Թուր­քիոյ հայ հա­մայն­քը աս­տի­ճա­նա­բար կը կորսնց­նէ մայ­րե­նի լե­զուն, նոր սե­րուն­դը կը սկսի ա­ւե­լի քիչ ու­շադ­րու­թիւն դարձ­նել հա­մայն­քի խնդիր­նե­րուն: Ու չնա­յած վեր­ջին տա­րի­նե­րուն Թուր­քիոյ մէջ տե­ղի ու­նե­

ցած ո­րոշ զար­գա­ցում­նե­րուն, ո­րոնց հե­տե­ւան­քով ա­ռա­ջո­ւայ ար­գի­լո­ւած նիւ­թե­րու մա­սին այժմ կա­րե­լի է ա­զա­տօ­րէն խօ­սիլ, այ­դու­հան­դերձ՝ հա­յե­րու նկատ­մամբ կան­խա­կալ վե­րա­բեր­մուն­քը կը շա­րու­նա­կո­ւի թրքա­կան պե­տու­թեան մէջ: «Ար­մենփ­րես» գոր­ծա­կա­լու­թիւ­նը խօ­սած է Պոլ­սոյ մէջ լոյս տես­նող հայ­կա­կան «Ա­կօս» պար­բե­րա­կա­նի նոր գլխա­ւոր խմբա­գիր Ե­դո­ւարդ Դան­զի­կեա­նի հետ՝ անդ­րա­դառ­նա­լով ինչ­պէս պար­բե­րա­կա­նի յա­ռա­ջի­կայ ծրա­գիր­նե­րուն, այն­պէս ալ հայ հա­մայն­քին առն­չո­ւող խնդիր­նե­րուն:

«Բո­լոր զար­գա­ցում­նե­րը ձեռք բե­րո­ւած են քա­ղա­քա­կան եւ հա­սա­րա­կա­կան պայ­քա­րի ար­դիւն­քով, եւ ա­նոնց հա­մար մեծ գին վճա­րո­ւած է»

 Հար­ցազ­րոյ­ցը՝ Ա­րաքս Կա­սեա­նի

Շ­նոր­հա­ւո­րե­լով «Ա­կօս» պար­բե­րա­կա­նին խմբագ­րի պաշ­տօ­նին ստանձ­նու­մը՝ կը փա­փա­քէի տե­ղե­կա­նալ ձեր յա­ռա­ջի­կայ ծրա­գիր­նե­րուն մա­սին: Ձեր խմբագ­րու­թեան օ­րօք ո­րո՞նք պի­տի ըլ­լան «Ա­կօս» պար­բե­րա­կա­նի աշ­խա­տան­քին հիմ­նա­կան սկզբունք­նե­րը:

 Շ­նոր­հա­կա­լու­թիւն: Առ­ջեւ­նիս Ապ­րիլ 24ն­ է, երբ բո­լորս պի­տի յի­շա­տա­կենք Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100րդ տա­րե­լի­ցը: Կը կար­ծեմ՝ այս յա­ռա­ջի­կայ ա­միս­նե­րու ըն­թաց­քին պի­տի կեդ­րո­նա­նանք այս նիւ­թով քա­ղա­քա­կան եւ դի­ւա­նա­գի­տա­կան զար­գա­ցում­նե­րու վրայ: Ի՞նչ պի­տի ը­նէ Թուր­քիան, Հա­յաս­տա­նի եւ ար­տերկ­րի հա­յե­րու կող­մէ ի՞նչ քայ­լեր պի­տի առ­նո­ւին, Ապ­րի­լին ո­րո՞նք պի­տի գան Թուր­քիա, յի­շա­տակ­ման հա­մար ար­տա­սահ­մա­նէն ինչ­պի­սի՞ մաս­նակ­ցու­թիւն պի­տի ըլ­լայ.- այս­պի­սի հար­ցե­րը կը սպա­սեն պա­տաս­խա­նի: Ե՛ւ պի­տի կեդ­րո­նա­նանք նմա­նօ­րի­նակ այժ­մէա­կան զար­գա­ցում­նե­րու վրայ, ե՛ւ պի­տի աշ­խա­տինք տե­ղե­կա­տո­ւա­կան հրա­պա­րա­կում­ներ ը­նել 100 տա­րի ա­ռաջ տե­ղի ու­նե­ցած դէպ­քե­րուն վե­րա­բե­րեալ: Պար­բե­րա­կա­նի հիմ­նա­կան սկզբունք­նե­րը ա­մէն ժա­մա­նա­կի հա­մար նոյնն են՝ հե­տաքրք­րո­ւիլ Թուր­քիոյ հայ հա­մայն­քի խնդիր­նե­րով եւ լրագ­րու­թիւն ը­նել:

«Ա­կօս»ի մա­սին խօ­սե­լու ա­տեն միշտ միտքդ Հ­րանտ Տին­քը կու գայ: Սա­կայն ո­րոշ մար­դիկ կը պնդեն, որ մեր օ­րե­րու «Ա­կօս»ը տար­բեր է Տին­քի խմբագ­րու­թեան ժա­մա­նա­կո­ւան «Ա­կօս»էն: Ի՞նչ կ­’ը­սէք նման խօ­սակ­ցու­թիւն­նե­րու մա­սին, «Ա­կօս»ը ի­րօ՞ք փո­խո­ւած է:

Որ­քան կը հասկ­նամ՝ նկա­տի ու­նիք այն քննա­դա­տու­թիւն­նե­րը, ո­րով Հա­յաս­տա­նի մէջ ու ո­րոշ շրջա­նակ­նե­րէ ներս կը պնդեն, թէ «Ա­կօս»ը նախ­կի­նին նման հա­մար­ձակ չէ»:

Ի­րա­կա­նու­թեան մէջ այս քննա­դա­տու­թեան հետ հա­մա­միտ չեմ: Հա­մար­ձա­կու­թիւ­նը կա­պո­ւած է ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի մթնո­լոր­տին հետ: Օ­րի­նակ այն լու­րը, որ Սա­բի­հա Գ­յոք­չէն ի­րա­կա­նու­թեան մէջ հայ որբ ե­ղած է, 2004 թո­ւա­կա­նի Թուր­քիոյ հա­մար շատ խիստ քննա­դա­տա­կան տե­ղե­կու­թիւն էր, քա­նի որ Թուր­քիոյ քա­ղա­քա­կան դե­րա­կա­տար­նե­րը ընտ­րե­ցին այս տե­ղե­կա­տո­ւու­թեան խիստ հա­կազ­դե­ցու­թիւն ցոյց տա­լու ճա­նա­պար­հը: Ե­թէ նոյն լու­րը տրո­ւի հի­մա, ա­նի­կա խիստ քննդա­տա­կան չի հա­մա­րո­ւիր, քա­նի որ քա­ղա­քա­կան մթնո­լոր­տը այ­լեւս նմա­նօ­րի­նակ լու­րե­րու նկատ­մամբ նախ­կի­նին պէս հա­կազ­դե­ցու­թիւն չի ցու­ցա­բե­րեր: Կարճ խօս­քով՝ խստու­թիւ­նը պայ­մա­նա­ւո­րո­ւած է նաեւ այն բա­նով, թէ հա­մա­կար­գը ո­րո՞ւն կ­’ար­ձա­գան­գէ, եւ ո­րո՛ւն՝ ոչ: Նոյն զար­գա­ցում­նե­րը կրնանք տես­նել նաեւ Քր­տա­կան Հար­ցով: Այ­սօր կրնաս ը­սել այն ա­մէ­նը, ին­չը ը­սե­լու հա­մար 10 տա­րի ա­ռաջ կրնա­յիր բան­տի մէջ յայտ­նո­ւիլ: Եւ այժմ յայտ­նի շրջա­նակ­նե­րու կող­մէ ալ կրնան գալ այն­պի­սի քննա­դա­տու­թիւն­ներ, թէ քիւրտ քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­նե­րը «բա­ւա­կան խիստ չեն»: Սա­կայն ա­մէ­նէն ա­ռաջ պէտք է յի­շել, որ բո­լոր այս զար­գա­ցում­նե­րը ձեռք բե­րո­ւած են քա­ղա­քա­կան եւ հա­սա­րա­կա­կան պայ­քա­րի ար­դիւն­քով, եւ ա­նոնց հա­մար մեծ գին վճա­րո­ւած է:

Որ­պէս Պոլ­սոյ մէջ ապ­րող հայ՝ ինչ­պէ՞ս կը գնա­հա­տէք Թուր­քիոյ հայ հա­մայն­քին այ­սօ­րո­ւան վի­ճա­կը: Ըստ ձե­զի, ո­րո՞նք են հա­մայն­քի՝ լուծ­ման կա­րիք ու­նե­ցող ա­մե­նահ­րա­տապ խնդիր­նե­րը:

 Կը կար­ծեմ՝ հայ հա­մայն­քին կա­րե­ւո­րա­գոյն խնդի­րը այ­սօր հա­յե­րէ­նի աս­տի­ճա­նա­կան կո­րուստն է, դպրոց­նե­րու մէջ հայ ա­շա­կերտ­նե­րու թի­ւին նո­ւա­զու­մը եւ նոր սե­րուն­դին կող­մէ հա­մայն­քի խնդիր­նե­րուն նկատ­մամբ մեծ ու­շադ­րու­թիւն չցու­ցա­բե­րե­լը: Ա­սի­կա, ի հար­կէ, եր­բեմն ան­խու­սա­փե­լի ե­րե­ւոյթ է, քա­նի որ նոր սե­րունդ­նե­րը միշտ ու­րիշ օ­րա­կարգ կ­’ու­նե­նան, աշ­խար­հի մէջ ա­մէն տեղ է այս­պէս: Բայց, ա­մէն պա­րա­գա­յի, ա­մե­նա­կա­րե­ւոր խնդի­րը հայ բնակ­չու­թեան աս­տի­ճա­նա­կան նո­ւա­զումն է. այս խնդրին ո­րե­ւէ լու­ծում չի գտնո­ւիր: Ա­սոր հետ կա­պո­ւած՝ Ա­նա­տո­լիա­յի մէջ ալ հայ բնակ­չու­թիւ­նը գրե­թէ կ­’ան­հե­տա­նայ:

Մ­շա­կու­թա­յին, պատ­մա­կան ժա­ռան­գու­թեան պաշտ­պա­նու­թեան հետ կա­պո­ւած ալ դեռ մեծ խնդիր­ներ կան: Ա­նա­տո­լիա­յի մէջ շատ ե­կե­ղե­ցի­ներ մեր օ­րե­րուն այլ նպա­տա­կի կը ծա­ռա­յեն, ո­րոշ­ներն այդ տա­րած­քի մար­դոց սե­փա­կա­նու­թիւնն են:

Եւ մէկ ալ այն, որ չնա­յած վեր­ջին տա­րի­նե­րու զար­գա­ցում­նե­րուն՝ հա­յե­րու մա­սին ըն­կա­լու­մը հիմ­նա­կա­նօ­րէն դեռ չի մղեր լա­ւա­տե­սու­թեան, այս պատ­ճա­ռով հայ հա­մայն­քը ինք­զինք դեռ կը զգայ ճնշման տակ, կը դժո­ւա­րա­նայ հա­յե­րէն խօ­սե­լու:

Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100րդ տա­րե­լի­ցին ի՞նչ պէտք է սպա­սել Թուր­քիա­յէն:

Քա­ղա­քա­կա­նու­թեան մէջ տի­րող հա­ւա­սա­րակ­շու­թիւն­նե­րուն նա­յե­լով՝ ի­րա­տե­սա­կան չի դառ­նար սպա­սե­լը, որ Ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը պի­տի ըն­դու­նո­ւի: Ա­սոր հետ մէկ­տեղ դժո­ւար է նաեւ են­թադ­րել, թէ կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը ինչ կ­’ը­նէ, քա­նի որ նա­խընտ­րա­կան տա­րո­ւան մէջ ենք։ Բա­ցի այդ, այս հար­ցով կայ իշ­խող «Ար­դա­րու­թիւն եւ Զար­գա­ցում» կու­սակ­ցու­թեան բա­ւա­կան թոյլ, ան­հա­ւա­սա­րակ­շիռ, ան­հե­տե­ւո­ղա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը:

Նա­խորդ տա­րո­ւան ցա­ւակ­ցա­կան ու­ղեր­ձէն յե­տոյ ոչ ոք կը սպա­սէր, որ օ­րի­նակ այս տա­րի Ապ­րիլ 24ին կը կազ­մա­կեր­պո­ւի Չա­նաք­քա­լէի (­Կա­լի­փո­լիի) յի­շա­տա­կի ա­րա­րո­ղու­թիւն եւ յատ­կա­պէս այն, որ ա­նոր կը հրա­ւի­րո­ւի Հա­յաս­տա­նի նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սեա­նը: Այս հրա­ւէ­րը Թուր­քիոյ մէջ խնդրին ար­դար տե­սան­կիւ­նէն նա­յող շրջա­նակ­նե­րուն կող­մէ բա­ցա­սա­կան մեծ հա­կազ­դե­ցու­թեամբ ըն­դու­նո­ւե­ցաւ:

Այ­սինքն՝ ե­թէ կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը նախ­կի­նի հա­մե­մատ դրա­կան քայլ մը կ­’ը­նէ, կայ սո­վո­րու­թիւն, որ ան­կէ ետք ան­պայ­ման բա­ցա­սա­կան քայլ մըն ալ պի­տի առ­նո­ւի: Սա­կայն ես կ­’են­թադ­րեմ, որ Ապ­րիլ 24ին ըն­դա­ռաջ, թէ­կու­զ եւ փոքր, քայլ մը կը նե­տո­ւի։ Բայց չեմ կրնար ը­սել, թէ ինչ­պի­սի՞ն կ­’ըլ­լայ ա­տի­կա:

Ապ­րիլ 24ին Հա­յաս­տան գա­լու մտադ­րու­թիւն ու­նի՞ք:

Ցան­կու­թիւն կայ, սա­կայն վերջ­նա­կա­նա­պէս կ­’ո­րո­շեմ Ապ­րի­լին: