կայ են հոն, ինչ­պէս` ե­լեկտ­րա­կա­նու­թեան ան­ջա­տում, ջու­րի տագ­նապ, գոր­ծի դժո­ւա­րու­թիւն­ներ եւ այլն: Սա­կայն ե­թէ Հա­լէ­պի շուրջ կէս բնակ­չու­թիւ­նը ար­դէն գաղ­թած է, այ­սօր շուրջ ե­րեք միլիոն անձ կ­՛ապ­րի հոն, եւ ա­նոնք ի­րենց ա­ռօ­րեայ կեան­քը կ­՛ապ­րին, դպրոց­նե­րը բաց են, պե­տա­կան քննու­թիւն­նե­րուն կը պատ­րաս­տո­ւին: Այ­սինքն` թէեւ պա­տե­րազ­մա­կան ի­րա­վի­ճակ մը կայ, սա­կայն ա­տի­կա գրե­թէ ե­րեք տա­րիէ առ­կայ է, եւ այ­սօր դիր­քե­րուն մէջ մեծ փո­փո­խու­թիւն­ներ չկան:

Վ­նաս­նե­րուն մա­սին խօ­սե­լով` ը­սենք, որ վեր­ջին եր­կու շաբ­թո­ւան ըն­թաց­քին է, որ հա­յա­հոծ շրջան­նե­րու պա­րա­գա­յին քա­նի մը ռում­բեր ին­կան, հիմ­նա­կա­նօ­րէն Սու­լէյ­մա­նիէ շրջա­նին մէջ «Վ­րա­ցեան» կեդ­րո­նի կող­քը գտնո­ւող շէնք մը փուլ ե­կաւ: Հոն փո­խադ­րո­ւած էր ար­դէն Բե­րիոյ թե­մի Ազ­գա­յին ա­ռաջ­նոր­դա­րա­նը` իր բո­լոր գրա­սե­նեակ­նե­րով եւ ար­խիւ­նե­րով, եւ հոն­կէ կը շա­րու­նա­կէր ծա­ռա­յել ժո­ղո­վուր­դին: «Վ­րա­ցեան» կեդ­րո­նը ու­նե­ցած է վնաս­ներ, սա­կայն այդ­քան ալ ծանր չեն, այլ ան­մի­ջա­պէս կար­գա­ւոր­ման աշ­խա­տանք­ներ տա­րո­ւած են, ա­ռաջ­նոր­դա­րա­նի գրա­սե­նեակ­նե­րը ար­դէն փո­խադ­րո­ւած են ա­ւե­լի ա­պա­հով յարկ, եւ յա­ջոր­դող օ­րե­րուն իսկ ար­դէն Ա­ռաջ­նոր­դա­րա­նը իր գոր­ծու­նէու­թիւ­նը շա­րու­նա­կած է:

Հա­լէ­պա­հա­յու­թեան հա­ւա­քա­կան կեան­քը ի՞նչ պատ­կեր կը ներ­կա­յաց­նէ, ինչ­պէ՞ս կ­՛ըն­թա­նայ, ճգնա­ժա­մին յար­մա­րե­լու ինչ­պի­սի՞ քայ­լե­րու դի­մո­ւած էն:

Զար­մա­նա­լի եւ նոյն ա­տեն շատ հե­տաքրք­րա­կան մթնո­լորտ մը կայ Հա­լէ­պի մէջ: Կը յի­շեց­նէ լի­բա­նա­նեան քա­ղա­քա­ցիա­կան պա­տե­րազ­մին ժո­ղո­վուր­դին մէջ առ­կայ զօ­րակ­ցու­թիւ­նը` մեր հա­մա­կիր զան­գո­ւա­ծին, կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րուն միաս­նա­կա­մու­թիւ­նը, որ կը տի­րէր:

Այ­սօր այդ միաս­նա­կա­մու­թիւ­նը կա­րե­լի է տես­նել հա­լէ­պա­հայ կեան­քի բո­լոր մա­կար­դակ­նե­րուն վրայ:

Օ­ժան­դա­կու­թեան կեդ­րո­նա­կան մար­մի­նը, որ բաղ­կա­ցած է բո­լոր կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րէն, միու­թիւն­նե­րէն, յա­րա­նո­ւա­նու­թիւն­նե­րէն, շատ հե­զա­սահ կեր­պով կը գոր­ծէ, շատ հե­տաքրք­րա­կան են այն թի­ւե­րը, ո­րոնք տրո­ւե­ցան:

Ար­դա­րեւ, այ­սօր ամ­սա­կան դրու­թեամբ 8 հա­զար նպաստ կը բաժ­նո­ւի ըն­տա­նիք­նե­րուն, շուրջ հա­զա­րը` տե­ղա­ցի­նե­րուն, ոչ հա­յե­րուն, սա­կայն մնա­ցեա­լը այ­սօր ամ­սա­կան դրու­թեամբ կը բաժ­նո­ւի կա­րի­քա­ւոր հա­լէ­պա­հա­յե­րու: Ատ­կէ ան­դին հա­ւա­քա­կան կեան­քը, ձեռ­նարկ­նե­րը, ե­լոյթ­նե­րը եւ այլ նա­խա­ձեռ­նու­թիւն­ներ շատ բնա­կան ձե­ւով կ­՛ըն­թա­նան: Հա­լէպ եր­կօ­րեայ կե­ցու­թեանս ըն­թաց­քին կա­յին եր­կու ձեռ­նարկ­ներ` պա­րա­խում­բի ե­լոյթ, քա­նի մը շա­բաթ ա­ռաջ կազ­մա­կեր­պուած է միջ-դպ­րո­ցա­կան մրցա­շարք մը, որ ցոյց կու տայ, թէ գա­ղու­թը կեն­սու­նակ է եւ աշ­խոյժ: Շատ հե­տաքրք­րա­կան է, որ «Վ­րա­ցեան» կեդ­րո­նին կրած վնաս­նե­րը ար­դէն եր­կու օր ետք վե­րա­ցած են, վե­րա­շի­նու­թեան աշ­խա­տանք­ներ կա­տարուած են, եւ այ­սօր «Վ­րա­ցեան» կեդ­րո­նը այն չէ, ինչ որ էր եր­կու շա­բաթ ա­ռաջ: Նոյն շէն­քին մէջ կը տես­նէք, որ պա­տա­նի­նե­րը ար­դէն ե­կած են ժո­ղո­վի:

Այս մթնո­լոր­տը շատ դրա­կան է, ո­րով­հե­տեւ գա­ղու­թը իր կեն­սու­նա­կու­թիւ­նը կը պա­հէ, տրա­մադ­րու­թիւ­նը բարձր է, ճիշդ է, որ ծանր պայ­ման­ներ կը դի­մագ­րա­ւէ, սա­կայն կրցած է ա­նոնց լու­ծում գտնել, կա­րի­քա­ւոր­նե­րուն հաս­նիլ: Ի պա­տիւ մեր տղոց` հա­մա­կիր զան­գո­ւա­ծին եւ կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րու ան­դամ­նե­րուն, ը­սենք, որ այ­սօր ա­նոնք պատ­նէ­շի վրայ են, պատ­րաստ` հաս­նե­լու կա­րի­քա­ւոր­նե­րուն, վի­րա­ւոր­նե­րուն, հի­ւանդ­նե­րուն, տար­բեր դժո­ւա­րու­թիւն­ներ դի­մագ­րա­ւե­լով` այս տղա­քը գետ­նի վրայ են:

Ա­սի­կա ար­դէն խրա­խու­սիչ ե­րե­ւոյթ է, միայն պա­տիւ կը բե­րէ մեր ժո­ղո­վուր­դին, որ կրցած է ա­մէ­նէն դժո­ւար պայ­ման­նե­րու մէջ պա­հել միաս­նա­կա­մու­թիւ­նը, ժո­ղո­վուր­դին կա­րիք­նե­րուն հաս­նիլ ու բա­ւա­րա­րել:

Հա­լէպն ու հա­լէ­պա­հա­յու­թիւ­նը սու­րիա­կան այլ քա­ղաք­նե­րու հետ կա­պի մէ՞ջ են:

Ան­շուշտ կա­պի մէջ են, սա­կայն այդ հե­զա­սահ կա­պը չէ, ինչ որ էր նա­խա­պէս: Երբ կ­՛ը­սո­ւի, որ մէկ ճա­մբայ կայ Հա­լէպ մուտք գոր­ծե­լու, այդ ճամ­բան բա­ւա­կան եր­կար է, այն չէ, ինչ որ էր նա­խա­պէս: Ա­սի­կա ար­դէն տար­բեր դժո­ւա­րու­թիւն­նե­րու դէմ յան­դի­ման կը դնէ ժո­ղո­վուր­դը: Բայց ամ­բողջ ճամ­բան սու­րիա­կան բա­նա­կին վե­րահս­կո­ղու­թեան տակ է, կա­րե­լի է ո­րոշ ժա­մե­րու դիւ­րու­թեամբ դուրս գալ քա­ղա­քէն ու վե­րա­դառ­նալ, ծո­վե­զերեայ շրջան­ներ եր­թալ փա­փա­քո­ղը շատ դիւ­րու­թեամբ կրնայ եր­թալ, ան­շուշտ` քիչ մը եր­կար ժա­մա­նակ տրա­մադ­րե­լով, բայց կա­պը կայ: Միակ դժուար հա­սա­նե­լի վայ­րը Գա­միշ­լիի շրջանն է, ցա­մա­քա­յին ճամ­բայ չկայ Հա­լէ­պի եւ Գա­միշ­լիի մի­ջեւ, Գա­միշ­լիէն Հա­լէպ գալ փա­փա­քո­ղը պէտք է Լա­թա­քիա եր­թայ օ­դա­նա­ւով, հոն­կէ ցա­մա­քի ճամ­բով ուղ­ղո­ւի Հա­լէպ:

Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը բազ­մա­թիւ ա­ռիթ­նե­րով յայ­տա­րա­րած է, որ պատ­րաստ է հիւ­րըն­կա­լե­լու հա­յու­թիւ­նը: Տա­կա­ւին օ­րեր ա­ռաջ Հա­յաս­տա­նի սփիւռ­քի նա­խա­րա­րու­թեան աշ­խա­տա­կազ­մի ղե­կա­վար, Սու­րիա­հա­յե­րու հար­ցե­րը հա­մա­կար­գող յանձ­նա­ժո­ղո­վի նա­խա­գահ Ֆիր­տուս Զա­քա­րեա­ն հե­տե­ւեա­լը ը­սաւ.- «­Սու­րիա­յից ար­տա­գաղ­թե­լու ո­րո­շում այն­տեղ ապ­րող հա­յե­րը ի­րենց ներ­կա­յա­ցուց­չու­թեան մի­ջո­ցով չեն ար­տա­յայ­տել: Այ­սինքն մենք ո­րե­ւէ գոր­ծո­ղու­թիւն չենք կա­րող ա­նել: Մենք ել­նում ենք ի­րենց կա­յաց­րած ո­րո­շու­մից, որ ար­տա­յայ­տում է այն­տե­ղի հայ­կա­կան հա­մայն­քի գոր­ծա­դիր եւ ներ­կա­յա­ցուց­չա­կան մար­մին­նե­րի մի­ջո­ցով: Ի­րենք ինչ ո­րո­շում կը կա­յաց­նեն, մենք էլ կ’ար­ձա­գան­գենք դրան»: Նաեւ հա­լէ­պա­հայ ե­րե­խա­նե­րը Հա­յաս­տան տե­ղա­փո­խե­լու մա­սին տե­ղե­կու­թիւն­ներ կա­յին: Այս առն­չու­թեամբ ի՞նչ կա­րե­լի է ը­սել:

Ամ­բող­ջու­թեամբ գա­ղութ պար­պե­լու հարց գո­յու­թիւն չու­նի, կա­րիքն ալ, գէթ ա­ռայժմ, չի զգա­ցո­ւիր: Այ­սօր գա­ղու­թը իր կեն­սու­նա­կու­թիւ­նը ու­նի, եւ գա­ղու­թին մէջ կան ան­հատ­ներ, ո­րոնք ո­րո­շած են այդ գա­ղու­թը պա­հել մին­չեւ վերջ: Հա­լէ­պա­հա­յու­թիւ­նը իր ա­ւան­դա­կան ար­ժէք­նե­րով, իր ու­նե­ցած հա­յե­ցի դի­մա­գի­ծով, իր ան­ցեա­լով, նոյ­նիսկ ներ­կա­յով ռազ­մա­վա­րա­կան նշա­նա­կու­թիւն ու­նի հայ ժո­ղո­վուր­դին հա­մար:

Այս գա­ղու­թը շատ մեծ նպաստ բե­րած է Հայ Դա­տի աշ­խա­տանք­նե­րուն, 1988ի երկ­րա­շար­ժի օ­րե­րուն, ար­ցա­խեան ա­զա­տագ­րա­կան պայ­քա­րին, Լի­բա­նա­նի քա­ղա­քա­ցիա­կան պա­տե­րազ­մին ժա­մա­նակ. այս գա­ղու­թը իր ան­հեր­քե­լի դե­րա­կա­տա­րու­թիւ­նը ու­նե­ցած է եւ այ­սօր, ե­թէ մենք զա­նա­զան գա­ղութ­նե­րու մէջ կը հան­դի­պինք տնօ­րէն­նե­րու, խմբա­գիր­նե­րու եւ հա­սա­րա­կա­կան գոր­ծիչ­նե­րու ա­նոնց մեծ մա­սը սու­րիա­հայ գա­ղու­թէն են, յատ­կա­պէս հա­լէ­պա­հա­յեր են:

Հե­տե­ւա­բար այս գա­ղու­թը ու­նի պատ­մու­թիւն, որ միայն Ցե­ղաս­պա­նու­թեան յա­ջոր­դող հանգ­րո­ւա­նին չի վե­րա­բե­րիր, այլ 500-600 տա­րո­ւան պատ­մու­թիւն է: Ուս­տի գա­ղու­թը պար­պե­լու ո­րո­շում կամ նման մօ­տե­ցում գրի­չի ծայ­րով կա­րե­լի չէ ար­տա­յայ­տել, այս­պի­սի ո­րո­շում  հա­մա­հայ­կա­կան տա­րո­ղու­թիւն պէտք է ու­նե­նայ եւ նման ո­րո­շում ոչ թէ գա­ղու­թին պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րը պի­տի տան միայն, այլ բո­լոր մեր կա­ռոյց­նե­րը` պե­տա­կան, կրօ­նա­կան, քա­ղա­քա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րը: Միայն ա­սոնք են, որ այս նիւ­թին առն­չու­թեամբ կրնան խորհր­դակ­ցիլ եւ ե­թէ կա­րիք կայ, տան նման ո­րո­շում: Բայց այ­սօր այդ վի­ճա­կին մէջ չենք. այ­սօր մենք կա­րիք ու­նինք հա­մա­հայ­կա­կան ճի­գե­րու, որ­պէս­զի այդ գա­ղու­թին նո­ւա­զա­գոյն պէտ­քե­րուն հաս­նինք: Հոս կա­րե­լի է փոքր մէջ­բե­րում մը ը­նել. մենք պէտք է թե­թեւց­նենք այդ գա­ղու­թին դժուա­րու­թիւն­նե­րը, ան ա­ռան­ձի­նը կրնայ դի­մագ­րա­ւել այդ դժուա­րու­թիւն­նե­րը, սա­կայն մենք պէտք է թե­թեւց­նենք զա­նոնք: Երբ կը նշեն, որ հայ­կա­կան վար­ժա­րան­ներ յա­ճա­խող ե­րեք հա­զար ա­շա­կերտ կայ հոն, ինչ որ պատ­կա­ռե­լի թիւ է գա­ղու­թին թի­ւին հետ հա­մե­մա­տե­լով: Այս կը նշա­նա­կէ, որ մենք այդ ե­րեք հա­զար ա­շա­կերտ­նե­րուն պէտք է օգ­տա­կար դառ­նանք:

Ե­թէ կ’ա­ռա­ջար­կո­ւի, որ այդ ե­րե­խա­նե­րը մթնո­լորտ փո­խե­լու հա­մար դպրո­ցա­կան տա­րեշր­ջա­նի ա­ւար­տին ար­ձա­կուր­դի հա­մար Հա­յաս­տան եր­թան, հայ­րե­նի­քի մէջ կազ­դու­րո­ւին, ին­չո՞ւ չէ: Սա­կայն գա­ղու­թը պար­պե­լու ա­ռու­մով խու­ճա­պա­յին մթնո­լորտ ստեղ­ծե­լու, գա­ղու­թի պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րուն կող­մէ ա­ռան­ձինն նման ո­րո­շու­մի կա­յաց­ման առն­չո­ւող բան չկայ,  չի ալ կրնար ըլ­լալ: Այս պա­տաս­խա­նա­տո­ւու­թիւ­նը բո­լո­րիսն է, մենք է, որ միաս­նա­բար եւ խորհր­դակ­ցա­բար նման ո­րո­շում պի­տի տանք եւ ե­թէ (ե­թէն կը շեշ­տեմ, ո­րով­հե­տեւ այ­սօր սե­ղա­նի վրայ նման բան չկայ), նման ո­րո­շում պի­տի տրո­ւի, ու­րեմն նաեւ պէտք է մտա­ծո­ւի նման քայ­լի մը հե­տե­ւանք­նե­րուն մա­սին:

Երբ Հա­յաս­տա­նի սփիւռ­քի նա­խա­րա­րու­թեան մէկ պաշ­տօ­նա­տա­րը կը յայ­տա­րա­րէ, որ մենք պատ­րաստ ենք ըն­դու­նե­լու, պէտք է ճշդել ու յստա­կաց­նել, թէ ի՞նչ կը նշա­նա­կէ «պատ­րաստ ենք ըն­դու­նե­լու» եզ­րը գործ­նա­կա­նօ­րէն, շատ ման­րա­մաս­նու­թիւն­ներ կան այս եզ­րին ե­տին, ո­րոնք պէտք է յստա­կա­ցո­ւին: Ու­րեմն, այս հար­ցը միաս­նա­բար քննո­ւե­լիք հարց է, ար­դէն իսկ ա­սի­կա խորհր­դակ­ցու­թեան ա­ռար­կայ է, եւ ար­դէն մենք այս առն­չու­թեամբ կա­պի մէջ ենք պե­տա­կան եւ ե­կե­ղե­ցա­կան շրջա­նակ­նե­րու հետ, որ­պէս­զի ճշդո­ւի, թէ ի՛նչ կա­րե­լիու­թիւն­ներ կան: Մեր ը­նե­լի­քը այ­սօր մի­ջազգայնօրէն, հա­մա­հայ­կա­կան ի­մաս­տով հա­լէ­պա­հա­յու­թեան հա­մար դրա­կան պայ­ման­ներ ստեղ­ծելն է` ա­նոր դժո­ւա­րու­թիւն­նե­րը թե­թեւց­նե­լու նպա­տա­կով: Իսկ երկ­րորդ հանգ­րո­ւա­նին, ա­նոնք, ո­րոնք կը փա­փա­քին գա­ղու­թը ձգել, մենք պէտք է ուղ­ղոր­դենք զա­նոնք դէ­պի հայ­րե­նիք, ա­նոնց այս փո­խադ­րու­թիւ­նը դիւ­րաց­նել, հե­տե­ւանք­նե­րը թե­թեւց­նել, պայ­ման­նե­րը ստեղ­ծել, որ­պէս­զի ե­թէ ա­նոնք նման ո­րո­շում տո­ւած են, Հա­յաս­տա­նի մէջ ա­նոնց կե­ցու­թիւ­նը ձե­ւով մը ա­պա­հո­վո­ւի:

Կան ո­րոշ լրա­տո­ւա­մի­ջոց­ներ, ո­րոնք ճգնա­ժա­մա­յին կա­ցու­թեան մա­սին լու­րեր հա­ղոր­դե­լով` խու­ճա­պա­յին մթնո­լորտ կը ստեղ­ծեն: Ի՞նչ ու­նիք ը­սե­լիք այս առն­չու­թեամբ:

Ես խու­ճա­պա­յին մթնո­լորտ չտե­սայ Հա­լէ­պի մէջ, ընդ­հա­կա­ռա­կը, քիչ ա­ռաջ յի­շե­ցի ձեռ­նարկ­նե­րուն տա­րո­ղու­թիւ­նը: Ո­րո­շե­ցինք գա­ղու­թին հետ հան­դի­պում մը կա­յաց­նել, սա­կայն ա­զատ սրահ կա­րե­լի չե­ղաւ գտնել: Այ­սօր կա­ցու­թիւ­նը այն չէ, ինչ­պէս որ կը պատ­կե­րա­ցո­ւի ու կը փո­խան­ցո­ւի կարգ մը լրա­տո­ւա­մի­ջոց­նե­րու կող­մէ:

Չեմ գի­տեր, թէ ին­չո՛ւ փորձ կը կա­տարուի խու­ճա­պա­յին մթնո­լորտ ստեղ­ծե­լու: Ն­ման ան­պա­տաս­խա­նա­տու ար­տա­յայ­տու­թիւն­ներ միայն վնաս կը հասց­նեն, մենք պէտք է լրջօ­րէն քննենք իւ­րա­քան­չիւր հարց, ա­պա յայ­տա­րա­րու­թիւն­ներ տա­րա­ծենք: Ես ալ կար­դա­ցի եւ ա­կան­ջա­լուր ե­ղայ կարգ մը լրա­տո­ւա­մի­ջոց­նե­րու կող­մէ տա­րա­ծո­ւած այն լու­րին, ո­րուն մէջ կը նշո­ւի, թէ Հա­լէ­պէն Ե­րե­ւան հաս­նե­լու հա­մար ան­հատ մը ի՛նչ ծախ­սեր ու­նի: Ա­սի­կա ան­պա­տաս­խա­նա­տու քայլ է, ի՞նչ կը նշա­նա­կէ այդ ծախ­սե­րը թո­ւագ­րե­լը:

Այ­սօր մենք ազ­գո­վին պէտք է այս մտա­հո­գու­թիւն­նե­րը կի­սո­ւինք եւ երբ ազ­գո­վին կ­՛ը­սեմ, նկա­տի ու­նիմ Հա­յաս­տա­նի պե­տու­թիւ­նը, ե­կե­ղե­ցի­նե­րը, նաեւ` քա­ղա­քա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րը:

Մենք ար­դէն իսկ խորհր­դակ­ցու­թեան մէջ ենք, ար­դէն քննար­կում­ներ կը կա­տա­րո­ւին, ուս­տի ա­սի­կա պէտք է իր լրու­մին հասց­նել. կրկնեմ, որ կայ եր­կու ուղ­ղու­թիւն. ա­ռա­ջի­նը` գա­ղու­թը պա­հել, ա­նոր դժո­ւա­րու­թիւն­նե­րը թե­թեւց­նե­լով, իսկ երկ­րորդ` գա­ղու­թէն դուրս գալ փա­փա­քող­նե­րուն հա­մար դրա­կան պայ­ման­ներ ստեղ­ծել, որ­պէս­զի ա­նոնք ուղ­ղոր­դո­ւին դէ­պի հայ­րե­նիք:

Ը­սիք, որ գետ­նի վրայ ե­րեք տա­րիէ ի վեր կա­ցու­թիւ­նը չէ փո­խո­ւած, հա­կա­մար­տող կող­մե­րը գրե­թէ նոյն դիր­քե­րու վրայ են. ե­թէ ճգնա­ժամ ստեղ­ծո­ւի, այս պա­րա­գա­յին ինչ­պի­սի՞ քայ­լեր կը նա­խա­տե­սո­ւին:

Այդ մա­սին չեմ կրնար բա­ցա­յայ­տում­ներ ը­նել, սա­կայն ինչ որ զգա­ցի, թէ՛ տեղ­ւոյն մար­մին­նե­րուն կող­մէ եւ թէ՛ այ­լա­պէս մի­ջո­ցա­ռում­ներ ձեռք առ­նո­ւած են:

Այդ ի­մաս­տով աշ­խա­տան­քը ըն­թաց­քի մէջ է, բայց այ­սօր նման բա­նի կա­րի­քը չի զգա­ցո­ւիր: Մ­տա­ծո­ւած է այդ մա­սին, պէտք ե­ղած մի­ջո­ցա­ռում­նե­րուն դի­մո­ւած է: Ես միայն յար­գան­քով եւ հիաց­մուն­քով կրնամ ար­տա­յայ­տո­ւիլ այն ժրա­ջան աշ­խա­տան­քին մա­սին, որ տա­րո­ւած է այդ ի­մաս­տով:

Գ­նա­հա­տե­լի աշ­խա­տանք է, որ միայն դրո­ւա­տի­քի ար­ժա­նի է եւ մենք այդ առն­չու­թեամբ միայն ե­րախ­տա­գի­տու­թիւն կրնանք ար­տա­յայ­տել:

Այդ գա­ղու­թը այ­սօր իր այս վի­ճա­կով ար­դէն ինք­նա­բաւ է, բայց կա­րի­քը ու­նի նաեւ մեր հա­մա­հայ­կա­կան զօ­րակ­ցու­թեան թէ՛ քա­ղա­քա­կան, թէ՛ տնտե­սա­կան եւ թէ՛ բա­րո­յա­կան գետ­նի վրայ: Այ­սինքն, վերջ ի վեր­ջոյ, ճիշդ է, որ դժո­ւար են պայ­ման­նե­րը, բայց պէտք է այս շրջա­նին պա­տաս­խա­նա­տու ան­ձեր, կղե­րա­կան­ներ եր­բեմն-եր­բեմն այ­ցե­լեն գա­ղութ, խրա­խու­սեն, ա­տի­կա շատ բան կը փո­խէ ժո­ղո­վուր­դին մօտ:

Ժո­ղո­վուր­դը ինք­զինք ա­ռան­ձին պէտք չէ զգայ: Ժո­ղո­վուր­դը տէր ու­նի, եւ այդ տէ­րը մենք բո­լորս ենք: