Ղարաբաղի պատերազմը աւարտած համարուեցաւ 1994 թուի Մայիսին Ատրպէյճանի, Հայաստանի, Ղարաբաղի Հանրապետութեան եւ Ռուսիոյ Դաշնութեան միջեւ ստորագրուած արձանագրութիւններով։ Սակայն վերջերս թափ ստացած են Ղարաբաղի եւ Ատրպէյճանի սահմանագծի վրայ զինեալ բախումները։ Զինադադարի քսանամեակի այս օրերուն երկրի ապագան, ներկայ խնդիրները եւ սփիւռքի հետ յարաբերութիւնները հասկնալու համար խօսեցանք Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան արտաքին գործոց նախարար Կարէն Միրզոյեանի հետ։
Օգոստոսէն այս կողմ Ղարաբաղ-Ատրպէյճան սահմանագիծին վրայ յաճախակի բախումներ կը նկատուին։ Ի՞նչ կը պատահի։
Կարէն Միրզոյեան.- Օգոստոսէն ի վեր սկսած են ատրպէյճանական յարձակումները, որոնք կ՚ապացուցանեն, թէ Ատրպէյճան համերաշխ չէ ներկայ դրութեան հետ եւ լուծման երթալ ալ չ՚ուզեր։ Ոչ միայն զինուորական գետնի վրայ, այլեւ ներքին ու արտաքին քաղաքականութեան մէջ ալ Ատրպէյճան լուծումէ հեռու կը մնայ։ Այս պայմաններու տակ վերջնական խաղաղութիւն մըն ալ չþերեւիր։
Ե.Ա.Հ.Կ.ի Մինսկեան խմբակի աշխատանքներուն մէջ Ղարաբաղի Հանրապետութեան դիրքը ի՞նչ է։
Ինչպէս որ գիտէք, Ե.Ա.Հ.Կ.ի Մինսկեան Խմբակը խնդիրը խաղաղ լուծումի մը բերելու համար 1993էն ի վեր կ՚աշխատի։ Առաջին օրէն սկսեալ, Ղարաբաղ այս խմբաւորումէն ներս խօսքի հաւասար իրաւունք ունէր։ 1998էն այս կողմ Ղարաբաղը բանակցողի դիրքի մատնուեցաւ, այսինքն այժմ խօսքի հաւասար իրաւունք չունի։
Մինսկեան Խմբակի համանախագահներուն հետ հանդիպումները կը շարունակուին։ Բայց ներկայ դրութեամբ ոչ ոք կը գոհանայ։ Մօտաւորապէս քսան տարիէ ի վեր կը տիրէ յարաբերական խաղաղութիւն մը, զոր կը պարտինք Ե.Ա.Հ.Կ.ի Մինսկեան Խմբակին։
Ինչպէ՞ս կը գնահատէք Խմբակէն ներս Ռուսիոյ դիրքորոշումը։
Ռուսիա այս խնդրին երկու կողմերուն հետ ալ լաւ յարաբերութիւններ ունի։ Տարածաշրջանի վրայ ազդեցութիւնը մեծ է։ Յիշենք Օգոստոս ամսուն Սոչիի մէջ կայացած ժողովը։ Սահմանի վրայ մեծ լարուածութիւն ապրուած օրերուն Ռուսիոյ նախագահը հրաւէր ուղղեց Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի նախագահներուն եւ այդ ժողովէն ետք ալ դէպքերը դադրեցան։
Իսկ ի՞նչ է Թուրքիոյ դերը այս խաղին մէջ։
Ափսոս որ Թուրքիա դրական դերակատարութիւն մը չէ ունեցած։ Մինչդեռ ան, որպէս տարածաշրջանի մերձակայ երկիրի, կրնար աւելի աշխոյժ դեր ստանձնել խաղաղութիւնը կերտելու համար։ Անոնք նախընտրեցին Ատրպէյճանի կողքին կանգնիլ։
Այս պայմաններուն տակ կասկածելի կը դառնայ անոր միջնորդութիւնը։ Դեռ աւելին, Թուրքիա իր այս ռազմավարութեամբ, փոխանակ խաղաղութեան տանող ճանապարհը դիւրացնելու, ալ աւելի կը դժուարացնէ զայն։
Ինչե՞ր են Լ. Ղարաբաղի Հանրապետութեան նախապատուութիւնները։
Ղարաբաղեան ազատութեան շարժումը ինքնավարութեան շարժում մըն էր։ Ժողովուրդը ընտրութիւն մը ըրաւ, որ իր արդար իրաւունքն է։ Մենք շահեցանք այս պատերազմը, բայց տակաւին ունինք ուրիշ պատերազմ մը եւս։ Կ՚ուզենք այս ժողովուրդին արժանի, այսինքն՝ ժողովրդավարական, ընկերային եւ տնտեսական առումով բարգաւաճ երկիր մը գոյացնել։ Մենք զուրկ էինք Խորհրդային Միութենէն բաժնուող այլ երկիրներու ձեռքբերումներէն։ Պատերազմը աւերած էր երկրին ենթակառոյցը։ Այժմ կ՚աշխատինք այդ ուղղութեամբ։
Սփիւռքը ինչե՞ր կ՚ընէ Ղարաբաղի ճանաչման համար։
Սփիւռքի աջակցութիւնը կը վայելենք, բայց խնդիրը միայն սփիւռքին վրայ բեռցնելն ալ սխալ է։ Ան մեզի համար միջոց մըն է, մեր իրողութիւնը, պայքարը ծանօթացնելու համար միջոց մը։ Ատրպէյճան ո՛չ միայն տնտեսական շրջափակում կը գործադրէ Ղարաբաղի դէմ, այլեւ հաղորդակցութեան շրջափակումով մեր ձայնն ալ լռեցնել կը փորձէ։ Սարսափի կը մատնուի, երբ տեսնէ, թէ Ղարաբաղի մասին տեղեկութիւններ կը շրջին երկրէն դուրս։ Սփիւռքը կը ճանչնայ իր ապրած երկրի պայմանները եւ այդ ուղղութեամբ ալ կ՚աջակցի մեզի։ Բայց կան ուրիշ երկիրներ ալ, որոնք լուրջ հայկական սփիւռք մը չունին, սակայն կը զօրակցին մեզի։
Անոնց համար նշանակութիւն ունի ժողովուրդներու ինքնիշխանութեան իրաւունքը։ Լիթուանիան եւ Պասքերը այդ տեսակէտով մեզի հետ են։ Այս տարի Եւրոխորհրդարանէն ներս ալ հիմնուեցաւ Ղարաբաղի բարեկամութեան խմբակ։
Իսկ օտար երկիրներու մէջ ունիք ներկայացուցչութիւններ, որոնք դեսպանատուն կամ հիւպատոսարան չեն համարուիր։ Ինչե՞ր կ՚ընեն այդ կառոյցները։
Մինսկեան Խմբակի բանակցող երկիրներու, այսինքն Ռուսիոյ, Ա.Մ.Ն.ի եւ Ֆրանսայի մէջ ներկայացուցչութիւններ ունինք։ Բացի այդ Պէյրութն ալ կարեւոր կեդրոն մըն է Միջին Արեւելքի մէջ։ Կայ տակաւին Աւստրիան, Գերմանիան, որոնք Եւրոպայի կարեւոր երկիրներէն են։ Անոնք, դիւանագիտական հանգամանք չունենալով հանդերձ, իրենց գտնուած երկիրներու օրէնքներուն ենթակայ են։
Ա.Մ.Ն.ի ներկայացուցչութիւնը օտար գործակալութեան հանգամանք ունի։ Կան նաեւ հասարակական կազմակերպութեան բնոյթով գործող ներկայացուցչութիւններ։
Այդ ներկայացուցչութիւնները կրնա՞ն Ղարաբաղի վիզա տալ։
Ո՛չ, այդ իրաւասութիւնը ունի միայն Ղարաբաղի Հայաստանեան ներկայացուցչութիւնը։ Կամ ալ վիզա կը ստանաք Ղարաբաղի մուտքին:
ԱԼԻՆ ՕԶԻՆԵԱՆ